મેઘ પિયૂસા

વરસાદ વરસે છે... પણ હું સુકી છું. ઘાટ પર ઊભી છું, ઘુમરડો ભીંજાઈને ઊંડા વળાંકો લે છે, પણ મારા હ્રદયની વેળા સ્થિર છે — જેમ કે તું ક્યાંયથી આવવાનો જ નથી. આકાશનો રંગ તારા પીતાંબર જેવી ઝાંખી લઈ આવે છે, અને પવન... પવન તો તારી વાંસળી જેવી કોઈ અજાણી ધૂન લૂંટે છે. મારા હોઠ ઉપર એક પાંખિયું બેઠું છે — શબ્દ બનીને તારા નામની રાહ જુએ છે. કાનુડા, હું બોલી શકું એટલું જ બોલું છું: ‘આજ તું નહીં આવે તો વરસાદ શું લાવશે?’

તું ક્યાં છે કાનુડા?
આ ઘડીયાળના ટકટક કરતા પળોમાં તારું નામ ઘૂંઘવાય છે.
બધું જણાય છે — વરસાદ, પવન, ઘૂઘવાટ…
પણ તું… તું કાઈ જણાવતો નથી.
તું તો આમેય મારા નેતરપટ પર સાદું ચિત્ર બની ગઈેલું છે — લાવણ્યથી ભરેલું, પણ અવાજ વગરનું.
શું તું પણ મારી જેમ ભીંજાય છે?... કે નહિ?
મેઘને મેં પૂછ્યું… પવનને પણ…
પણ કોઈ મારા સમાન પડછાયાં જોઈ શકે એવું સંતોષ આપતું નથી.

ઘુમરડો મારે પગલે ડોલે છે, પણ તારું પગલૂં ક્યાંક વાગતું નથી.
શું તું આવજે?... નહિ પણ આવજે તો પણ જાણે નહિ મળાય…
હા, કદાચ તું આજ વરસી રહેલ છે —
પણ વરસાદ જે હું જોઉં છું, એમા તું નથી;
પણ ભીનું ચિત્ત કહે … કદાચ એ તું જ છે.


🎵 "મેઘ પિયૂસા રે..."

(રાગ મેઘમલ્હાર આધારિત કૃષ્ણઘેલી ગોપીનું ગીત)

મેઘ પિયૂસા રે, તું ક્યાં વસે રે...
ઘેરિયો અંધારું, ને વાંસળી ન વાગે...
મારા નયન નદી બની વહે રે…
કાનુડા તું ક્યાં વસે રે... (ધીમી લય)

કાંઈ નહિ પૂછ્યું તું,
આજ વરસાદે પણ યાદ કરી લીધું રે,
ઘાટ પર ઊભેલી રાધા ભીંજાય રે,
પણ રેઘન નહીં આવી લીધું રે…
(સ્વરનો ઉછાળો—‘લીધું રે…’ પર ઊંચી નોટ)

મેઘ પિયૂસા રે, છમ છમ બોલે...
મોર જેવા નયન, મને તારા તોળે...
અર્ધી સાંજ થાય ને મન રોય રે,
કાનુડા... તું ક્યાં વસે રે… (દ્વિતીય અંતરા)

તારું નામ લીલું થાય ચાતકની ચાતી,
આકાશ ફાટે પણ તું નહિ બોલે રે,
મારા ઘૂમરડા તડકે સુકાઈ ગયા,
તું તો ઝાકળ જેવા ઝીણી પળે રે...

મેઘ પિયૂસા રે... વરસે નહિ તું,
જે સ્નેહ તું આપી ગયો, એ સુખ સહે નહિ...
મારા મનના વ્રજમાં તું ગોપી બની વસે,
કાનુડા... તું ક્યાં વસે રે...


---

🎶 ટિપ્પણી:

આ ગીત ધીમીથી મધ્ય લયમાં ગવાય,

તરાના પ્રમાણે, “મેં...ઘ પિ…યૂ…સા રે…” એ refrain છે, જેવારંવાર પુનરાવૃત થાય.

ગીતના શબ્દો અને ભાવના “મેઘમલ્હાર”ના ઋતુભાવ ને અનુરૂપ છે — ચાતકની તરસ, ગોપીની પ્યાસ, અને કૃષ્ણપ્રેમની મૌન વ્યથા.



---
શબ્દ પુષ્પ પરિચય:-
ઘુમરડો એટલે:

> લહેરાતું, ફરતું પહેરવાનું કપડું — ખાસ કરીને ઘઘરો/ઘાઘરો જે નૃત્ય કરતી વખતે સુંદર રીતે ફરે અને ઘૂમે।



અન્ય અર્થ કે ઉપયોગ:

1. વસ્ત્રના રૂપમાં – લહેરાળો ઘઘરો કે ઘાઘરો જે ખાસ કરીને શૈલીથી ઘૂમતી ગોપીઓ, રાજસ્થાનીગુજરાતી સ્ત્રીઓ અથવા ગરબાનું નૃત્ય કરતી મહિલાઓ પહેરે છે.


2. ભાવાત્મક રીતે – કવિતાઓ અને ગીતોમાં, "ઘુમરડો" પ્રેમ, મુક્તિ, નૃત્યની લય અને આત્માનંદના રૂપમાં પણ રજૂ થાય છે:

> "મારા ઘુમરડા તડકે સુકાઈ ગયા" — અહીં તેનો અર્થ છે કે પ્રેમની છાંયાં હવે રહી નહીં, સંગાથનો ઘુમરડો સુકાઈ ગયો, એટલે જીવનની લય ધીમી પડી ગઈ.


રાગ સંદર્ભ -

🎼 મેઘમલ્હાર – નોટેશન અને લક્ષણો 🎼

🔹 થાટ: કલ્યાણ

🔹 જાતિ: ઔડવ-ઔડવ (પંચમ વગર)

🔹 વાડી: સાજ (સ)

🔹 સમવાડી: પ

🔹 સમય: રાત્રિ – 7 થી 10

🔹 મૂડ: વરસાદ, ભક્તિ, ચાતક જેવી તરસ, પ્યાસ


---

🔸 Aaroh (Aroh - આરોહ):

S R M P N S'
(સ રિ મ પ નિ સાઉ)

🔸 Avroh (Avroh - અવરોહ):

S' N P M R S
(સાં નિ પ મ રિ સ)