ଜଣେ ବିଧବାଙ୍କର ପ୍ରେମ ବିବାହ

 

        ଜୀବନରେ କେବେ ଯେ ଏଭଳି ଏକ ଦୃଶ୍ୟ ଅବଲୋକନ କରିବାର ସୁଯୋଗ ମିଳିବ, ଏହା ମୋର କଳ୍ପନାତୀତ ଥିଲା । ଗଭୀର ପ୍ରେମ , ନିଷ୍କପଟ ଭଲପାଇବା ଓ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ପିତ ଭାବନାକୁ ନିଜ ହୃଦୟରେ ସାଇତି ରଖିଥିବା ଜଣେ ସାଧାରଣ ମହିଳାଙ୍କ ସହ ବିତାଇଥିବା କିଛି ମୂହୁର୍ତ୍ତକୁ ବୋଧହୁଏ ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୁଁ ପାଶୋରି ପାରିବି ନାହିଁ । ସେଇ କିଛି ମୂହୁର୍ତ୍ତର ସ୍ମୃତିରେ ନିମଜ୍ଜିିତ ରହି ବିସ୍ମିତ, ହତଚକିତ ତଥା ନିର୍ବାକ ଅବସ୍ଥାରେ ଘରକୁ ଫେରିବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲି । ଫେରିବା ବାଟରେ ଘଟଣାଟିର ଆଦ୍ୟରୁ ପ୍ରାନ୍ତ ଯାଏ ପୁନର୍ବାର ଭାବୁଥିଲି । ଯେତେ ଭାବୁଥିଲି , ମନ ସେତେ ପୁଲ୍ଲକିତ ହୋଇ ଉଠୁଥିଲା । 

   X   X   X 

        କଲେଜ ଜୀବନରେ ମୋର ଅଳ୍ପ କେତୋଟି ହାତଗଣତି ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ମନୋଜ ଥିଲା ଅନ୍ୟତମ । ସବୁଠାରୁ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ସାଙ୍ଗ ଭାବରେ ମୋତେ ଅନେକ ପ୍ରକାର ସାହାଯ୍ୟ ମଧ୍ଯ କରୁଥିଲା । ମୁୁଁ ଏକ ଗରୀବ ଚାଷୀ ପରିବାରରୁ ଆସିଥିବାରୁ ଅନେକ ସମୟରେ ହଷ୍ଟେଲ ଫି ଦେଇପାରୁନଥିଲି । ମନୋଜ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ସ୍ବଛଳ ଥିବାରୁ ପ୍ରାୟତଃ ମୋର ହଷ୍ଟେଲ ଫି ଦେବା ସହ ବହିପତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି କିଣିବାରେ ମଧ୍ୟ ଯଥା ସମ୍ଭବ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲା । ତେଣୁ ଆଜୀବନ ମୁଁ ତା' ପାଖରେ ଋଣୀ ଥିଲି । ଆଵଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ମନୋଜକୁ ମୋର ସବୁ କିଛି ଦେଇ ଦେବା ଲାଗି ମାନସିକ ଭାବେ ମଧ୍ୟ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଥିଲି । ମୋଟାମୋଟି ଭାବରେ ତା' ଲାଗି ମୋ ନିକଟରେ ଅଦେୟ ବୋଲି କିଛି ନଥିଲା ।

       ତେବେ ଯଥାଶୀଘ୍ର ମୋତେ ସେଇ 'ଆବଶ୍ୟକ' ମୂହୁର୍ତ୍ତଟିକୁ ସାମ୍ନା କରିବାକୁ ପଡିଲା । ଅର୍ଥାତ କୃତଜ୍ଞତାର ଫଳ ସ୍ଵରୂପ ମୋତେ ମୋ ପ୍ରେମକୁ ବଳି ଦେବାକୁ ପଡିଲା । ସୁମିତ୍ରା ସହ ସାଧାରଣ ଦେଖାଚାହାଁ , କଥାବାର୍ତ୍ତାରୁ ସଂପର୍କର ନିବିଡତା ବୃଦ୍ଧି ଓ ଏଥିସହିତ ସାରା ଜୀବନ ଏକାଠି କଟେଇବାର ସମସ୍ତ କଳ୍ପନା ଜଳ୍ପନା, ମନୋଜ ମୁହଁରୁ ଗୋଟିଏ ଛୋଟିଆ ଅନୁରୋଧ ଶୁଣିବା ପରେ ସବୁକିଛି ଗୋଟିଏ ମୂହୁର୍ତ୍ତରେ ଧୂଳିସାତ୍ ହୋଇଗଲା । 

      କିଛିଦିନ ପରେ ମୋ ମଧ୍ୟସ୍ଥତାରେ ମନୋଜ ଓ ସୁମିତ୍ରା ବିବାହ ବନ୍ଧନରେ ଆବଦ୍ଧ ହେଲେ । ସେମାନଙ୍କର ସୁଖି ଦାମ୍ପତ୍ୟ ଜୀବନ କାମନା କରି ବିଦାୟ ନେଇ ନିଜ କର୍ମସ୍ଥଳୀକୁ ଫେରିଆସିଲି । ଏହାପରେ କେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ଭେଟିବାକୁ ଆଉ ଯାଇନାହିଁ । ପରେ ନିଜେ ବିବାହ କରି ସଂସାର ଓ କର୍ମଜଞ୍ଜାଳରେ ବ୍ୟସ୍ତ ରହିଥିଲି । ବ୍ୟସ୍ତବହୁଳ ଦିନଚର୍ଯ୍ୟା ମଧ୍ୟରୁ ମଝିରେ ମଝିରେ ସମୟ ବାହାର କରି ନିକଟସ୍ଥ ମନ୍ଦିରକୁ ଯାଇ ଚିକିଏ ନିରୋଳାରେ କିଛି ସମୟ ଅତିବାହିତ କରିବା ମୋର ଅଭ୍ୟାସଗତ ହୋଇଯାଇଥିଲା । ଅନ୍ତତଃ କିଛିସମୟ ପାଇଁ ମାନସିକ ଶାନ୍ତି ମିଳୁଥିଲା । ବେଳେ ବେଳେ ମନ ଭିତରୁ କିଛି ଅବ୍ଯକ୍ତ ବେଦନା ଅଶ୍ରୁ ଆକାରରେ ବାହାରି ଆସୁଥିଲା । 

