ଓଡ଼ିଶାର ବିପ୍ଳବୀ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା

ଆଜି ବେଦଖଲ କରା ହୁଏ ଆଦିବାସୀଙ୍କୁ ଜଂଗଲ, 

ଜମି, ଜଳ, ପ୍ରାକୃତିକ ସଂପଦରୁ

ଆଦାନୀ ଅମ୍ବାନୀ ଟାଟା ମିତଲଙ୍କୁ ଜମି ଦେବାକୁ 

ଆଦିବାସୀ ବେଦଖଲ ହୁଅନ୍ତି ଜଂଗଲରୁ ।

ପୁଂଜିପତି ଶାସନରେ ଆଦିବାସୀ ଗାଁ ଗୁଡ଼ିକରେ ଏହି 

ଅତ୍ୟାଚାର ହୁଏ ଗ୍ରୀନ ହଣ୍ଟ ନାମରେ 

ଗୋତି ଓ ବେଠି ହେଉଥିଲା ଗୋରା ଶାସକ ଦ୍ୱାରା 

ସେବକ ପଟ୍ଟା ଲେଖାଇ ନେଇରେ  ।

 

ମନେପଡେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଆତ୍ମବଳି 

ଦେଇଥିବା ପୁଣ୍ୟାତ୍ମାଙ୍କ ଭିତରେ 

ଓଡ଼ିଶାର ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡାଙ୍କ ନାମ ଦେଶରେ ଆସେ 

ଅନ୍ୟତମ ଶହୀଦ ହିସାବରେ ।

ଇତିହାସ ପୃଷ୍ଠାରେ ଦେଖିବା ୧୮୭୪ ଅବା ୧୮୭୫ 

ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସ ୧୫ ତାରିଖରେ

ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ଜନମିଲେ ଆଜିର ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ରାଞ୍ଚି 

ଜିଲ୍ଲା, ଖୁଣ୍ଟି ସବ୍-ଡିଭିଜନ୍, "ବାମ୍ବା" ଗ୍ରାମରେ ।

ତାଙ୍କର ପିତାଙ୍କ ନାମ ଥିଲା ସୁଗନା ମୁଣ୍ଡା ଓ 

ମାତାଙ୍କ ନାମ ଥିଲା କରମୀ ମୁଣ୍ଡା

ସାଲଗା, ବୁରୁଜ ପ୍ରାଇମେରୀ ସ୍କୁଲ ଓ ଚାଇଁବସା ମିଶନ 

ସ୍କୁଲରେ ଶିକ୍ଷା ନେଇଥିଲେ ବିର୍ସା ମୁଣ୍ଡା ।

ବିର୍ସା ୨୫ ବର୍ଷ ବୟସରେ ବଡ଼ ଧରଣର ବିପ୍ଲବ କରିଲେ 

ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଫିରିଙ୍ଗି ବିରୋଧରେ

ନିଜ ଗାଁ ଏବଂ ଆଖପାଖ ଅଞ୍ଚଳର ଯୁବକଙ୍କୁ ଲଢ଼ିବାକୁ 

ସଂଗଠିତ କରିଥିଲେ ବିହାର ଓ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଅଞ୍ଚଳରେ ।

ବଣେଇ, ଗୁରୁଣ୍ଡିଆ, କଳିପଶ ଗ୍ରାମର କୋହ୍ଲ, ଖତିଆର, 

ମୁଣ୍ଡା ଓ କିଷାନ୍ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ 

ସେବକପଟ୍ଟା ନଲେଖିବା, ଖଜଣା ନଦେବା ଓ ବନ୍ଧୁକକୁ 

ଡରି ଧର୍ମତ୍ୟାଗ ନକରିବାକୁ ଚେତେଇଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ।

ଆଗଭର ହେବାର ଦେଖି ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ଇଂରେଜ

ମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସଶସ୍ତ୍ର ବିପ୍ଳବ କରିବା ପାଇଁ 

ବଦେଶୀ ଶାସକ ଡରି, ବିର୍ସା ଓ ତାଙ୍କର ୧୫ ଜଣ 

ସାଥିଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିଲେ ବିପ୍ଳବକୁ ଦବାଇବା ପାଇଁ ।

