ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ରାମାୟଣ (ଆରଣ୍ୟକ କାଣ୍ଡ

ରାମ ବନବାସ ବିଚ୍ଛେଦେ ରାଜନ

ତେଜିଦେଲେ ନିଜପ୍ରାଣ ।

ହା ରାମ ହା ପୁତ୍ର ବୋଲି ପ୍ରାଣଗଲା

ବିହି ହୋଇଗଲା ବାମ ।।

ପିତାଙ୍କ ନିଧନ ବାରତା ପାଇଣ

ରାମ ସୀତା ଲଇକ୍ଷଣ ।

ପିତା ପିତା ବୋଲି ରୋଦନ କରନ୍ତି

ଅବନୀରେ ଗଡି ପୁଣ ।।

ଏଥୁ ଅନନ୍ତରେ ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟରେ

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ ଯେବେ ।

ପଞ୍ଚବଟୀ ଠାରେ ଗୋଦାବରୀ କୂଳେ

ତର୍ପଣ କରିଲେ ତେବେ ।।

ତିଆରି କରିଲେ ପର୍ଣ୍ଣ କୁଟୀର

ଋଷି ଜାଗ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ।

ଋଷିଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧାରି ଅସୁରଙ୍କୁ ମାରି

ବିରାଜିଲେ ପ୍ରଭୁ ତହିଁ ।।

ଏମନ୍ତ ସମୟେ ସୂର୍ପଣଖା ଆସି

ଉଭାହେଲା ତତକ୍ଷଣ ।

ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରେ ସୀତାଙ୍କୁ ଡରାଇ

କରିବବୋଲି ଭକ୍ଷଣ ।।

ସୁନ୍ଦରୀ ତରୁଣୀ ଅତି ମାୟାବିନୀ

କରଇ ମଧୁର ଭାଷ ।

ରାମ ଲଇକ୍ଷଣ ଯୁବା ଯୌବନକୁ

କରିବା ପାଇଁ କି ବଶ ।।

ଏମନ୍ତ ସମୟେ ଧରି ଲଇକ୍ଷଣ

ନାଶା କର୍ଣ୍ଣ କାଟିଦେଲେ ।

ଯାଅ ରେ ଦାନବୀ ତୁରନ୍ତ ଏଠାରୁ

କହି ବହୁ ଧିକ୍କାରିଲେ ।।

ଏସନ ସମୟେ ଖର ଦୁଷଣ ଓ

ତ୍ରିଶିରାଙ୍କୁ କଲା ଦେଖା ।

ଜିରା ରୁ ଶିରା କୁ ସଜାଇ କହିଲା

ଅସୁରୁଣୀ ସୂର୍ପଣଖା ।।

ତହୁଁ ତିନିଭାଇ ଗର୍ଜନ କରିଣ

ଆସି ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭିଲେ ।

ରାମ ଶରେ ତିନି ଅସୁର ସେଠାରେ

ପ୍ରାଣ ତେଜିଣ ପଡିଲେ ।।

ତହୁଁ ଯାଇ ଭାଇ ରାବଣ ଆଗରେ

ଧିରେ ସୂର୍ପଣଖା କହି ।

ନାଶା କର୍ଣ୍ଣ ମୋର କାଟି ପକାଇଲେ

ଜଟାଧାରୀ ଦୁଇଭାଇ ।।

