Library
Profile
ମାଆ ସରସ୍ଵତୀ ଓ କାଳିଦାସ
ମାଆ ସରସ୍ଵତୀ ଓ କାଳିଦାସ
ମାଆ ଗୋ ସନାତନୀ ସୌମ୍ୟା ସରସ୍ୱତୀ
ଶତଶତ ପ୍ରଣିପାତ ମା ବିଦ୍ୟାଦାତ୍ରୀ ।
ମେଧାବୀ ମହାବିଦ୍ୟା ମେଧା ମହାଶ୍ବେତା
ସୁରଭା ସୁରଦାୟିନୀ ସୁରବନ୍ଦିତା ।
ସ୍ବେତପଦ୍ମା ପଦ୍ମାସନୀ ହେ ପଦ୍ମପ୍ରିୟା
ଭଗବତୀ ଭାରତୀ ମାଆ ମହାମାୟା ।
ଦୟାମୟୀ ଅସୀମ ମହିମା ତୁମରି
ହେବନି ବଖାଣି ମା ଦିନ ଯିବ ସରି ।
ମୂର୍ଖ ତ ଜ୍ଞାନୀ ହୁଏ ତୁମେ ଦୟା କଲେ
ତୁମ ଲାଗି କାଳିଦାସ ପଣ୍ଡିତ ହେଲେ ।
ଅବନ୍ତି ନାମରେ ସେ ଥିଲା ଏକ ନଗ୍ର
ସଦାଶିବ ନାମେ ଯେ ଥିଲେ ଜଣେ ବିପ୍ର ।
ଶାନ୍ତାଦେବୀ ପତ୍ନୀ ତାଙ୍କ କାଳୀ ଭକତ
ମାଆ ଙ୍କୁ କରେ ପୂଜା ହୋଇ ଏକ ଚିତ୍ତ ।
କାଳୀଙ୍କ ଦୟାରୁ ସେ ବିପ୍ର ପରିବାର
ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନ ପାଇ ଆନନ୍ଦେ ଅଧୀର
କାଳୀଙ୍କ ଦୟା ଯୋଗୁ ହୋଇ ହସହସ
ପୁତ୍ର ନାମ ଦେଲେ ସେ କାଳିଦାସ ।
କାଳିଦାସ ପିଲାବେଳୁ ଥିଲେତ ଦୁଷ୍ଟ
ତାଙ୍କ ଯୋଗୁ ମାଟି ପାଣି ସବୁ ଅତିଷ୍ଠ ।
ବିଦ୍ୟା ଅରଜନ ପାଇଁ ନଥିଲା ଧ୍ୟାନ
ବ୍ରାହ୍ମଣ ସନ୍ତାନ ସେ ମୂର୍ଖ ହେଲା ଜାଣ ।
କୈଶୋର ଆସିଲା ଯେବେ ଶୈଶବ ଯାଇ
କାଳିଦାସ ଗୁଣ ତ ବଦଳିଲା ନାହିଁ ।
ପୁତ୍ର ର ଚିନ୍ତାରେ ସେ ସଦାଶିବ ବିପ୍ର
ଅକାଳେ ଚାଲିଗଲା ପରାଣ ତାଙ୍କର ।
ତେଣେ ମାଣିକେଶ୍ବର ଗୌଡ ଦେଶ ରାଜା
ସୁଖେ ପାଳୁଥିଲେ ସିଏ ତାଙ୍କ ପରଜା ।
ଦାନ ଧରମେ ସଦା ଥିଲା ତାଙ୍କ ମନ
ପ୍ରଜାମାନେ କରୁଥିଲେ ନିତି ଜୟଗାନ ।
ମାଣିକେଶ୍ବର ଙ୍କ କନ୍ୟା ସେ ବିଦ୍ୟାବତୀ
ଅପରୂପା ସୁନ୍ଦରୀ ସୁଜ୍ଞାନୀ ସୁମତୀ ।
ସ°ସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟେ ସେତ ଥିଲେ ପ୍ରବୀଣା
ବଡବଡ ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ କରନ୍ତି ବଣା ।
ବିବାହ ବୟସ ଯେବେ ତାଙ୍କ ହେଲାତ
ବିଦ୍ୟାବତୀ ରଖିଲେ ବଡ ଏକ ସର୍ତ୍ତ