ଦେଶଦ୍ରୋହ ଅପରାଧରେ ତାଙ୍କୁ ଦୁଇବର୍ଷ କାରାଦଣ୍ଡରେ

ରାଞ୍ଚି ଜେଲ୍‌କୁ ପଠାଇ ଦିଆଗଲା

ମହାରାଣୀ ଭିକ୍ଟୋରିଆଙ୍କ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନରେ ବିର୍ସା

 ଓ ତାଙ୍କ ସହକର୍ମୀମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ମୁକ୍ତି ଦିଆଗଲା ।

ନଡରିଲେ ବିର୍ସା, ଶପଥ ନେଲେ ଶହଶହ ଯୁବକ ସହ 

ବିଦେଶୀ କବଳରୁ ମୁକ୍ତ କରିବାକୁ ନିଜ ମାତୃଭୂମିକୁ  

୧୮୯୯, ଡିସେମ୍ବର ୯ ତାରିଖ ଦିନ ନିଆଁହୁଳା, ତୀର 

ଓ ବର୍ଚ୍ଛା ଧରି ନିଆଁ ଲଗାଇଲେ ଗୋରାଙ୍କର 

ବାସଭବନ ଓ ଅଫିସ୍‌ କୁ ।

ରାଞ୍ଚି ବିଚାରାଳୟ ଆକ୍ରମଣ କରୁଥିବା ସମୟରେ 

ସେମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ୧୨ଜଣ ଶହୀଦ ହୋଇଥିଲେ

ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ବିର୍ସାଙ୍କୁ ଧରାଇଲେ ପାଞ୍ଚଶହ ଟଙ୍କା

ପୁରସ୍କାର ମିଳିବ, ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

କନେଷ୍ଟବଳ ବୁଡୁରାମ ଓ ଜୟରାମଙ୍କୁ ଏଟିକେଡ଼ି ଗ୍ରାମକୁ

ପଠାଗଲା ବିର୍ସାଙ୍କର ସନ୍ଧାନ ନେବାପାଇଁ

ସହକର୍ମୀ ଗୟା ମୁଣ୍ଡା ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ ସହାୟତାରେ ୧୯୦୦,

ଜାନୁଆରୀ ୧୫ ତାରିଖରେ କନେଷ୍ଟବଳଦ୍ୱୟଙ୍କ

ମୁଣ୍ଡକୁ ଦେଲେ ଗଡାଇ ।

ମିଃ ଷ୍ଟ୍ରିଟ୍ ଫିଲ୍ଡ ସଶସ୍ତ୍ର ପୋଲିସ୍ ବାହିନୀ ଦମନଲୀଳା 

କଲା ଏହାର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବାକୁ

ଭୀଷଣ ଅସ୍ତ୍ରାଘାତରେ ଗୟା ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରିଥିଲେ 

ଗିରଫ କରିବା ସମୟରେ ଗୟା ମୁଣ୍ଡାଙ୍କୁ ।

ଏହା ପରେ ଗ୍ରାମବାସୀମାନେ ଦମନ ଲୀଳାର ମୁଖ୍ୟ

କେନ୍ଦ୍ର ଖୁଣ୍ଟିଥାନାକୁ ନିଆଁ ଲଗାଇଲେ, 

କନେଷ୍ଟବଳ ରଘୁରାମକୁ ହତ୍ୟାକରି ଓ ଅନ୍ୟ ପୁଲିସ୍‌

ମାନଙ୍କୁ ଥାନା ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯିବାକୁ ଧମକ ଦେଲେ ।

୩୦୦ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚା ଡୋମ୍ବରି ପାହାଡ଼ରେ ବିର୍ସା ସଂଗ୍ରାମୀ

ମାନଙ୍କୁ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେଉଥିଲେ

ପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ତରରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ପୋଲିସ ତାକୁ ଘେରି ଆତ୍ମ