      ଚାକିରୀ ଜୀବନର ପ୍ରାୟ ପନ୍ଦର ବର୍ଷ ପରେ ମୋର ବଦଳି ହେଲା । ନୂତନ ବଦଳି ସ୍ଥାନଟି ଥିଲା ପୁରୀ । ନୂଆ ଜାଗାରେ ନୂଆ ପରିବେଶରେ ପରିବାରକୁ ଥଇଥାନ କରିବାରେ କିଛିଦିନ ଅତିବାହିତ ହୋଇଗଲା । ସବୁ କିଛି ସ୍ଵାଭାବିକ ହେଲାପରେ ମୁଁ ପୂର୍ବ ଅଭ୍ୟାସ ଅନୁସାୟୀ ମନ୍ଦିର ବାହାରିଲି । ଜଗତର ନାଥ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ଆଶାରେ ମନ ମୋର ପୁଲ୍ଲକିତ ହୋଇ ଉଠୁଥିଲା । ପ୍ରଭୂଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିସାରିବା ପରେ ମା ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ ଆସି ବସିଲି । ସେଠାରେ ଚୁପଚାପ ବସିରହି ଲୋକମାନଙ୍କର ଯିବାଆସିବା ସହିତ ମାଙ୍କଡମାନଙ୍କର ଖେଳ କୌତୁକ ଦେଖୁଥିଲି । ମୋର ଭାବୁକ ମନଟି କେଉଁ ଏକ ଅଜଣା ରାଜ୍ୟରେ ଘୁରିବୁଲୁଥିଲା । ଏହାରି ମଧ୍ଯରେ ହଠାତ୍‌ ଜଣେ ବିଧବା ମହିଳାଙ୍କ ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟି ନିବଦ୍ଧ ହେଲା । ମହିଳା ଜଣକ ନୀରବରେ ବସିରହି ନୀଳଚକ୍ର ଆଡକୁ ଚାହିଁରହି ମନେ ମନେ କ'ଣ ଗୁଣୁ ଗୁଣୁ ହେଉଥିଲେ । ବୋଧହୁଏ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁଥିଲେ ।ଚେହେରାଟି ଚିହ୍ନା ଚିହ୍ନା ଲାଗୁଥିଲା । ଭଲକରି ନିରେଖି ଦେଖିଲି । ଅତଳ ସ୍ମୃତି ଗର୍ଭରେ ସାଇତା ହୋଇ ରହିଥିବା ଅନେକ ଗୁଡିଏ ଚେହେରା ମଧ୍ୟରୁ ସେଇ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଚେହେରାଟିର ପରିଚୟ ଖୋଜୁଥିଲି । କିଛିସମୟ ପରେ ସଫଳ ହେଲି । ସେ ଥିଲେ ସୁମିତ୍ରା . . . . ।

      ସୁମି ସହିତ ଏଭଳି ଭାବରେ କେବେ ସାକ୍ଷାତ ହେବ, ଏହା ମୋର କଳ୍ପନାତୀତ ଥିଲା । ଧିରେ ଧିରେ ନିକଟକୁ ଗଲି । ମୃଦୁସ୍ଵରରେ ନାଁ ଧରି ଡାକିଲି । ଦୁଇଟି ବିସ୍ମିତ ଚକ୍ଷୁ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ମୋତେ ନିରେଖି ଦେଖିଲା । କିଛିକ୍ଷଣ ପରେ ବିସ୍ମୟ ଭାବ କଟିଯାଇ ଚକ୍ଷୁ ଦୁଇଟି ଲୋତକପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା । 

' କେମିତି ଅଛ ସୁମି ? ସବୁ ଭଲ ତ ? ଏମିତି ବେଶ କଣ ପାଇଁ ?" ପଚାରିସାରି ଉତ୍ତରର ପ୍ରତୀକ୍ଷା କଲି ।

      ଏହାପରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତରେ ସୁମିଠାରୁ ସମସ୍ତ ବିଷୟ ଶୁଣିବାକୁ ପାଇଲି । ବିବାହର ଅଳ୍ପଦିନ ପରେ ଏକ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ମନୋଜର ଦେହାନ୍ତ ହେଲା । ଏହାର କିଛିବର୍ଷ ପରେ ଶାଶୁ ଶ୍ଵଶୁର ମଧ୍ଯ ଇହଧାମ ଛାଡିଲେ । ପିଲାପିଲି କିଛି ନଥିଲେ । ଏକୁଟିଆ ହୋଇଯିବାପରେ ସୁମିତ୍ରା ପୁରୀ ଚାଲିଆସି ଏଠାରେ ବସବାସ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଏଠାରେ ମନୋଜର କିଛି ପୈତୃକ ସଂପତ୍ତି ଓ ଘର ଥିଲା । ତେଣୁ ଚଳିବାରେ କିଛି ଅସୁବିଧା ହୁଏନି । . . . . ପରେ ଭେଟିବାର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ ସୁମିଠାରୁ ବିଦାୟ ନେଇ ଘରକୁ ଆସିଲି । ଏହାପରେ ପ୍ରାୟତଃ ସୁମି ସାଙ୍ଗରେ ମନ୍ଦିରରେ ସାକ୍ଷାତ ହୁଏ । ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା ହୁଏ । କଥା ଯେଉଁଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଉନା କାହିଁକି , ଛିଡେ କିନ୍ତୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପାଖରେ । ମୋଟାମୋଟି ଭାବେ ସୁମି ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ପ୍ରଭୂ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ସଂପର୍କରେ ଗପିବା ପାଇଁ ଭଲ ପାଉଥାଏ । ଏହିପରି ଭାବରେ ସମୟ ଗଡି ଯାଉଥାଏ । ଏହାରି ମଧ୍ୟରେ ଗାଁ'ରୁ ଖବର ଆସିଲା କି ଝିଆରୀ ( ବଡଭାଇଙ୍କ ଝିଅ ) ବାହାଘର ଠିକ୍ ହୋଇ ସାରିଛି । ବୋଉ ଦେହ ମଧ୍ୟ ଭଲ ନାହିଁ । ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ଜନିତ ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଦେଉଛି । ମୋତେ ଗାଁ'କୁ ଯିବାକୁ ହେବ । ଯଥାଶୀଘ୍ର ଛୁଟି ମଞ୍ଜୁରୀ ନେଇ ସପରିବାରେ ଗ୍ରାମରେ ପହଞ୍ଚିଲି । ଭାଇଙ୍କ ଅନୁରୋଧରେ ବିବାହ କାର୍ଯ୍ୟରେ ମୋତେ କର୍ତ୍ତା ଭୂମିକାଟିକୁ ତୁଲାଇବାକୁ ହେଲା । ବିଧି ଅନୁସାରେ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ସହିତ ପୁଣି ପୁରୀ ଆସିବାକୁ ପଡିଲା । ପ୍ରଥମ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପ୍ରଭୂ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରଭୂ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ବିବାହ ବେଦିରେ ଉପସ୍ଥିତ ରହିଲେ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ଶୁଭରେ ସଂପାଦନ ହୋଇଯାଏ ବୋଲି ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ ଅଛି । ମନ୍ଦିରରେ ପହଞ୍ଚି ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଗୁଆ ନଡ଼ିଆ ସହିତ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ସମର୍ପଣ କଲି । କେଜାଣି କାହିଁକି ସେତେବେଳେ ଅଜ୍ଞାତରେ ମୋ ଦୁଇ ଆଖିରୁ ଦୁଇଧାର ଲୁହ ବୋହିଗଲା । ଦର୍ଶନାର୍ଥୀ ଭକ୍ତମାନଙ୍କର ଭିଡ଼ ସହିତ ସେମାନଙ୍କର ଆକୁଳ ପ୍ରାର୍ଥନା ଓ ଦୁଇ ହାତ ଉପରକୁ ଟେକି ରଖି ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ପଣ କରିଦେବା ଲାଗି ବ୍ୟାକୁଳତା ଭାବ ଭିତରେ ମୁଁ ବି ଭାବବିହ୍ଵଳ ହୋଇ କାନ୍ଦି ପକାଇଲି । କିଛି ସମୟ ପରେ କୋହ ସମ୍ବରଣ କରି ବିବାହ କାର୍ଯ୍ୟଟି ଭଲରେ ଭଲରେ ହୋଇଯାଉ ବୋଲି ପ୍ରଣାମ ପୂର୍ବକ ପ୍ରାର୍ଥନା କଲି । ଅନ୍ତତଃ ବିବାହ କାର୍ଯ୍ୟଟି ଶେଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୋଉ ସୁସ୍ଥ ରହିଥାଉ ବୋଲି ମାନସିକ କରି ସେଠାରୁ ମା ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ମନ୍ଦିରକୁ ଆସିଲି । ମନେ ମନେ ସୁମିତ୍ରାଙ୍କୁ ଖୋଜୁଥିଲି । ସମୟ ଅଭାବରୁ ନିରାଶ ହୋଇ ଗ୍ରାମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କଲି । ବିବାହ କାର୍ଯ୍ୟ ସମାପନ ପରେ ପୁନଃ ସପରିବାରେ କର୍ତ୍ତବ୍ଯସ୍ଥଳୀକୁ ଫେରିଲି । ଗାଁ'ରୁ ପୁରୀ ଫେରିବା ପରଦିନ ସୁମିକୁ ସାକ୍ଷାତ କରିବା ଲାଗି ମନ୍ଦିରରେ ପହଞ୍ଚିଲି । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ବହୁସମୟ ଅପେକ୍ଷା କରିବାପରେ ମଧ୍ୟ ସୁମିର ଦେଖା ନ ଥିଲା । ମନ ମଧ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଆଶଙ୍କାର ଉଦୟ ହେଉଥିଲା । କିଛି ଅଘଟଣ ଘଟିଥିବା ଆଶଙ୍କା ନେଇ ଘରକୁ ଫେରିଲି । ପରଦିନ ମଧ୍ୟ ନିରାଶ ହେଲି । ଅଦୂରରେ ବସିଥିବା ଦିପ ବିକାଳୀଟି ବୋଧହୁଏ ମୋ ମନକଥା ବୁଝିପାରିଲା । ହାତଠାରି ମୋତେ ତା ନିକଟକୁ ଡାକିଲା । କୌତୁହଳୀ ହୋଇ ତା ନିକଟକୁ ଗଲି ।

' ଆପଣ ସେ ବିଧବା ମା'ଙ୍କୁ ଖୋଜୁଛନ୍ତି ତ ?'  

