મહામારી કોરોના વિપદા– ખંડ કાવ્ય

 પ્રદૂષણથી ત્રસ્ત વિશ્વ, અવનિની રચના, કુદરતી વૈભવ સાથે પ્રગતિના નામે છેડછાડ ને કોરોનાની ઘાતક અસરની, તથ્ય આધારિત, આજની વિષમ પ્રાસંગિક પરિસ્થિતિની છંદોબધ્ધ(ખંડકાવ્ય)ની આ કૃતિ છે. 

નોંધ- કવિશ્રી કાન્તનું ખંડકાવ્ય- અતિજ્ઞાન - રચનાનું પથદર્શક, જે ઐતિહાસિક સંદર્ભે હતું, અમે આજની આ વૈશ્વિક મહામારીની ઘટનાને, ગુજરાતી ભાષામાં ખંડકાવ્ય તરીકે સજાવી છે.

મહામારી કોરોના –  ખંડ કાવ્ય

 છંદ- વસંતતિલકા

કષ્ટી વહે  વલવલી, સરિતા  મલિની

દૂષિત પાવન સુધા, નિજ માનવોથી

નિસ્તેજ છે રવિ નભે; નિત ધૂમ્ર ગોટે

કંગાલતા નિરખ ઓ, વદતી વસુધા

 

નિરભ્ર  વ્યોમ રજની  જ ,અલોપ તારા

ને વ્યોમ ઝાંખપ હણે, નભ નૃત્ય લીલા

આ   શુક્ર  તેજ  ડરતું,  વલખી  ઝબૂકે

ને  વાયુ  દૂષિત વહી , અભડે જ  અંગે

 