ବିଦ୍ୟା ବୁଦ୍ଧି ରେ ଯିଏ ତାଙ୍କୁ ହରାଇବେ
ସ୍ବାମୀ ରୂପେ ଜେମା ତାଙ୍କୁ ବରିବେ
ଏହି ସମ୍ବାଦ ଯେବେ ରଟିଲା ଜଗତ
ଚଉଦିଗୁ ଆସିଲେତ କେତେ ପଣ୍ଡିତ ।
ବିଦ୍ୟାବତୀ ପାସେ ସବୁ ଯାଆନ୍ତି ହାରି
ମୁହଁ ତଳକରି ସେ ଯାଉଥାନ୍ତି ଫେରି ।
ଦିନେ ଶାନ୍ତାଦେବୀ କାଳିଦାସଙ୍କୁ ଚାହିଁ
କହିଲେ ଧନ ଘରେ କାଠ ଜମା ନାହିଁ ।
କାଠ ଆଣିଲେ ବାବୁ ଜଙ୍ଗଲ କୁ ଯାଇ
ଜଳିବ ଚୂଲି ଆମ ହୋଇବ ରୋଷେଇ ।
କୁରାଢୀ ହାତରେଧରି କାଳି ଚଳିଲେ
ଶୁଖିଲା ଗଛଟେ ଦେଖି ତହିଁ ଚଢିଲେ ।
ଡାଳ ଉପରକୁ ଯାଇ ମୂଳୁ କାଟନ୍ତି
ମହାମୂର୍ଖମାନେ ତ ଏପରି କରନ୍ତି ।
ହାରିଯାଇ ଲାଜରେ ପଣ୍ଡିତ ସକଳ
ଫେରିବା ସମୟେ ସେ ହୋଇ ଦଳଦଳ ।
ବନେ ପଥେ ଦେଖିଲେ କାଳିଦାସ କାର୍ଯ୍ୟ
ବିଚାରିଲେ ସେ ଏହା ଅପୂର୍ବ ସୁଯୋଗ ।
ଏହାଠାରୁ ମୂର୍ଖ କେହି ଜଗତେ ନାହିଁ
ଡାଳେ ଚଢି ମୂଳେ ଯେ କୁରାଢୀ ମାରଇ ।
ଗୌଡ ରାଜଜେମାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟତ ସେହି
ଉପାୟ କଲେ ପ୍ରତିଶୋଧ ପାଇଁ
କାଳିଦାସଙ୍କୁ ଡାକି କହିଲେ ବୁଝାଇ
ଗୌଡ ଜେମା ତୁମର ବାଟଛନ୍ତି ଚାହିଁ ।
ତୁମ ସାଥେ କେଇପଦ କଥା ସେ ହୋଇ
ବରିବେ ତୁମକୁ ସେ ବରମାଲ୍ୟ ଦେଇ ।
ଧୀରସ୍ଥିରେ ନୀରବେ ବସିବ ସେଠାରେ
ତାଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନ ଉତ୍ତର ଦେବ ସଙ୍କେତ ରେ ।
ଆଉସବୁ କଥା ତ ସମ୍ଭାଳିବୁ ଆମେ
ନିଶ୍ଚେ ହେବ ଜେମାଙ୍କ ପ୍ରାଣପ୍ରିୟ ତୁମେ ।
କାଳିଦାସ ଙ୍କୁ ସାଥିରେ ନେଇ ପଣ୍ଡିତ
ପୁଣି ଗୌଡଦେଶରେ ହେଲେ ଉପଗତ ।
କହିଲେ ଆସିଛନ୍ତି ସାଥେ ଗୁରୁ ଆମ
ନାହିଁ ପଣ୍ଡିତ ଜଣେ କେହି ତାଙ୍କ ସମ ।
ତର୍କ ବିତର୍କେ ଗୁରୁ ନୀରବେ ବସନ୍ତି
ସଙ୍କେତ ରେ ସବୁ ସେ ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତି ।
ଜେମାଦେଇ ଗୁରୁଙ୍କୁ ପଚାରନ୍ତୁ ଯାହା
ସଙ୍କେତ ରେ ଉତ୍ତର ପାଇଯିବେ ଆହା ।
କାଳିଦାସ ଙ୍କ ସର୍ତ୍ତରେ ଦେଇ ସମ୍ମତି