ମୁଁ ମୁଣ୍ଡ ହଲାଇ ସମ୍ମତି ଜଣାଇଲି ।

' ସେ ବୋଧହୁଏ ବିବାହ କରିସାରିଛନ୍ତି । ଆଉ ନଆସିପାରନ୍ତି ।'

' କଣ କହିଲ ? ବିବାହ କରିସାରିଲେଣି ? କାହାକୁ ? କେବେ ?' 

' ଆଜ୍ଞା , ସତ କହୁଛି । ପ୍ରାୟ ସପ୍ତାହ ତଳେ ତାଙ୍କୁ ଶେଷଥର ପାଇଁ ଦେଖିଥିଲି । ଯେତେବେଳେ ମନ୍ଦିର ଆସନ୍ତି , ମୋ ପାଖରୁ ଦିପ ନିଅନ୍ତି । ଏବେ ଆଉ ଆସୁନାହାଁନ୍ତି କି ଦିପ କିଣୁ ନାହାଁନ୍ତି ।'

' ବିବାହ କରିଛନ୍ତି ବୋଲି କିପରି ଜାଣିଲ ?' ମୁଁ ପ୍ରଶ୍ନ କଲି ।

' କଥା କଣ କି ବାବୁ , ସେଦିନ ସେ ସଧବା ବେଶରେ ଆସିଥିଲେ । ରଙ୍ଗୀନ ପାଟ , ସେ ପୁଣି ଲାଲ ରଙ୍ଗର । ତା' ସହିତ କପାଳରେ ସିନ୍ଦୁର , ହାତରେ ଚୁଡି ଓ କିଛି ଅଳଙ୍କାର ମଧ୍ଯ ପିନ୍ଧିଥିଲେ । ସେଥିରୁ ମୁଁ ଅନୁମାନ କଲି କି ବୋଧହୁଏ ଆଉଥରେ କାହାକୁ ବାହା ହୋଇଗଲେ । ଏବେ ତ ଏସବୁ ଚଳୁଛି ।' 

      ମୁଁ ଚୁପଚାପ ସେଠାରୁ ଘରକୁ ଫେରିଲି । କିନ୍ତୁ ମୋ ମନ ଆଦୌ ବୁଝୁ ନଥିଲା । ସୁମିତ୍ରା ଭଳି ମହିିଳା ଏ ପରିଣତ ବୟସରେ ଏଭଳି ଏକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇପାରିବେ , ଏକଥାରେ ମୋ ଅନ୍ତରାତ୍ମା ଆଦୌ ସହମ୍ମତି ପ୍ରକାଶ କରୁ ନ ଥିଲା । ତେବେ ସେ ଯାହା ବି ହେଉ , ଥରୁଟେ ଏକଥାର ସତ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା କରିବାଲାଗି ମନେ ମନେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଲି । ପୂର୍ବରୁ କଥା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ସେ ରହୁଥିବା ଗଳିର ନାମ ଜାଣିଥିଲି । ତେଣୁ ଗଳି ନିକଟକୁ ଯାଇ ପଚରା ପଚରି କରିବାପରେ ସୁମିତ୍ରା ରହୁଥିବା ଘରର ଠିକଣା ମିଳିଗଲା । ସେଦିନ ହାତରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସମୟ ନେଇ ଯାଇଥିଲି । ଏଣୁ ରହସ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ ଲାଗି ଯେତେ ବି ସମୟ ଲାଗୁ , ସେଥିପାଇଁ ଚିନ୍ତା ନଥିଲା । 

      ପ୍ରବେଶ ଦ୍ଵାର ନିକଟରେ ଠିଆ ହୋଇ କଲିଂ ବେଲ ଅନ୍ କଲି । ଦିମହଲା ଘରଟା ପୁରା ଖାଁ ଖାଁ ଲାଗୁଥିଲା । କିଛି ସମୟ ପରେ ଦ୍ଵାର ଖୋଲିଲା । 

' ଭିତରକୁ ଆସ ।' ଦ୍ଵାର ଖୋଲି ସାରି ମୃଦୁହାସ୍ୟ ସହକାରେ ସୁମି ସମ୍ଭାଷଣ ଜଣାଇଲେ । ... . ମୁଁ ଆବାକ୍ ହୋଇ ସୁମିକୁ ଦେଖୁଥିଲି । ଦିପ ବିକାଳୀର ସମସ୍ତ କଥା ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସତ୍ୟ ଥିଲା ।