ପଞ୍ଚବଟୀ ବନେ ଛନ୍ତି ବେନିଜନେ

ସାଥେ ସୁନ୍ଦରୀ ତରୁଣୀ ।

ତାକୁ ଆଣି ତୋତେ ବିଭା ଦେବିବୋଲି

ଗଲି ମୁହିଁ ଅସୁରୁଣୀ ।।

କହିଲି ଅଗ୍ରତେ ରାବଣର ମୁହିଁ 

ଏକଇ ଭଉଣୀ ଅଟେ ।

ତଥାପି ମୋ ନାଶା କର୍ଣ୍ଣ କାଟିଦେଲେ

ଭୟ ନ କରିଣ ମୋଟେ ।।

କ୍ରୋଦ୍ଧଭର ହୋଇ ଗର୍ଜିଲା ରାବଣ

କିଏ ସେ ଦୁର୍ମଳ ମତି ।

କେଡେ ତା ସାହସ ନାଶା କର୍ଣ୍ଣ କାଟି

ପଠାଇଲା ମୋରକତି ।।

ସହସା ରାଇଲା ବୀର ମାରିଚକୁ

ଡକାଇ କହେ ସତ୍ୱରେ ।

ବୋଲଇ ତୁହିରେ ମୃଗ ବେଶ ହୋଇ

ଯିବୁଟି କୁଟୀର ଦ୍ୱାରେ ।।

ତୋତେଦେଖି ସୀତା ଲୋଭିତ ହୋଇବ

କହିବ ରାମ ଲକ୍ଷ୍ମଣେ ।

ରାମଚନ୍ଦ୍ର ତୋର ପଛେ ପଛେ ଗଲେ

ଯିବୁ ତୁହି ଘୋର ବନେ ।।

ଯେବେ ରେ ତୋ ଦେହେ ବାଜିବଟି ଶର

ଡାକିବୁ ରଖ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ।

ତୋର ଡାକ ଶୁଣି ଜନକ ନନ୍ଦିନୀ

ଇତସ୍ତତ ହେବେ ପୁଣ ।।

ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଯେବେରେ ଆସିବ ସନ୍ଧାନେ

ଯିବି ଯୋଗୀ ବେଶ ହୋଇ ।

ଭିକ୍ଷାଅବୃତ୍ତି ଆଶେ ଯିବି ସୀତା ପାସେ

ଆଣିବି ତାକୁ ଚୋରେଇ ।।

ମାରୀଚ ବିଚାରେ ନିଜ ବିବେକରେ

ନ ଗଲେ ମାରିବ ଏହି ।

ଅସୁର ହାତରେ ମରିବା ଅପେକ୍ଷା

ପ୍ରଭୁ ହସ୍ତେ ମରିବଇଁ ।।

ଚଳିଲା ମାରୀଚ କୁଟୀର ସମ୍ମୁଖେ

ହୋଇ ମାୟାମୃଗ ବେଶ ।

ଦେଖିଣ ଜାନକୀ ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ

ପାଳିବାକୁ କରି ଆଶ ।।

କହନ୍ତି ଜାନକୀ ଦେଖ ଏ ମୃଗକୁ

ଦିଶେ କେଡେ ମନୋହର ।

ଏହି ମୃଗ ଆଣି ଦିଅ ହେ ଗୋସେଇଁ

ପାଳିବି ମୁହିଁ କୁଟୀର ।।

କହନ୍ତି ସଧିରେ ରଘୁକୁଳ ସାଇଁ

ଏ ନୁହେଁ କୁରଙ୍ଗୀ ସତ ।

ମାୟାମୃଗ ପରି ଦିଶୁଛି ସୁନ୍ଦରୀ

ନ ବଳା ମନ ତୁହିତ ।।

ରୋଷ କଲେ ଯେଣୁ ରାମରାଣ ତେଣୁ

ଗଲେ ଧନୁଶର ଧରି ।

କୁହନ୍ତେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ କୁଟୀର ଦ୍ୱାରରେ