ପରଖିଲେ ବୁଦ୍ଧି ତ ଜେମା ବିଦ୍ୟାବତୀ
ସଙ୍କେତ ରେ ପ୍ରଶ୍ନ କୁ ସଙ୍କେତେ ଉତ୍ତର
ଚାହିଁଥାନ୍ତି ରାଜା ରାଣୀ ଆବର
ସାରା ରାଜ ଦରବାର ଚାହିଁ ତ ଥାନ୍ତି
ହାରନ୍ତୁ ରାଜଜେମା ସବୁ ଭାବୁଥାନ୍ତି।
ପରାଜିତ ହୋଇଥିବା ସବୁ ପଣ୍ଡିତ
ପ୍ରତିଷୋଧ ପାଇଁ ସେ ହେଉଥାନ୍ତି ବ୍ଯସ୍ତ ।
ହସିହସି ବିଦ୍ୟାବତୀ କାଳିଙ୍କୁ ଚାହିଁ
ଗୋଟିଏ ଅଙ୍ଗୁଳି ତାଙ୍କ ଦେଲେ ଦେଖାଇ ।
ଅଙ୍ଗୁଳି ଦେଖି ସେହି ମୂର୍ଖ କାଳିଦାସ
ଭାବିଲେ ରାଜକନ୍ୟା ଭାରିତା ସାହସ ।
ଆଖି ଗୋଟିଏ ମୋର ଫୁଟାଇବା ପାଇଁ
ଅଙ୍ଗୁଳି ନିର୍ଦେଶ କରେ ମୋ ଆଡେ ଚାହିଁ ।
ତା ଦୁଇ ଆଖି ଆଗ ଦେବି ମୁଁ ଫୁଟାଇ
ରକ୍ଷା କରି ପାରିବେନି ତାକୁ ତ କେହି ।
ସେଥିପାଇଁ କାଳିଦାସ ଅଙ୍ଗୁଳି ଦୁଇ
ଦେଖାଇଲେ ରାଜଜେମା ମୁହଁକୁ ଚାହିଁ ।
ଦୁଇ ଅଙ୍ଗୁଳି ଦେଖି ଜେମା ଖୁସି ହେଲେ
ପ୍ରଶ୍ନ ର ଉତ୍ତର ସେ ସତେ ପାଇଗଲେ ।
ଏକ ଅଙ୍ଗୁଳିରେ ତାଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନ ଥିଲାଟି
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡେ ବ୍ରହ୍ମ ଏକ ଦ୍ବିତୀୟ ନାହିଁ ଟି।
ଦୁଇ ଅଙ୍ଗୁଳି ଦେଖି ବୁଝିପାରିଲେଟି
ବ୍ରହ୍ମରୁ ଜାତ ପୁରୁଷ ପ୍ରକୃତି
ତିନୋଟି ଅଙ୍ଗୁଳି ଏବେ ଜେମା ଦେଖାଇ
ପଚାରିଲେ ତ୍ରୀଗୁଣ ଜାଣିଛକି ନାହିଁ ।
କାଳିଦାସ ସେହି ତିନି ଅଙ୍ଗୁଳି ଦେଖି
ଭାବନ୍ତି ମାରିବ ମୋତେ ଫୁଟାଇ ଆଖି ।
ତହୁଁ ସେ ଦେଖାଇଲେ ଚାରୋଟି ଆଙ୍ଗୁଠି
ଆଖି ଫୁଟାଇ ଦେବେ ପ୍ରହାର ସବୁଠି ।
ରାଜଜେମା ଭାବୁଥାନ୍ତି ପଣ୍ଡିତ ବର
ଦେଇଛନ୍ତି ପ୍ରଶ୍ନର ସଠିକ ଉତ୍ତର ।
ତ୍ରୀଗୁଣ ପ୍ରାପ୍ତି ପାଇଁ ସହଜ ସେ ମାର୍ଗ
କରେ ଯିଏ ନିଇତି ସେତ ଚାରି ଯୋଗ
।
ପାଞ୍ଚ ଆଙ୍ଗୁଠି ଦେଖାଇ ଜେମାଯେ କହେ
ପାଞ୍ଚ ମନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କିପରି ହୁଏ ।
କାଳିଦାସ ଭାବୁଥାନ୍ତି ଭଲା ଏ ନାରୀ
କଲବଲ କରିବକି ଚାପୁଡା ମାରି !