ସମର୍ପଣ କରିବାପାଇଁ ଘୋଷଣା କଲେ ।

ବିଦ୍ରୋହୀମାନେ ଏଥିରେ ରାଜି ନହେବାରୁ ଇଂରେଜ

ମାନଙ୍କ ପୋଲିସ ଆକ୍ରମଣ କରିଦେଲେ

ବିର୍ସା ପାହାଡ଼ ଉପରୁ ଧନୁତୀର, ବର୍ଚ୍ଛା ଓ ପଥରଦ୍ୱାରା 

ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରତୁ ଆକ୍ରମଣ କଲେ ।

ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ତରଫରୁ ଗୁଳିଗୋଳା ମାଡ଼ରେ ନରସିଂହ

ମୁଣ୍ଡାଙ୍କ ସମେତ ଦୁଇଶହ ବିଦ୍ରୋହୀ ଶହୀଦ୍ ହେଲେ

ବିର୍ସା ଅଳ୍ପକେ ବଞ୍ଚିଯାଇ ଆତ୍ମ ଗୋପନ ପାଇଁ ଚକ୍ରଧରପୁର 

ଜଙ୍ଗଲକୁ ଚାଲିଗଲେ ।

ସରକାର ବିର୍ସାଙ୍କ ସନ୍ଧାନ ନ ପାଇବାରୁ ମୁଣ୍ଡାମାନଙ୍କ 

ଉପରେ ଅମାନୁଷିକ ଅତ୍ୟାଚାର କଲେ 

ସେମାନଙ୍କ ଘରେ ନିଆଁ ଲଗାଇଲେ ଓ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ 

ଡେନକା ଓ ମାଝିଆ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କଲେ ।

ବିପ୍ଳବୀ ୨୫ ବରଷ ଯୁବକ ବିର୍ସାଙ୍କ ମନରେ ସ୍ୱାଧୀନତାର 

ଆଶା କେବେ ବି ମଉଳି ନଥିଲା

ସଂଗ୍ରାମକୁ ନୂଆ ରୂପ ଦେବା ପାଇଁ ସେ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଛାଡ଼ି 

ସିଂହଭୂମି ଜିଲ୍ଲାକୁ ଚାଲି ଯାଇଥିଲା ।

ସମାଜରେ ବିଶ୍ୱାସଘାତକ ଥାଆନ୍ତି ଓ ଶଶୀଭୂଷଣ ରାୟ 

ଓ ମାଝିତା ମାରିଆ ୫୦୦ ଟଙ୍କା ଲୋଭରେ 

ଇଂରେଜ ସରକାରକୁ ଜଣାଇ ଦେଲେ ଯେ ଲୁଚି ରହିଛି

ବିର୍ସା ସେନ୍ତେରା ଗ୍ରାମ ନିକଟସ୍ଥ ଜଙ୍ଗଲରେ ।

ବିର୍ସାକୁ ଗିରଫକରି ରାଞ୍ଚି ଜେଲ୍‌କୁ ନିଆଗଲା ୧୯୦୦

ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୩ ତାରିଖରେ 

ଏହାକୁ ଦେଖି ଶହ ଶହ ଗ୍ରାମବାସୀ ତାଙ୍କ ସହ ଜେଲ୍ 

ଯିବାକୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଲେ ।

ସୁରକ୍ଷା କାରଣରୁ ବିର୍ସାଙ୍କୁ ହଜାରିବାଗ ଜେଲ୍‌କୁ 

ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରାଗଲା

ତାଙ୍କର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଠିକ୍ ରହୁ ନଥିବା କାରଣରୁ ତାଙ୍କୁ ପୁଣି 

ରାଞ୍ଚି ଜେଲ୍‌କୁ ଅଣାଗଲା ।

ଜେଲ ଭିତରେ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ନିର୍ଯ୍ୟାତନା ଦେଇ 

ତାଙ୍କ ଖାଦ୍ୟରେ ବିଷ ମିଶାଇ ଦେଇଥିଲେ

ପଚିଶ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ବିର୍ସା ରାଞ୍ଚି ଜେଲ୍‌ରେ ୧୯୦୦, ଜୁନ୍ 

୯ ତାରିଖରେ ଶେଷ ନିଃଶ୍ୱାସ ତ୍ୟାଗ କଲେ ।