ଥିବୁ ଧନୁଶର ଧରି ।।

ନ ଫେରିବା ଯାଏଁ ନ ଯିବୁଟି ଠାଏଁ

କୁଟୀର ଦ୍ଵାରକୁ ଛାଡି ।

ଏତିକି କହିଣ ପଛେ ଗୋଡ଼ାଅନ୍ତେ

ମୃଗ ଯାଏ ଦୌଡ଼ି ଦୌଡ଼ି ।।

କେତେବେଳେ ପାଶେ କେତେବେଳେ ଦୂରେ

କେତେବେଳେ ଦିଶେ ନାହିଁ ।

କେତେବେଳେ ମୃଗ ଆଗରେ ଅଛି ତ

କେତେବେଳେ ହୁଏ ଛୁଇଁ ।।

ମାରିଦେଲେ ଶର ଯେବେ ରଘୁବୀର

ଡାକିଲା ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରଖ ।

ଏ ଡାକ ଶୁଭିଲା ସୀତାଙ୍କର କର୍ଣ୍ଣେ

ଯାଅ ତୁମ୍ଭେ ଭ୍ରାତା ପାଖ ।।

ଅନେକ ବୁଝାଇ କହନ୍ତେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ

ସିତୟା ବୁଝିଲେ ନାହିଁ ।

ସ୍ୱାମୀଙ୍କର ଅନ୍ତେ ମୋତେ ଆଶାକରି

ଲକ୍ଷ୍ମଣ ତୁ ଯାଉନାହିଁ ।।

ଅନେକ ଧିକ୍କାର କରିବାରୁ ବୀର

ଗଲେ ତିନି ଗାର କାଟି ।

ଏମନ୍ତ ସମୟେ ରାବଣ ବିରାଜେ

ହାତେ କମଣ୍ଡଳୁ ଗୋଟି ।।

ଭିକ୍ଷା ଦିଅ ଭିକ୍ଷା ଦିଅ ବୋଲି କହି

ଅନେକ ମନ୍ତ୍ର ଉଚ୍ଚାରୀ ।

ପର୍ଣ୍ଣ କୁଟୀର ର ଦ୍ୱାର ଦେଶେ ଯାଇ

ଉଭା ହେଲା ଲଙ୍କଶିରୀ ।।

ଛଳ କଳ କରି ସୀତାଙ୍କୁ କହିଣ

ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ବିପଦ କଥା ।

ତିନି ଗାର ଡେଇଁ ନ ଦେଲେ ତପିନୀ

ଫେରିଯିବ ପୁଷ୍ପରଥା ।।

ନିଜ ହସ୍ତେ ତିନି ଗାର କୁ ମେଣ୍ଟାଇ

ଭିକ୍ଷା ଥାଳ ହସ୍ତେ ଧରି ।

ସଭକ୍ତି ମନରେ ଆସନ୍ତେ ସଧିରେ

ଧରି ନେଲା ଲଙ୍କଶିରୀ ।।

ପୁଷ୍ପକ ବିମାନେ ବସାଇ ସୀତାଙ୍କୁ

ଗଲା ଆକାଶ ମାର୍ଗରେ ।

ଯିବାବେଳେ ସୀତା ରୋଦନ କରନ୍ତେ

ଜଟାୟୁ ଥିଲା ବାଟରେ ।।

ଦେଖିଲା ଜଟାୟୁ ଲଙ୍କାର ରାବଣ

ଚୋରେଇ ନେଉଛି ସୀତା ।

ଉଠିଲା ସହସା ଆରମ୍ଭିଲେ ଯୁଦ୍ଧ

ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଧର୍ମ ପିତା ।।

ଘୋର ଯୁଦ୍ଧ କଲା ରାବଣ ସହିତେ

ଶେଷରେ ଗଲାଟି ହାରି ।

ଦୁଇଡେଣା ତାର କାଟି ପକାଇଲା

ଲଙ୍କାଗଡ଼ ଲଙ୍କଶିରୀ ।।

