દિવંગત દીવડો

વિલિયમ અને સોફિયાની આજે એનિવર્સરી હતી, વિલિયમ દારૂની બોટલ અને શીંગ લઈને ભૂતકાળને યાદ કરતા ખુશ હતો, તે અરબી સાગરનાં પ્રચંડ મોજાં નિહાળી રહ્યો હતો. વિલિયમ કિનારે ઊંચા ખડક ઉપર હોવા છતાં પાણીની વાંછટની છાંટ તેને ભીંજાવતી તે તેને ગમતું, અને તેની નજર 'દીવાદાંડી'. ઉપર પડતાં જ "સોફિયા"ની યાદ આવી ગઈ અને તેની યાદમાં ખોવાઈ ગયો,. એક નજર વિશાળ સમુદ્રની વચમાં એકલી અટુલી દીવાદાંડીને પોતાનું કર્તવ્ય નિભાવતી જોતાં રહેતા, તે અરબી સમુદ્રના ખારા અને તેજ પવનના સુસવાટામાં કોટના બટનના મિરરમાં તેનો ચહેરો જોવા મથામણ કરી રહ્યો હતો, કે સમયની થપટોએ ચહેરાને કેટલો બદલ્યો છે ?

વિલિયમ, કેરલાના દરિયા કાંઠે આવેલી વિઝિંજામ દીવાદાંડીનો રખેવાળ હતો. રોજ રાત્રે તેની નોકરી ચાલુ થતી, સાંજ સુધીમાં દીવાદાંડીના ફાનસના કાચ ઉપરની મેશ ઉતારીને સાફ કરવાની અને તેની દિવેટ સંકોરવાની તથા કેરોસીન ભરી 'દીવાદાંડીની' છકેડીમાં દીવો મૂકીને તેનું ચક્ર આખી રાત હાથથી ચલવવાની નોકરી કરતો. તેની નિયમિતતા અને વફ્હદારીથી વિઝિંજામ દીવાદાંડી વાસ્તવમાં એક રાહદારની ભૂમિકા અદા કરતી હતી.

યુવાન જોડું "વિલિયમ" અને તેની પત્ની "સોફિયા" દીવાદાંડી પાસે આઉટ હાઉસમાં રહેતા અને મોજથી જીવતા. એક વરસાદી રાતે  વિલિયમ દીવાદાંડીની ફરજ નિભાવી ઘેર પાછો આવતો હતો ત્યારે દરિયાની ખાડીમાં એક નવજાત બાળકીને રડતી જોઈ ,તેનામાં કરુણા ઉમટે છે , અને  રડતી નવજાત બાળકીને ઘેર લઈ આવી ,તેની પત્નીને આપે છે . સોફિયા આ અબોલ બાળકીને "એલિસ" નામ આપી પ્રસાદ ગણી બાળકીને સહર્ષ સ્વીકારતા મનોમન નક્કી કરેછે  કે તે તેની સમગ્ર મમતા આ બાળકીને સમર્પિત કરશે અને આજીવન તેની કુંખે કોઈ બાળકને જ્ન્મ નહીં આપે. તેઓના જીવનમાં    "એલિસના' આવવાથી હવે  દિવસો ખુબજ આનંદમાં વિતતા. પણ વિધાતાને આ ખુશી મંજૂર નહતી ! એક વરસાદી રાતે "સોફિયાને" કાળોતરો ડસી ગયો અને જોત-જોતામાં ડોક્ટર આવે તે પહેલા નાગનું ઝેર આખા શરીરમાં વ્યાપી ગયું અને સોફિયા, નાનકડી દીકરી "એલિસને" વિલિયમને આશરે છોડી આ દુનિયાથી સીધાવી ગઈ.

"સોફિયાના" મરણનો આઘાત જબરો હતો, અરબી સમુદ્રના ગમેતેવા તોફાનમાં અડિખંભ રહેલો "વિલિયમ" હતાશ થયેલો, પરંતુ "એલીસનો" નિર્દોષ ચહેરો જોતાં તે હતાશાને ખંખેરીને દીવાદાંડી ની અવિરત નોકરી સાથે એલિસના ઉછેરમાં લાગી ગયો. "એલિસ" પરણવા લાયક બનતા તેનું લગ્ન ગામના ચર્ચના પાદરીના દીકરા "જોહન" સાથે કરેલ. આમ એકજ ગામમાં દીકરી રહેતી હોઇ વિલિયમને "એલિસની" સાથે દીકરા સમાન જમાઈ "જોહનની પણ હૂંફ રહેતી. રવિવારની ચર્ચની પ્રાથના પછી "એલિસ" વિલિયમને મળવા બપોરે આવેલી, અને વિલિયમને સર્દીથી હેરાન થતો જોઈ બોલી "નથી જવાનું બહાર", તમારી તબિયત તો જુવો, આવા વરસાદી માહોલમાં તબિયત વધારે બગડશે,રજા રાખજો " એલિસ' સાંજનું ટિફિન ટેબલ ઉપર મુક્તા બોલી,. વિલિયમ ડરેલા અવાજે પ્રતીભાવ આપતા બોલ્યો "ના મારી માં,," એ તો જવુંજ પડે ", ભલે હજાર દિવસનું કેરોસીન અને દીવડાને ફેરવવતા મારા હાથના બાવડા બેવડ વળી ગયા પણ તેની ઉપયોગિતા અટલ છે. દીવાદાંડીની નોકરી એ જન સેવા છે, તેમાં ચૂક ઈશ્વર પણ માફ ના કરે.!