ଚାପୁଡାର ଉତ୍ତର ମୁଥେ ଦେବାପାଇଁ
ଦାସେ ବସିଲେ ତାଙ୍କ ହାତ ଯୋଡିଦେଇ ।
ବିଦ୍ଯାବତୀ ଭାବିଲେ ଭଜନ କିର୍ତ୍ତନ
ପାଞ୍ଚ ମନ ପକୃତି କରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ।
ରାଜଜେମା ପରାଜୟ କଲେ ସ୍ବୀକାର
କାଳିଦାସ ଙ୍କୁ କଲେ ନମସ୍କାର
ଖୁସିହେଲେ ରାଜା ସେ ରାଜ ପରିବାର
ପରାଜିତ ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ଖୁସି ଅପାର ।
ଆଡମ୍ବରରେ ରାଜା କନ୍ୟା ଦାନ କଲେ
ନବଦମ୍ପତି ଖୁସିରେ ତହିଁ ରହିଲେ।
ଥରେଏକ ରଜନୀରେ ସ୍ବାମୀ ସ୍ତ୍ରୀ ମିଶି
ହେଉଥିଲେ ଥଟ୍ଟା ମଜା ପ୍ରିତିରେ ରସି ।
ଏସମୟେ ଓଟ ଏକ ରଡି ଛାଡିଲା
ବିଦ୍ୟାବତୀ ସ୍ବାମୀଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ ଟିଏ କଲା ।
ଅସ୍ତି କଶ୍ଚିତ୍ ବାଗ୍ବିଶେଷ ହେ ପଣ୍ଡିତ
ଅର୍ଥ ଯାର ଏଠାରେ ଅଛିକେ ବାଗୀଶ ?
କାଳିଦାସ ଯେ କାହୁଁ ସ°ସ୍କୃତ ବୁଝନ୍ତେ
ଓଟ ଟିଏ ରାବୁଛି କହିଲେ ତୁରିତେ ।
ଏମିତି ଉତ୍ତର ରେ ଜେମା ବିଦ୍ୟାବତୀ
ବିଚଳିତ ହୋଇ ସେ କୋପେ ଗରଜନ୍ତି ।
ମୂର୍ଖମୂର୍ଖ କହି ଜେମା ଗର୍ଜନ କଲେ
କାଳିଦାସ ଙ୍କ ଦେହେ ପଦାଘାତ କଲେ ।
ପତ୍ନୀ ଠାରୁ ଲାଞ୍ଛନା ପାଇ କାଳିଦାସ
ଘନ ଅନ୍ଧାକାରେ ସେ ତେଜିଲେ ଉଆଶ ।
ଜୀବନ ଉପରୁ ତ ତୁଟିଗଲା ଆଶା
ବନେ ପ୍ରବେଶିଲେ ହୋଇ ହତୋତ୍ସା
ହୀ°ସ୍ର ବନ୍ୟ ପଶୁ ପକ୍ଷୀ ନଥିଲା ଡର
ଆତ୍ମହତ୍ୟା ପାଇଁ ମନେ କରିଲେ ସ୍ଥିର ।
ଏ ସମୟେ ଋଷି ଜଣେ ଦେଖାତ ଦେଇ
ବୁଝାଇ କହିଲେ ସେ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଧର ତୁହି ।
ଆତ୍ମହତ୍ୟା ନୁହେଁରେ ସମାଧାନ ବାଟ
ଆତ୍ମହତ୍ୟା ପାପ ନୁହେଁ ସେ ମହାପାପ ।