ସୀତା କାନ୍ଦୁଥାନ୍ତି ପୁଷ୍ପକ ବିମାନେ

ଗଛ ବୃକ୍ଷ ସାକ୍ଷୀକରି ।

କହିବ ଏ ପଥେ ଖୋଜିବାକୁ ଯେବେ

ଆସିବେଟି ଧନୁର୍ଦ୍ଧାରୀ ।।

ଯେତେବେଳ ଯାଏଁ ପ୍ରଭୁ ନ ଆସିବେ

ପକ୍ଷୀ ଜଟା ତୋ ପାସର ।

ସେତେବେଳ ଯାଏଁ ପ୍ରାଣ ନ ଛାଡିବ

ଏହିକଥା ସତ୍ୟ ମୋର ।।

ସୀତାଙ୍କୁ ନେଇଣ ଲଙ୍କାର ରାବଣ

ଅଶୋକ ବନେ ରଖିଲା ।

ତ୍ରିଜଟା ସହିତେ ଅସୁରୁଣୀଙ୍କୁ ଯେ

ସେହିଠାରେ ଜଗାଇଲା ।।

ମାୟା ମୃଗ ଧରି ବେନି ଭାଇ ଯେବେ

ଡାକନ୍ତି କୁଟୀର ଦ୍ୱାରେ ।

ସୀତା ସୀତା ବୋଲି ଛାଡନ୍ତେ ବୋବାଳି

କାହିଁଗଲୁ କୁହ ଥରେ ।।

ଖୋଜୁ ଖୋଜୁ ରାମ ବାଟରେ ଦେଖିଲେ

ଜଟାୟୁ ପଡିଛି ପୁଣି ।

ଲଙ୍କାର ରାବଣ ଚୋରେଇ ନେଇଛି

ଜନକ ରାଜନନ୍ଦିନୀ ।।

ଜଟାୟୁ ମୁଖରୁ ସୀତାଙ୍କ ବାରତା 

ଶୁଣିଲେ ରାମ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ।

ଏତକ କହିକି ପକ୍ଷୀ ଜଟାଙ୍କର

ପିଣ୍ଡରୁ ଛାଡିଲା ପ୍ରାଣ ।।

ପକ୍ଷୀ ଜଟାଙ୍କର ଶବ ର ସତ୍କାର

କରିଲେ କ ଦୁଇଭାଇ ।

ତହୁଁ ଚଳିଗଲେ ଦୂରରେ ଦେଖିଲେ

କବନ୍ଧ ଅଛଇ ଶୋଇ ।।

ରାମ ଲଇକ୍ଷଣ ପାଖକୁ ଯାଇଣ

ପଚାରନ୍ତି କିଏ ତୁହି ।

ଲଙ୍କାର ରାବଣ କେଉଁ ବାଟେ ଗଲା

ପରିବୁକି ତୁହି କହି ।।

ଆମ୍ଭର ଘରଣୀ ଜନକ ଦୁଲଣି

ସୁନ୍ଦରୀ ତରୁଣୀ ମଣୀ ।

ଲଙ୍କାର ରାବଣ ଚୋରେଇ କରିଣ

ନେଇ ଯାଉଅଛି ପୁଣି ।

କେମନ୍ତ ପରାୟେ ଉଦ୍ଧରିବୁ ସୀତା

ଦିଅ ହେ ମାର୍ଗ ବତାଇ ।

କବନ୍ଧ କହିଲା ଏହି ବାଟେ ଯିବ

ମୁହିଁ ଦେଉଅଛି କହି ।

କବନ୍ଧ କହିଲା ଅନେକ ଦୂରରେ

କିଷ୍କିନ୍ଧ୍ୟା ରାଜ୍ୟ ଅଛଇ ।

ସୁଗ୍ରୀବର ରାଜା ସହିତେ ସେଠାରେ

ମିତ୍ରତା କରିବ ଯାଇ ।

ତାଙ୍କ ସାଥେ ମିତ୍ର ହୋଇଲେ ଶ୍ରୀରାମ

ପାଇଯିବ ସୈନ୍ୟବଳ ।

ଲଙ୍କା ଯାଇ ସୀତା ଉଦ୍ଧାରିବା ପାଇଁ

ଆଉ ହେବନି ଦୁର୍ବଳ ।

କବନ୍ଧ ଉଦ୍ଧରୀ ପ୍ରଭୁ ଚାପଧାରୀ

ତହୁଁ ଚଳିଲେ ତୁରିତ ।

ଆରଣ୍ୟକ କାଣ୍ଡ ଚରିତ ଏଠାରେ

ହୋଇଗଲା ସମାପତ ।