'ତୁମେ ବସ ; ମୁଁ ତୁମ ପାଇଁ ଟିକେ ଚା' ନେଇଆସେ ।' ମୁଁ ନିରବ ହୋଇ ବୈଠକଖାନାରେ ପଡ଼ିଥିବା ସୋଫାରେ ବସିଲି । ନିରୋଳା ଘରଟିର ପ୍ରତିଟି କୋଣରୁ ଶୁଭୁଥିଲା ଏକ ନବବଧୂର ଚଳପ୍ରଚଳ ଜନିତ ରୁଣୁଝୁଣୁ ଶବ୍ଦର ପ୍ରତିଧ୍ଵନି । କିଛି ସମୟ ପରେ ସୁମି ମୋ ହାତକୁ ଚା' କପଟି ବଢାଇ ସାରି ସମ୍ମୁଖସ୍ଥ ସୋଫାରେ ବସିଲେ । ମୋ ସାମ୍ନାରେ ଦେଖୁଥିଲି ଜଣେ ନବବିବାହିତା ତରୁଣୀର ନୂତନ ପ୍ରେମାସିକ୍ତ ଆରକ୍ତ ମୁଖମଣ୍ଡଳ । କଲେଜ ଜୀବନରେ ଅନେକ ଥର ସୁମିତ୍ରାଙ୍କର ଏ ରୁପକୁ କଳ୍ପନା କରିଛି । ମନେପକାଇ ରୋମାଞ୍ଚିତ ହୋଇଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ କିନ୍ତୁ ସେଭଳି ଭାବନା ବଦଳରେ ମନକୁ ଆବୋରି ବସିଥିଲା ଏକ ଅବ୍ୟକ୍ତ, ଅପ୍ରକାଶ୍ୟ ଘୃଣା । କିଛି କହିବା ପାଇଁ ଭାଷା ପାଉନଥିଲି । 

' ବାହାରକୁ କେଉଁଆଡେ ଯାଇଥିଲ କି ? ' ପରିସ୍ଥିତିକୁ ହାଲକା କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସୁମି ପଚାରୁଥିଲେ ।

' ହଁ ; ଝିଆରୀ ବିବାହ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଯୋଗ ଦେବା ଲାଗି ଗାଁ'କୁ ଯାଇଥିଲି । ତେବେ ତୁମେ ମନ୍ଦିର କାହିଁକି ଆଉ ଯାଉନ ? ଏ ସବୁ କେବେ କେମିତି ହେଲା ? ମାନେ ତୁମର ଏ ପୁନର୍ବିବାହ ବିଷୟରେ ପଚାରୁଛି । ସେ ସୌଭାଗ୍ୟବନ୍ତ ଶ୍ରୀମାନ ଜଣକ କିଏ ?' 

ଏତେ ଗୁଡିଏ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିସାରି ଉତ୍ତରର ପ୍ରତୀକ୍ଷା କଲି ।

' କହିବି କହିବି ; ସବୁ କହିବି । ତୁମକୁ କହିବିନି ତ ଆଉ କାହାକୁ କହିବି ? କିନ୍ତୁ ଘଟଣାଟିକୁ ମୂଳରୁ ଶୁଣିବାକୁ ହେବ । ସମୟ ଅଛି ତ ?' 

 ମୁଁ ସମ୍ମତି ଜଣାଇଲି । କିଛି ସମୟ ନିରବ ରହିବାପରେ ସୁମି ନିଜ ବକ୍ତବ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କଲେ ।

' କଲେଜ ଜୀବନରେ ମୁଁ ତୁମକୁ ହିଁ ଭଲପାଉଥିଲି । ତୁମ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କାହାକୁ ନିଜ ସ୍ୱାମୀ ରୂପରେ କଳ୍ପନା ମଧ୍ଯ କରିନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ତୁମେ କଣ କଲ ? ଆମ ଶାଶ୍ଵତ ପ୍ରେମର ଦ୍ଵାହି ଦେଇ ମନୋଜଙ୍କୁ ବିବାହ କରିବାକୁ ମୋତେ ତୁମେ ବାଧ୍ୟ କଲ । ସେଥିରେ ମଧ୍ୟ ମୁଁ ରାଜି ହେଲି । ତା'ପରେ ? ତାପରେ ମନୋଜ ଭିତରେ ମୁଁ ତୁମକୁ ହିଁ ଖୋଜୁଥିଲି । ଧିରେ ଧିରେ ତୁମ ଚେହେରା ମୋ ଆଖି ଆଗରୁ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇ ଆସିଲା । କିନ୍ତୁ ମନୋଜଙ୍କୁ ମୁଁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ନିଜର କରିପାରୁ ନଥିଲି । କି ଦ୍ଵିଧା ପରିସ୍ଥିତି !' ଏତକ କହିବା ପରେ ସୁମିତ୍ରା ଟିକିଏ ନିରବ ରହିଲେ । ମୁଁ ସୋଫାରୁ ଉଠିଯାଇ ସୁମିର ହାତ ଧରିଲି । 

' ମୋତେ କ୍ଷମା କରିଦିଅ ସୁମି । ମୋ ଅଜାଣତରେ ମୋର ବଡ ଭୂଲ ହୋଇଗଲା । କିନ୍ତୁ ମୋତେ ଟିକିଏ ବୁଝିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କର ପ୍ଲିଜ୍‌ । ମୁଁ ନାଚାର ଥିଲି । ମନୋଜ ମୋତେ ବହୁତ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା । ପ୍ରତିବଦଳରେ ମୁଁ ତା ପାଇଁ ଏତିକି କରିପାରି ନଥାନ୍ତି ?' 