କାଳିଦାସ ଋଷିଙ୍କ ପାଦରେ ପ୍ରଣମି
କହିଲେ କୁହ କେମିତି ହୋଇବି ଜ୍ଞାନୀ ।
ହସିହସି ଋଷି ବର ଦେଲେ ବୁଝାଇ
ସରସ୍ୱତୀଙ୍କୁ ଡାକ ଜ୍ଞାନ ଦେବେ ସେହି ।
କେଉଁଠି ଅଛନ୍ତି ସେହି ମା ଜ୍ଞାନଦାତ୍ରୀ
ଜ୍ଞାନ ଅରଜିବି ତାଙ୍କ ସେବା ମୁଁ କରି ।
ଋଷି ଯେ ଗଲେ ବୁଝି ମହା ମୂର୍ଖ ଏତ
ତାକୁ ବୁଝାଇବା ସେ ଅଟେ ଭାରି କଷ୍ଟ ।
ଅଳ୍ପ ହସି ଋଷି ଯେ କହିଲେ ବୁଝାଇ
ନାକ ସଳଖେ ଯାଅ ଆଗକୁ ଆଗେଇ ।
ଗଲାପରେ ବହୁଦୂର ମା ଭେଟ ହେବେ
ତାଙ୍କୁ ତୋଷକଲେ ସେ ବିଦ୍ୟାଦାନ ଦେବେ ।
କାଳିଦାସ ଋଷିଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରିଲେ
ନାକ ସଳଖେ ଆଗେଇ ଚାଲିଲେ
କେତେ ଦିନ କେତେ ରାତି ଗଲାଯେ ବିତି
ଚାଲୁଥାନ୍ତି କାଳିଦାସ ମା ନାମ ଚିନ୍ତି ।
ଏମିତି ବାଟରେ ଏକ ନଦୀ ପଡିଲା
ସେ ପାରି ଯିବା ପାଇଁ ପଥ ନମିଳିଲା ।
ଋଷି କହିଛନ୍ତି ନାକ ସଳଖେ ଯିବ
ବାଟ ଭାଙ୍ଗି ଗଲେ କାଳେ ଅନର୍ଥ ହେବ !
ସେଥିପାଇଁ ନଦୀଜଳେ ସେ କାଳିଦାସ
ନଦୀ ପାରି ହେବାପାଇଁ କଲେ ପ୍ରବେଶ ।
ଏ ସମୟେ ବୃଦ୍ଧା ଜଣେ ହେଲେ ତ ଉଭା
ପଚାରିଲେ ବିଚଳିତ କାହିଁକି ବାବା ।
କାଳିଦାସ ମନକଥା ତାଙ୍କୁ କହିଲେ
ନଦୀ ପାର ପାଇଁ ସେ ନଦୀରେ ପସିଲେ ।
କାଳିଦାସ ଙ୍କ ସେହି ଭକ୍ତି ଭାବ ଦେଖି
ଆନନ୍ଦରେ ଛଳଛଳ ବୃଦ୍ଧାଙ୍କ ଆଖି ।
ତହୁଁ ବୃଦ୍ଧା ଦେଖାଇଲେ ନିଜ ସ୍ବରୂପ
ଭାରତୀ ଜ୍ଞାନଦାତ୍ରୀ ସରସ୍ୱତୀ ରୂପ ।
ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ତୋର ରଚି ମୟା ନଈ
ଦେଖୁଥିଲି ନିଷ୍ଠା ତୋ ମାତୃ ପୂଜା ପାଇଁ ।
ମାଆଙ୍କ ପାଦତଳେ କାଳିଦାସ ପଡି
ଦିଅ ଜ୍ଞାନ ମା କାନ୍ଦିଲେ ଜାବୁଡି
ସରସ୍ୱତୀ କହିଲେ ତୋର ହୀନ ଭାଗ୍ୟ
