ବିଦ୍ୟା ଦଦାତି ବିନୟମ୍

ଥିଲେ ଜଣେ ବଡ କବି, ନାମ

ଅଟେ କାଳିଦାସ

ଶୁଣ ପିଲେ, ତାଙ୍କୁ ଥରେ ଲାଗିଲା 

ବଡ ଶୋଷ |୧|

ସେ ଏକ ବୁଢ଼ୀକୁ ଦେଖିଲେ 

ଯାଉ ଥିବା ବାଟରେ

କହିଲେ ଟିକେ ପାଣି ଦିଅ, 

ପୁଣ୍ୟ ହେବ ତୁମରେ |୨|

ପାଣି ପିଆଇବି, କିନ୍ତୁ ମୋତେ 

ଲାଗଇ ବଡ ଭୟ

ପୁଅ, ତୁମକୁ ତ ଚିହ୍ନେ ନା,

 ଦିଅ ନିଜର ପରିଚୟ |୩|

କାଳିଦାସ କହନ୍ତି, ମୁଁ ବାଟୋଇ, 

ପାଣି ଟିକିଏ ଦିଅ

ବୁଢ଼ୀ ଉତ୍ତରେ କହନ୍ତି ତୁମେ ତ 

ବାଟୋଇ କେବେ ନୂହଁ |୪|

ବାଟୋଇ ତ ମାତ୍ର ଦୁଇ ଜଣ 

ସର୍ବଦା ଚାଲୁ ଥାଆନ୍ତି

ବାଟୋଇ, ଜଣେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଆଉ 

ଜଣେ ଚନ୍ଦ୍ର ତ ଅଛନ୍ତି |୫|

କେବେ ଅଟକନ୍ତି ନାହିଁ ଏଇ 

ମାନେ ତ ଦୁଇ ଜଣ 

ତୁମେ ଦୁହିଙ୍କ ଭିତରୁ କିଏ, ସତ 

କରି କୁହ, ମୋ ରାଣ |୬|

ପାଣି ଟୋପାଏ ପିଇଵାକୁ ଦିଅ 

ଯେହେତୁ ମୁଁ ଅତିଥି,

କାଳିଦାସଙ୍କ କଥା ଶୁଣି, ବୁଢ଼ୀ 

କୁହେ ତୁମେ ନୂହଁ ତ ଅତିଥି |୭|

ବୃଦ୍ଧା କୁହେ ଏଇ ସଂସାରରେ 

ଦୁଇ ଜଣ ମାତ୍ର ଅତିଥି

ଧନ ଓ ଯୌବନ, ଏମାନେ ଆସନ୍ତି 

ଆଉ ଚାଲି ବି ଯାଆନ୍ତି |୮|

କାଳିଦାସ ଯୁକ୍ତିରେ ପରାଜିତ 

ହୋଇ ହତାଶ ହୋଇଲେ

ମୁଁ ଜଣେ ସହନଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି, 

ଏଥର ପାଣି ଦିଅ କହିଲେ |୯|

ବୃଦ୍ଧା କହନ୍ତି, ନା, ନା, ସହନଶୀଳ 

ତ ମାତର ଦୁଇ ଜଣ

ଜଣେ ପୃଥିବୀ, ଦ୍ଵିତୀୟଟି ହେଲା 

ବୃକ୍ଷ ଏ କଥାଟି ଜାଣ |୧୦|

ମହପାପୀ ଓ ପୁଣ୍ୟବନ୍ତ ସମସ୍ତଙ୍କର, 

ପୃଥିବୀ ଭାର ବୋହିଥାନ୍ତି 

ବୃକ୍ଷଟିଏ, ତାକୁ ଢେଲା ମାରି ଆଘାତ 

କଲେ ମଧ୍ୟ ମିଠା ଫଳ ଦିଅନ୍ତି |୧୧|

କାଳିଦାସ ବିରକ୍ତ ହୋଇ ବଡ଼ 

ପାଟିରେ କହି ଉଠିଲେ,

ପାଣି ଦିଅ, ସେ ତେବେ ଅତ୍ୟନ୍ତ 

ଜିଦଖୋର୍ ତା'ହେଲେ |୧୨|

ବୁଢ଼ୀ କହିଲେ, ଜିଦଖୋର୍ ମାତ୍ର 

ଦୁଇ ଜଣ, ମିଛ କିଆଁ କହୁଛ

ଜଣେ ତ ନଖ ଓ ଆଉ ଜଣେ ହେଲେ 

କେଶ, କଅଣ ଭାବୁଛ |୧୩|

ହେ ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଏଥର ସତ କରି କୁହ, 

ତୁମର ପରିଟୟ କଅଣ

ପରାଜିତ ହୋଇ କାଳିଦାସ କହିଲେ, 

ତା'ହେଲେ ମୁଁ ମୂର୍ଖ ଜାଣ |୧୪|

ତୁମେ ମୂର୍ଖ କେବେ ହୋଇ ପାରିବନି 

ବୋଲି ବୁଢ଼ୀ କହିଲେ

ମୂର୍ଖ ଦୁଇ ଜଣ, ଜଣେ ରାଜା, ଆଉ 

ଜଣେ ରାଜ ପୁରୋହିତ ଭଲେ |୧୫|

କାଳିଦାସ ଶେଷେ ସିଧା ବୃଦ୍ଧାଙ୍କ ପାଦ 

ତଳେ ପଡ଼ି କ୍ଷମା ପ୍ରାର୍ଥନା କଲେ 

ବୃଦ୍ଧା କୁହେ, ଉଠ ବତ୍ସ, କହି, ମାଆ 

ସରସ୍ଵତୀ ଉଭା ତ ହେଲେ |୧୬|

ମାଆ ସରସ୍ଵତୀ କହିଲେ, ବତ୍ସ ! 

ସବୁବେଳେ ମନେ ରଖିବ 

ବିଦ୍ୟା ଦିଏ ନାହିଁ ଶିକ୍ଷା କେବେ 

ହେଲେ ଅହଙ୍କାର ଅବା ଗରବ |୧୭|

ବିନୟ ଭାବ ଓ ନମ୍ରତା, ଏ ଦୁଇଟି 

ଗୁଣକୁ ଯିଏ ଶିଖି ନାହିଁ

ଯେତେ ଶିକ୍ଷିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ କେବେ 

ଜ୍ଞାନୀ ନୁହଁନ୍ତି ତ ସେଇ |୧୮|

ଯେତେ ଶିକ୍ଷିତ କୁହନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷା 

ଲାଭ କରି ନାହାଁନ୍ତି

ଯଦି ବିଦ୍ୟା ଦଦାତି ବିନୟମ୍ ନୀତି

ସେ ପାଳନ କରନ୍ତି |୧୯|