' ହଁ କରିଥାନ୍ତ । ଯାହା ଇଚ୍ଛା ତା କରିପାରିଥାନ୍ତ । କିନ୍ତୁ ଏଥିପାଇଁ ମୋ ବିଶ୍ୱାସକୁ ବଳି ପକାଇବାର ଅଧିକାର ତୁମକୁ କିଏ ଦେଲା ? ହଉ ଛାଡ ; ମୋ ଭାଗ୍ୟରେ ତାହା ହିଁ ଲେଖା ଥିଲା । ମନୋଜ ସ୍ଵର୍ଗବାସୀ ହେଲାପରେ ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ବହୁତ ଝୁରିଛି । ବିଳମ୍ବିତ ରାତିରେ ନିଦରୁ ଉଠି ଅନେକ କାନ୍ଦିଛି । ଶେଷରେ ଦିନେ ସ୍ୱପ୍ନରେ ଦେଖିଲି , ମନୋଜ ମୋରି ଆଗରେ ଯାଇ ପ୍ରଭୂ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ବିଗ୍ରହରେ ବିଲୀନ ହୋଇଗଲେ । ତା'ପରଠାରୁ ମୁଁ ଆଉ କାନ୍ଦିନି । . . . . ଯେଉଁ ଶାଶ୍ଵତ ପ୍ରେମର ଦ୍ଵାହି ତୁମେ ମୋତେ ଦେଇଥିଲ , ତାହା ମଧ୍ୟ ମୋର ଗୋଟିଏ ବଡ ଭ୍ରମ ଥିଲା । ଏକଥା ମୁଁ ବହୁତ ଦିନପରେ ଜାଣିଲି । ଏବେ କିନ୍ତୁ ମୁଁ ସେ ପ୍ରେମ , ଭଲପାଇବାକୁ ବୁଝିସାରିଛି । ଖାଲି ବୁଝିନି , ପାଇସାରିଛି ମଧ୍ୟ । ଆଉ ସେଭଳି ଭ୍ରମରେ ପଡିବିନି ।' 

 ' କିଏ ସେ ବ୍ୟକ୍ତି ସୁମି , ଯେ ମୋ ଠାରୁ , ମନୋଜ ଠାରୁ ତୁମକୁ ଅଧିକ ଭଲପାଇବା ଦେଇପାରିଛି ? କାହାପାଇଁ ତୁମେ ଏ ପରିଣତ ବୟସରେ ଲୋକ ଲଜ୍ଜାକୁ ଖାତିର ନକରି ଆଉଥରେ ସିନ୍ଦୁର ଅଳତା ଲଗେଇ ପାରିଲ ? ମୋତେ ଗୋଟିଏ ଥର ତାଙ୍କ ସହ ଭେଟ କରାଇ ପାରିବ ? ' ମୋର ଏ ଅଭିମାନ ଓ ଅହଙ୍କାର ମିଶା ପ୍ରଶ୍ନ ଶୁଣି ସୁମି କିଛି ସମୟ ନିର୍ବାକ ରହିଲେ । 

' ହଁ ! ଭେଟ କରାଇପାରିବି । କିନ୍ତୁ ତୁମେ ଏଥିପାଇଁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅଛ ତ ? '

' ମୁୁଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅଛି ସୁମି ।'

' ଠିକ୍ ଅଛି । ମୋ ସାଙ୍ଗେ ଆସ । ତା'ଙ୍କ ଦେହ ଭଲ ନାହିଁ । ଉପର ମହଲାରେ ଶୋଇଛନ୍ତି । ସେଇଠି ଦେଖା କରି ଫେରିଆସିବ ।' ଏତକ କହିସାରି ସୁମି ଆଗେ ଆଗେ ଚାଲିଲେ । ମୁଁ ପଛରେ ଅନୁସରଣ କଲି । ସିଡି ଚଢି ଉଭୟ ଉପର ମହଲାକୁ ଆସିଲୁ । ବାରଣ୍ଡାରେ ପାଦ ରଖିବା ପରେ ଝୁଣା ,ଧୂପକାଠି ଓ ଆଳତି କର୍ପୁରର ବାସ୍ନା ନାକରେ ବାଜିଲା । ଶରୀର ଭିତରେ ଏକ ଅଜଣା ଅନୁଭୂତିର ଶିହରଣ ଖେଳିଗଲା । ଗୋଟିଏ ମୂହୁର୍ତ୍ତ ପାଇଁ ମନେହେଲା , ସତେ ଯେପରି ଏ ପାର୍ଥିବ ସଂସାରରୁ ବହୁ ଦୂରରେ କେଉଁ ଏକ ଅଜଣା ମୂଲକରେ ମୁଁ ବିଚରଣ କରୁଛି । ଗୋଟିଏ ବଖରାର ଦ୍ଵାର ଖୋଲା ହେବା ଶବ୍ଦରେ ସମ୍ବିତ ଫେରିପାଇଲି । ଭିତରକୁ ଯିବାପାଇଁ ଇଶାରା ପାଇ ରୁମ ଭିତରେ ପାଦ ରଖିଲି । ଭିତରେ ମୃଦୁ ନିଳାଭ ଆଲୋକରେ ଦେଖିଲି , କେହି ଜଣେ ବେଡ ଉପରେ ଘୋଡି ହୋଇ ଶୋଇଥିଲେ । ସୁମି ବେଡ ନିକଟକୁ ଯାଇ କହିଲେ , ' ଶୁଣୁଛ ? ଟିକିଏ ଉଠିକରି ଦେଖ ; ତୁମକୁ ସାକ୍ଷାତ କରିବାକୁ କିଏ ଆସିଛନ୍ତି !' କହିସାରି ଉତ୍ତର ଶୁଣିବା ଆଶାରେ ସୁମି ଟିକିଏ ଝୁଙ୍କି ପଡିଲେ । କିଛି ବୁଝିବା ଢଙ୍ଗରେ ମୁଣ୍ଡ ହଲାଇ ମୋ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଲେ , ' ସେ ଏବେ ସାକ୍ଷାତ କରିବା ପାଇଁ ମନା କରୁଛନ୍ତି ।'