ସାତଜନ୍ମ ଯାଏ ନାହିଁ ତୋ ବିଦ୍ୟା ଯୋଗ ।
ଭାଗ୍ୟହୀନ ଜାଣି କାଳି ରୋଦନ କଲେ
ଜୀବନ ହାରିବା ପାଇଁ ପଣ କରିଲେ।
ସନ୍ତାନ ହାରିବ ପ୍ରାଣ ସହିବ କି ମା
ଦୟାବହି ଜନନୀ ଦେଖାଇଲେ ରାହା ।
ସରୋବର ଏକ ସେ ସରଜିଲେ ତହିଁ
କହିଲେ କାଳିଦାସ ସ୍ନାନ କରଯାଇ।
ଜଳରେ ସାତଥର ବୁଡିବ ଉଠିବ
ସାତ ଜନମ ଦୋଷ ତୋର ତୁଟିଯିବ ।
ମାଆଙ୍କ କଥାମାନି କାଳିଦାସ ଗଲେ
ସାତଥର ବୁଡ ମାରି ସ୍ନାନ କରିଲେ ।
ସାତ ଜନମ ଦୋଷ ସବୁ ତୁଟିଗଲା
ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦୀପ ତାଙ୍କୁ ମହାକବି କଲା ।
ମତା ସରସ୍ବତୀଙ୍କ କରୁଣା ଅସୀମ
କାବ୍ୟଯେ ଲେଖିବାକୁ ହେଲେ ସେ ସକ୍ଷମ ।
ସ°ସ୍କୃତ ଭାଷାର ଯେଉଁ ଶବ୍ଦ ପାଇଁକି
ଅପମାନିତ କାଳି ଲାଞ୍ଛନା ସହିକି ।
ପ୍ରଥମେ ଲେଖିଲେ କାବ୍ୟ ସେ ଶବ୍ଦ ନେଇ
ଅମୂଲ୍ୟ ସାହିତ୍ୟ ଯାର ତୁଳନା ନାହିଁ।
ଅସ୍ତି ରୁ ଲେଖିଲେ ଯେ କୁମାର ସମ୍ଭବ
କଶ୍ଚିତ ରୁ ମେଘଦୂତ ସେ ମହାକାବ୍ୟ ।
ବାଗ୍ବିଶେଷ ଶବଦୁ କାବ୍ୟ ରଘୁବ°ଶ
ତାପରେ ଲେଖିଚାଲିଲେ କାବ୍ୟ ଅଶେଷ।
ଅଭିଜ୍ଞାନ ସକୁନ୍ତଳ ଋତୁ ସ°ହାର
ମାଳବିକାଗ୍ନିମିତ୍ରମ୍ କାବ୍ୟ ସମ୍ଭାର ।
ମାତା ସରସ୍ଵତୀ ଙ୍କ ମହିମା କାହାଣୀ
ପବିତ୍ର ହୁଏ କର୍ଣ୍ଣ ସେ କାହାଣୀ ଶୁଣି ।
ମତା ସରସ୍ଵତୀଙ୍କ କରୁଣା ଅଶେଷ
ତାଙ୍କ ଯୋଗୁ ମହାକବି ସେ କାଳିଦାସ ।
କବି ଆଉ କଳାକାର ଶିଳ୍ପୀ ପଣ୍ଡିତ
ସମସ୍ତେ ମାଆଙ୍କର ପାଦରେ ଆଶ୍ରିତ ।
ନ ଆସିବା ପଦ ମା ଦିଅନ୍ତି ବତାଇ
ବାଟ ହୁଡିଲେ ବାଟ ଦିଅନ୍ତି ଦେଖାଇ ।
ଭାବ ଭକତିରେ ଯେ କରେ ତାଙ୍କ ଧ୍ୟାନ
ଅଜ୍ଞାନକୁ ଜ୍ଞାନ ମା କରିଥାନ୍ତି ଦାନ ।
ଶତଶତ ପ୍ରଣିପାତ ମାଙ୍କ ପାଦରେ
ଚାହିଁ ଥିବ ମାଆ କୃପା ନେତ୍ରରେ