તે રાત્રે વિલિયમ ખાટલામાંથી ઊભો થયો અને કોટ ચડાવ્યો, અને મેજ ઉપર પડેલી દારૂની બોટલ ઉપાડીને હંમેશની જેમ નોકરીએ જવા રવાના થયો, પણ આ શું ? આઉટ હાઉસનો દરવાજો બહારથી લોક હતો, લાચાર વિલિયમ ને એક લખલખું આવી ગયું, તે ઘણું મથ્યો, પણ દરવાજો "ટસનો મસ" ના થયો. તેને તેની ક્ષીણ આંખોથી બારણાંની ફાટમાંથી બહાર નજર નાખવાનો વ્યર્થ પ્રયાસ કર્યો પણ ઉમ્મરે તેનો સાથ છોડી દીધો હતો.!,,,..

મંગળવારની સાંજ હતી, જોહન સાઇકલઉપર વિલિયમને ટિફિન આપવા આવી પહોચ્યો હતો, દૂરથી દીવડાનીનો ફરતો દીવડો જોયો અને, અને હંમેશની માફક આઉટ હાઉસની કડી ખોલીને ટિફિન મૂકવા દરવાજો ખોલ્યો, અને અંહીના અંધારામાં પણ ટેવાયેલ પગ તેને ટેબલ સુધી દોરી ગયા અને ટિફિનને ટેબલ ઉપર મૂકી પાછા વળતા પગ પાસે ઠોકર લાગતાં જોયું તો વિલિયમને નિશ્ચેત ઢળેલો ભાળી છળી ઉઠ્યો. ઝડપથી દીવો પેટવ્યો, ને વિલિયમના નિર્જીવ શરીરને ઉપાડીને બિસ્તર ઉપર સૂવાડ્યું અને એલિસને લઈ આવવા માટે સાઇકલ મારી મૂકી.

એલિસને રસ્તામાંજ પોતાની ભૂલનો અહેસાસ થયો, તેને યાદ આવ્યું કે તેનાથી જ દરવાજાની કડી બહારથી ભીડાઈ ગયેલી,અને તે વાત વિસરાઈ ગઈ હતી તેથી તે દુ;ખી થતી હતી, આઉટ હાઉસ આવીને જોયું તો વિલિયમના હાથમાં એક કાગળની ગડી વળેલી ચિઠ્ઠી હતી,..એલિસે ઝડપથી ચિઠ્ઠીને હાથમાં લેતા વાંચ્યું કે.

" વાહલી એલિસ, હું તારો ગુનેગાર છું, માફ કરજે, વીસ વરસ પહેલા આવીજ વરસાદી રાત્રિએ હું "સોફિયાની ના કહેવા ઉપર, દીવાદાંડીની નોકરીએ ગયેલો અને તે વરસાદી રાત્રે, દીવાદાંડીના પગથિયે તને કોઈ મૂકી ગયેલું, અને તે રાત્રીએ તને મારે ઘેર લાવી સોફિયાની ગોદમાં મૂકી ત્યારથી રોજ રાત્રે એક દિવસ તો તારી જનેતા કે તાત બે માંથી કોઈના પણ રુદિયામાં મમતાનો દીવડો ઝબકશે અને તને લેવા, કે શોધવા કોઈ જરૂર આવશે ! એવી આશામાં મે મારી અગણિત રાતો દીવાદાંડીની નોકરીમાં અવિરત વિતાવી પણ !

આઉટ હાઉસના સન્નાટામાં એલિસના આંસુઓથી ખરડાયેલ ચહેરા ઉપર ફરતી દીવાદાંડીનો તેજ લિસોટો નિયમિત ગતિ એ રેલતો હતો પણ તેને ફેરવનાર આજે હાથ હાથ કોઈ બીજો હતો ! દીવાદાંડીનો દીવડો એને કાનમાં કશું કહી રહ્યો હતો !..એલિસ તારા દિલમાં વસનારો સ્નેહનો "દીવડો આજે દિવંગત"થયો છે,જે દિવંગત છે તે ક્યાય જતાં નથી , તે આપણાં દિલમાં રહે છે . પણ એલિસનું  મન તે માનવા, હજુ પણ માનતું ન હતું.. !