ଆତ୍ମସମ୍ମାନର ଅନ୍ତରାଳେ

କହିଦେଇଥିଲେ ଥୋଇଦେଇଥାନ୍ତି

ମୋ' ସମଗ୍ର ସଂକଳନ ,

କାହିଁକି କଲ ଗୋ ! ମୋ' କାବ୍ୟବକ୍ଷରେ

ନ୍ୟସ୍ତସ୍ୱାର୍ଥ-ପ୍ରକ୍ଷାଳନ ?

ମୋ' ଭାବ-ବକ୍ଷର ବିନ୍ଦୁ ବିନ୍ଦୁ ରକ୍ତେ

ମୋ' କବିତା ତେଜସ୍ୱିନୀ ,

ମାନସକନ୍ୟା ସେ ,ମୋ' ଦୁଃଖେ ଦରଦୀ

ମୃଣ୍ମୟୀ , ଅଭିମାନିନୀ !

ବନ୍ଧୁ ପାଇଁ ବନ୍ଧୁ ବଳିଦାନ ଦିଏ

ସ୍ୱାର୍ଥ ତା' ଜାତକେ ନାହିଁ ,

ବନ୍ଧୁ ଭାବିଥିଲି , ମୋ' କାବ୍ୟ-କଳ୍ପକୁ

ଚୋରି କଲ କାହିଁପାଇଁ ?

ଚୋରି କରି ତା'ର ଚାରିତ୍ରିକତାରେ

ଲକ୍ଷେ ତୀକ୍ଷ୍ଣ କ୍ଷତ ଦେଲ ,

ପ୍ରଚ୍ଛଦଚିତ୍ରର ପ୍ରତିବଦଳରେ

ନିଜ ଚିତ୍ର ଥୋଇଦେଲ !

ସେ କାବ୍ୟରେ ଥିଲା ମୋ' ଅଭିମାନର

ବକ୍ଷଭେଦୀ ବୃନ୍ଦାବନ ,

ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱାର୍ଥର ରୁକ୍ଷ ପରଶରେ

ହରାଇଲା ସ୍ୱାଭିମାନ !

ମହାସାଗରରୁ ବିନ୍ଦୁଏ ଜଳକୁ ,

ନେଇ ନିନ୍ଦନୀୟା ହେଲ ,

ସାଗର ନୟନୁ ଲୋତକ ଝରେନା ,

କେମିତି ବା ଭାବିନେଲ ?

ନିର୍ଜୀବ ହେଲେ ବି ତା' ହୃଦୟେ ଅଛି

କୋମଳ କମନୀୟତା ,

ମାଗିଦେଲେ ଦିଏ ସର୍ବସ୍ୱ ତାହାର

ଲୁଟିନେଲେ ପାଏ ବ୍ୟଥା !

ଜୀବନରେ କେବେ ଅନୁଭବିଛ କି

ହରାଇବାର ଯନ୍ତ୍ରଣା ?

ମୁଁ ଅନୁଭବିଛି ଦରଦୀ ହୃଦୟେ

ନର୍କକୁଣ୍ଡ-ନିର୍ଯାତନା !

ଭାବୁଥିବ ତୁମେ ମୋ' କାବ୍ୟ-କନ୍ୟାକୁ

ସାମାନ୍ୟ କବିତାଟିଏ ,

କବିତା ନୁହଁଇ , ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟୀ ସେ ତ ,

ଅନ୍ତରର କଥା କୁହେ !

ମୋ' ଲଳାଟପଟେ ଚିତ୍ରିଚାଲିଥାଏ

ଲକ୍ଷେ ମୃଣ୍ମୟ ମନ୍ଦିର ,

ପ୍ରତି ମନ୍ଦିରର ଗର୍ଭଗୃହେ ଥାଏ

ତା' ସୁରଭିତ ସଂସ୍କାର !

ହସ ବାଣ୍ଟିବାକୁ କର୍ଦ୍ଦମ-କୃପଣ

ଲୁହ ଦେବାରେ ପ୍ରବୀଣ ,

ଲୁହର ବି ଥାଏ ନୀତି-ନୈତିକତା ,

ଅଜସ୍ର ଆତ୍ମସମ୍ମାନ !

ଆତ୍ମସମ୍ମାନଠୁ ବଡ଼ ନୁହେଁ , ବନ୍ଧୁ !

ମିଛିମିଛିକା ପ୍ରଶଂସା ,

ମୂଲ୍ୟହୀନ ସ୍ୱାର୍ଥସାଧନ ଇଚ୍ଛାରେ

ହେବା କିମ୍ପା ଲୋକହସା ?

ସାହିତ୍ୟ କେବେ ବି ସ୍ୱୀକୃତି ଦିଏନି

ତା' ପୃଷ୍ଠରେ ପ୍ରତାରଣା ,

ବରଂ ଭରିଦିଏ ସଂସ୍କାର ନାମରେ

ପ୍ରାରବ୍ଧ ପରିମାର୍ଜନା !

ହେ , ବନ୍ଧୁ ! ଆଗକୁ ଆଶା କରିବିନି

ଏହାର ପୁନରାବୃତ୍ତି ,

ବରଂ ବରଣୀୟ ସାଷ୍ଟାଙ୍ଗ ସଂଭ୍ରମ

ଶିଖିବାର ମନୋବୃତ୍ତି !