     ନିକଟରେ ଥିବା ଏକ ଚେୟାରରେ ବସିଲି । ମନେ ମନେ ଭାବୁଥିଲି, ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ ସୌଜନ୍ୟମୂଳକ ସାକ୍ଷାତ କରିଦେଇଥିଲେ କ'ଣଟା ଅସୁବିଧା ହେଇଯାଉଥିଲା । ଏବେ ଏଠାରୁ ଯଥାଶୀଘ୍ର ପ୍ରସ୍ଥାନ କରିବା ଉଚିତ ହେବ । ସୁମିତ୍ରା ତାଙ୍କର ନୂଆ ସଂସାରକୁ ନେଇ ଖୁସିରେ ରୁହନ୍ତୁ । ଫେରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉଠି ଠିଆହେଲି । 

' ସେ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କ ସହିତ ତୁମର ସାକ୍ଷାତ, ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଅନେକଥର ହୋଇସାରିଛି ।' ସୁମିତ୍ରା ମୋତେ କହୁଥିଲେ ।

' କେବେ ? ମୋର ମନେ ପଡ଼ୁନି !' ମୁଁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ କହିଲି । ଭାବୁଥିଲି , ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଚେହେରାଟି ଦେଖିଲେ ସିନା କିଛି ମନେପଡିଯିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥା'ନ୍ତା ! 

' ସେ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ବାହ୍ୟରୁପକୁ ଦେଖି କାହାର ପରିଚୟ ଜାଣିବାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଭ୍ରମପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇପାରେ ; ସ୍ଵଚେତନାରେ ସାଇତା ହୋଇ ରହିଥିବା ଅତୀତର କିଛି ଘଟଣା ସହିତ ସେ ସମୟରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ଚରିତ୍ର ଦ୍ଵାରା ପର୍ଯ୍ୟବେସିତ ଭୂମିକାକୁ ନେଇ ତା'ର ପ୍ରକୃତ ପରିଚୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ଉଚିତ ହେବ । ଏହା ଅଭ୍ରାନ୍ତ ଓ ଉଚିତ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଯୋଗ୍ୟ ଅଟେ ।'

' ସୁମି ! ଅତୀତର କେଉଁ ଘଟଣା ସହିତ ଶ୍ରୀମାନଙ୍କର ପରିଚୟ ଜଡିତ ରହିଛି , ତା' ମଧ୍ଯ ମୋତେ ଜଣାନାହିଁ । କୌଣସି ଏକ ସୂତ୍ର ପ୍ରଦାନ କଲେ ହୁଏତ ସ୍ମରଣ କରିପାରନ୍ତି ।'

  କିଛି ମୁହୁର୍ତ୍ତର ଅଖଣ୍ଡ ନିରବତା ।. . . ବୋଧହୁଏ ସୁମି କିଛି ଶୁଣୁଥିଲେ ।

' ଅନେକ ଘଟଣା ଅଛି । ଝିଆରୀ ବିବାହକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲ ; କୋହଭରା ନିମନ୍ତ୍ରଣକୁ ଉପେକ୍ଷା କରିହେଲାନି । ସୁମିର ବନ୍ଧୁ , ମୋର ମଧ୍ୟ ବନ୍ଧୁ । ଯିବାକୁ ପଡିଲା । ବିବାହ କାର୍ଯ୍ୟ ଶେଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତୁମ ମା'ଙ୍କ ଦେହ ସୁସ୍ଥ ରହିବା ପାଇଁ ଆକୁଳ ପ୍ରାର୍ଥନା , ତାହା ମଧ୍ୟ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା । ଏହାପରେ ମଧ୍ୟ ପରିଚୟ ଦେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି ?'

ମୁଁ ସ୍ତବ୍ଧ ହୋଇ ଶୁଣୁଥିଲି । କିଛି କିଛି ବୁଝୁଥିଲେ ବି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ସନ୍ଦେହମୁକ୍ତ ହୋଇପାରୁ ନ ଥିଲି ।

' ଓ8 ! ଏବେ ମଧ୍ୟ ମନରୁ ସନ୍ଦେହ ଯାଉନି ?' ମୋ ମନକଥା ବୁଝିପାରିଲା ଭଳି ସୁମି କହୁଥିଲେ , ' ଏବେ ଘରକୁ ଯାଅ । ମା'ଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ହୋଇସାରିଲାଣି । ତାଙ୍କର ଶେଷ ଇଚ୍ଛା ଅନୁଯାୟୀ ସ୍ଵର୍ଗଦ୍ଵାରରେ ତାଙ୍କର ସଂସ୍କାର କରିବ ।' 

     ହତବାକ୍ ହୋଇ ଚଉକିରେ ବସି ପଡିଲି । ହୃଦୟର ସ୍ପନ୍ଦନ ଅସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବରେ ବୄଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା । ସୁମି ମୋ ପାଖକୁ ଆସି ସ୍ନେହରେ ମୋ ମୁଣ୍ଡ ଆଉଁସି ଦେଉଥିଲେ । 

' ସୁମି !' 

