ત્રિકાળ પીડા

ત્રિકાળ પીડા – એક મૌન યોદ્ધાની વાર્તા

હસ્તિનાપુરના મહારણ પછી પાંડવોનું રાજ્ય સ્થાપિત થયું. યુદ્ધ જીતાઈ ગયું હતું, પણ ઘણું કંઇક સહદેવની અંદર હજી હારી ગયું હતું – મૌનમાં બંધાયેલી એક પીડા, જે અવાજ વગર ચીસો પાડી રહી હતી.

સહદેવ, નવગ્રહોના પંડિત, યજ્ઞવિદ્યા અને તારાજ્ઞાનમાં નિપુણ. ભવિષ્ય જોયે અને જાણે તેવો વિદ્વાન. પણ એજ સહદેવ, જ્યારે ભીમ ગદાના ઘા વરસાવે, અર્જુન તીરોને વાદળ જેવો વરસાવે, નકલ અને નૌનસૈનિકો વચ્ચે યુદ્ધનો શૌર્ય દેખાડે, ત્યારે એ મૌન રહેતો. કેમ?

એ પીડા એ દિવસે શરૂ થઈ, જ્યારે પિતૃ ધર્મરાજ યુધિષ્ઠિરે કહેલું: "સહદેવ, તું બધું જાણે છે, પણ તને મૌન રહેવું પડશે. બધું કહેવું તમારા કર્તવ્યમાં નથી."

એ દિવસે દ્રૌપદીની વાસ્તવિક ઓળખ, કૌરવોની વિદ્વેષની આગ, શ્રેણીઓની ચાલ – બધું જાણતું હોવા છતાં સહદેવ મૌન રહ્યો. કારણ કે તેને વચન આપેલું હતું – ભવિષ્ય જણાવી શકાશે નહિ.

પાંચ ભાઈઓમાં સૌથી ઓછી બોલતા, પણ સૌથી વધુ સમજતા સહદેવે મહાભારત યુદ્ધ પહેલાં જોઈ લીધું હતું – ગુરુ દ્રોણની મૌત, અશ્વત્થામાની અહંકારભરી ભવિષ્યવાણી, અને અંતે સ્વયં યમરાજથી મળવાનો દિવસ. પણ એ બધું છુપાવવું પડ્યું, ભાઈઓના કલ્યાણ માટે.

એક રાત્રે, યુદ્ધના આઠમો દિવસે, સહદેવ એકલી ઝૂંપડીમાં બેઠો હતો, આંખો અંદરથી ભીના. નકુલ અંદર આવ્યો.

"ભાઈ, તું કેમ આમ મૌન રહે છે? શું તને પણ દુઃખ છે કે આપણે ક્રુર બન્યા છીએ?"

સહદેવે ફક્ત એક વાક્ય બોલ્યું: "મારે જે ખબર હતી, એ સાચી હતી. પણ હું કહી શક્યો નહિ. એ મારી પીડા છે – મૌનની શાપરૂપ પીડા."

યુદ્ધ પછીના દિવસોમાં સહદેવ રાજકુલનો રાજવિદ્વાન બની ગયો. સમ્રાટ યુધિષ્ઠિરની યજ્ઞવિધિ તેનું માર્ગદર્શન લેતી. પરંતુ અંદરથી એ તો એક એવો યોદ્ધા હતો જેને કદી તલવાર ઊંચકવી નહોતી, પણ જેમાં આંતરિક યુદ્ધ સતત ચાલતું રહ્યું.

અને જ્યારે સ્વર્ગારોહણનું સમય આવ્યું, બધાએ એકે એકે પૃથ્વી છોડવી શરૂ કરી. સહદેવ પણ ઊંચી પહાડીઓ તરફ આગળ વધ્યો. તેની પીઠ પાછળ દ્રૌપદી, ભીમ, અર્જુન—all already fallen. અંતે બસ યુધિષ્ઠિર જ બચ્યો.

સહદેવ, મૌન યાત્રામાં, પડી ગયો.

એ પડવાનું, શરીર માટે નહોતું – એ પડવું એ અંતિમ શ્વાસ હતો એક શાપનું, એક વચનનું, એક પીડાનું જે Lifetime ચાલતું રહ્યું.

દેવતાઓએ સ્વર્ગમાં પૂછ્યું: "સહદેવ, તું કયો દોષ લઈને આવ્યો?"

સહદેવે કહ્યું: "જાણતાં જાણતાં મૌન રહેવું એ પણ એક દોષ હોય છે. આ પીડા એ દોષની સજા છે."

અંતિમ સંદેશ: સહદેવની વાર્તા એ યાદ અપાવે છે કે દરેક યોદ્ધાની લડાઈ તલવારથી નથી થાય, કેટલીક લડાઈઓ મૌનથી, વચનથી અને આંતરિક સત્સંગર્ષથી હોય છે. દરેક યશસ્વી ભાઈની પાછળ એક મૌન ભાઈ પણ હોય છે – જેમ કે સહદેવ.