દીધું હતું અવરથી; રૂપ શ્રેષ્ઠ ભાગ્ય

ને અમૃતા જલભરી, સરિતા જ મૈયા

ઐશ્વર્ય  ઝૂમતું  વને, હરિતા રસીલું

ઊડી  ભમે કલરવે,  રૂપલા વિહંગો

 છંદ-અનુષ્ટુપ

વિનવે   વસુધા  વંદી,  વેદનાથી  વિલાપતાં

ઐશ્વર્ય   જાતું   લૂંટાતું,  રે  પ્રદૂષણ  ઘાતથી

ઉધ્ધત જંતું યુધ્ધે ખિન્ન, આત્મઘાતી કુઠાર ઘા

છે  એક  આશરો  તારો, દંગલ  છે વિનાશનું

…

દુઃખ  અરજ  સુણીને, થયો અંતર મુખી એ

નિરખે  એકમાંથી રે , સંવરતી અનેકતા

છંદ- શાર્દૂલવિક્રીડિત

ગાજ્યા અંબર વાયુ મંડલ ધસે, ભંડાર  અનલના

પૃથ્વી આ જલસાગરે રવ મહા, ને ઈંદુ શિત ધરે

ને તારા ગ્રહ તેજ સૌ ઝબકતા, મંદાકિની પટલે

પ્રકૃતિ પ્રસવી જ વ્યક્ત થઈ આ, ચૈતન્ય સગુણ રે

 છંદ- વિશ્વદેવી

ઘૂમે   બ્રહ્માંડે, ચક્ર આ  કાળનું  ને

સંયોજે    તત્વો, પંચ   રૂપાંતરેથી

ઐશ્વર્યા  દીસે, ઝુંડમાં  સૃષ્ટિ દૈવી

ભૂપેશી વ્હાલે, ભેટ દીધી જ બુધ્ધિ

છંદ- અનુષ્ટુપ

ચક્ર ઋતુ રમે ભોમે, નિર્વિકારી  જ સંયમી

પૂરક વાહ કેવા રે, પ્રકૃત્તિ ને મનુજ  આ

 છંદ- સ્ત્રગ્ધરા

ખૂશ્બુ  ભર્યા  કટોરા,  કુદરત  મધુરી,  વ્હાલ  ઝૂલે  ઝુલાવું

ઝૂમે  વૃક્ષો  લળીને,   ઋતુ -ફળ  ધરવા, સ્નેહથી ભીંજવે રે

ને  વાસંતી  જ હૈયાં,  કલરવ  લહરે, વાત  માંડે   ઉમંગે

ભાખે શ્રેષ્ઠા નિયંતા, અવનિ  રૂપલ આ, ઝીલતાં દિવ્યભાવો

 છંદ- મંજુભાષિણી

અનુશાસને  જ સુખી  સૌ પરસ્પરે

કરુણા  હિણી ભરખશે  જ શત્રુતા

બહુ ક્ષુબ્ધ આજ નિરખી જ વિકૃતિ

કહું  ધીક! ખૂટલ  વિનાશ  પાત્રતા

 છંદ-રોળા

કાર્બન વા વિષ વમન, હિમાળા ગળતા જ ધસી

શ્રાપી  કતલ  ઉદ્યોગ, હણે   પ્રાણી નૃશંસે

દીઠા   ખેચર  દીન, વિષમતા ઋતુઓ ભાળે

પૂરક  રક્ષક  જ  ભક્ષક, મલિનતા  ખંજર  પાળે

 છંદ- અનુષ્ટુપ

લૂંટી પ્રકૃતિ સંપત્તિ, મદમાં ઘૂમતો ફરે

પાખંડે ધૃષ્ટતા પોષી, કુંડાળા ઝેરના ધરે

 

છંદ- કલહંસ-

યુગ દર્દ રોષ, વિપદા પડઘી  ને

તકલીફ આ  પરખતો જ નિયંતા

ધમરોળવા જગ; ધસે છળ રોષે

યમદૂત મલ્લસમ સૂક્ષ્મ વિષાણું

 

 છંદ- રોળા

'વુહાને'થી  વ્યાપ, બહું  સંક્રમણે  વાધે

છું રે  દંડી કાળ,  ધસી દોડે  કોરોના

દીઠું વામણું  જ્ઞાન,  ધ્રુજાવે  મૃત્યુ- લીલા

બંધક વિશ્વ જ ખંડ, વિખૂટું જ ઉલટા ચક્રે

 

છંદ- વિશ્વદેવી

ના ધૂમ્રી શેરો, ના જ ઘોંઘાટ સૂણો

ઝૂમે   પ્રકૃતિ, વ્યોમ વિહંગ  ગાણું

સૂના આ મેળા, ને  સ્થળો  મોહકંદી

શાળાએ છૂટ્ટી, વિશ્વ શીખે નમસ્તે

નિયંતા  પૂરે,   ખોટ  સંતાન   કાજે

છૂપા આશિષે , ગંગ શુધ્ધિ જ પામે

 

 છંદ- વસંતતિલકા

છે  જંગ દુષ્કર સજે,  જગ  સાવધાની

દૃશ્યો  જ માસ્ક બુરખા, રત નિષ્ઠ યોધ્ધા

વિશ્વાસ જાય અવધે, તું વિપત્તિ ભારી

તૂટે કડીયું, સમયે  સહયોગ સેવા

છંદ- મંદાક્રાંતા

રે ભારે આ વિકટપળ ને, ડૂબતાં અર્થતંત્રો

પ્રત્યાઘાતી  કુદરત  ભલી, શોધતી  નિજ  રૂપો

વિષાણુંની દમન જ  કડી, તૂટશે  અસ્પર્શેથી

જાગો જાણો નિયમન મહા, લાભવંતું વિવેકે

પ્રાથે પૃથ્વી સકળ શુભ હો, આત્મ વિશ્વાસ જીતે

શ્રેષ્ઠા શોભે, મઘમઘ  પુનઃ,  વિશ્વ આખું નવોઢા

 

 છંદ- વસંતતિલકા

તોલે  બધું   વિધિ, બરોબર  ત્રાજવેતો

આરોગ્ય સાચવવું, એ જ ઉપાય સાચો

ઉત્સાહથી  પરહિતે,   સજ જાત  રાજા

છે સત્ય બે  ગજ , જમીન જ અંતવેળા.

રમેશ પટેલ(આકાશદીપ)

……………

Note…

વુહાન- ચીન દેશનું શહેર જ્યાંથી કોરોનાની શરુઆત થઈ 

મંદાકિની- આકાશગંગા જેમાં આપણા સૌર મંડળનું અસ્તિત્ત્વ રચાયું ને આપણી પૃથ્વી આ પટલે ઘૂમે છે.

 ખંડકાવ્યમાં ,વસુધા ,વિધાતા, યુગ ચિત્કાર ને સાંપ્રત પરિસ્થિતિ અવલોકન કવિ માનસથી શબ્દ ચિત્ર દ્વારા પ્રગટ  કરતાં પાત્રો છે..