' ହଁ , କୁହ ।'

' ଥରୁଟେ ମୁଁ ସେ ଚେହେରା ଦେଖି ପାରିବି ? ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ଥର ।' ମୁଁ ପିଲାଙ୍କ ଭଳି ଅଳି କରୁଥିଲି ।

' ଏଥିପାଇଁ ତା'ଙ୍କ ଅନୁମତି ଆବଶ୍ୟକ । ସେ ଏବେ ଅସୁସ୍ଥ ଅଛନ୍ତି । କହୁଥିଲେ କି ତୁମରି ଘରୁ ଭୋଜି ଖାଇ ଆସିବା ପରେ ଦେହ ଖରାପ ହେଲା ।' ଏତିକି କହିସାରି ସୁମି ବେଡ ପାଖକୁ ଯାଇ ଝୁଙ୍କିପଡି ଫୁସ୍‌ ଫୁସ୍ ସ୍ୱରରେ କିଛି କହିଲେ । ବୋଧହୁଏ ଅନୁମତି ମାଗୁଥିଲେ ।

' ଠିକ୍ ଅଛି ; ଏଠାକୁ ଆସ । କିନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ସର୍ତ୍ତ ରହିଛି । ତୁମେ କେବଳ ମୁହଁଟିକୁ ଦେଖିପାରିବ ।' 

' ସେତିକି ଯଥେଷ୍ଟ ।' କହିସାରି ଚଉକି ଛାଡ଼ି ବେଡ଼ ନିକଟକୁ ଗଲି । 

' ସେ ବେଶୀ କୋଳାହଳ କିମ୍ବା ଅଧିକ ଆଲୋକ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେବେ ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ଚଳିବ ।' ଏତକ କହିବା ଭିତରେ ସୁମି ରୁମରେ ଥିବା ଏକ ସ୍ଵିଚ୍ ଅନ୍ କଲେ । ଘର ଭିତରଟା ଉଜ୍ଜଳ ଆଲୋକରେ ଭରିଗଲା । ମୁୁଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ସାହ ସହିତ ଅପେକ୍ଷା କରୁଥିଲି । ଅତ୍ୟନ୍ତ ଯତ୍ନ ସହକାରେ ସୁମି ଶୟନରତ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ମୁଖମଣ୍ଡଳରୁ କମଳ ହଟାଇଲେ । 

' ହେ ପ୍ରଭୂ !'. . . ମୋ ପାଟିରୁ ଛୋଟିଆ ଆର୍ତ୍ତନାଦଟିଏ ବାହାରି ପଡ଼ିଲା । ମୁଁ ଏ କଣ ଦେଖୁଛି ? କମଳ ଭିତରୁ ସାମାନ୍ୟ ବାହାରିଥିବା ମୁଖମଣ୍ଡଳଟି ଥିଲା ଜଗତର ନାଥ ପ୍ରଭୂ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର । ସେଇ ଚକାଆଖି , ଚିର ପରିଚିତ ସେଇ ସ୍ଥିତହାସ୍ୟ ! ବିସ୍ମୟ ବିମୁଢ ଅବସ୍ଥାରେ ମୋର ଚେତନା ଲୁପ୍ତ ହେବାକୁ ଯାଉଥିଲା । କୌଣସି ମତେ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ନେଇ ଚଟାଣରେ ବସି ପଡିଲି । ଆଖିରୁ ମୋର ଅମାନିଆ ଲୁହଧାର ବନ୍ଧବାଡ ମାନୁନଥିଲା । ଦୁଇ ହାତରେ ମୁହଁକୁ ଘୋଡାଇ ରଖି କଇଁ କଇଁ ହୋଇ କାନ୍ଦୁଥିଲି । ମୋ ପାଖରେ ବସିପଡ଼ି ମୋତେ ବୁଝାଇବା ଅବସରରେ ସୁମି ମଧ୍ୟ କାନ୍ଦୁଥିଲେ । ତାରି ଭିତରେ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ କୋହଭରା କଣ୍ଠରେ ସୁମି ଗୁଣୁ ଗୁଣୁ ହୋଇ କହୁଥିଲେ , ' ଏହାହିଁ ମୋ ଶାଶ୍ଵତ ପ୍ରେମ , ମୋ ଚିରନ୍ତନ ଭଲପାଇବା ; ଏଇ ହେଉଛି ସେଇ ଜନ୍ମ ଜନ୍ମାନ୍ତରର ବନ୍ଧନ , ଯାହାକୁ ମୁୁଁ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଝୁରୁଥିଲି । ଯାହାଙ୍କୁ ଦେଖି ତୁମେ କାନ୍ଦୁଛ , ସେଇ ହେଉଛନ୍ତି ମୋ ସ୍ୱାମୀ ; ମୋ ଇହକାଳ ପରକାଳର ଦେବତା ।'

   * * * * *

ଘରକୁ ଫେରିଲି । ପରିବାରର ସମସ୍ତେ ପୁନର୍ବାର ଗାଁ'କୁ ଯିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥିଲେ । ମୋର ଘରେ ପହଞ୍ଚିବା ପୂର୍ବରୁ ବୋଉର ମୃତ୍ୟୁ ଖବର ପହଞ୍ଚି ସାରିଥିଲା । ଗାଁ'ରେ ପହଞ୍ଚିସାରି ବଡ ଭାଇଙ୍କଠାରୁ ବୋଉର ଶେଷଇଚ୍ଛା ବିଷୟରେ ଶୁଣିଲି । ସଂସ୍କାର ପାଇଁ ସ୍ଵର୍ଗଦ୍ଵାର ନେବାକୁ ହେବ ।