ଜହ୍ନମାମୁଁ -33

ଦୋଷାରୋପ 2

ତାଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଭୂଷଣର ମନ ଭାରି ଦୁଃଖ ହେଲା । ସେ ଘରକୁ ଯାଇ ଲୁଗାପଟା ବଦଳି ଫେରି ଆସିଲା ଓ ପଣ୍ଡିତ ଯେଉଁ କାମ ଦେଲେ ତାହା ସେ କଲା । ପଣ୍ଡିତେ ଯାହା କହିଲେ ମଧ୍ୟ ଭୂଷଣ ସେସବୁ ସହିଗଲା । ଆଉ କିଏ ତା’ ସ୍ଥାନରେ ଥିଲେ ନିଶ୍ଚୟ ଜବାବ ଦିଅନ୍ତା । କିନ୍ତୁ ଭୂଷଣ ଚୁପ୍ଚାପ୍ ସହିଯାଏ ।

ଭୂଷଣର ଇଚ୍ଛା ତା’ ପୁଅକୁ ସେ ପଢାଇବା ପାଇଁ ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ପାଖରେ ଛାଡନ୍ତା । କିନ୍ତୁ ପୁଅ ଶେଖର ପାଠ ପଢିବାକୁ ଅନ୍ୟ ଗ୍ରାମର ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଏ । ସେଠାକୁ ସେ ଯମା ଆସେନାହିଁ । ଯଦି ଆସେ ଭଦ୍ର ଭାବରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରି ତା’ର ସେ ଚାଲିଯାଏ । ପଣ୍ଡିତେ ତାକୁ ଦିନେ କହିଲେ, “ତୁମେ ଯଦି ମୋର ଶିଷ୍ୟ ହେବ, ତେବେ ମୁଁ ତୁମକୁ ମହାପଣ୍ଡିତ କରିଦେବି ।”

ଶେଖର କହିଲା, “ମହାଶୟ, ଆପଣ ତ ମହା ପଣ୍ଡିତ । ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଉତ୍ତାପ ଯୋଗୁଁ ବେଦ ଶିକ୍ଷା କରିବା ବେଳେ ହନୁମାନ ମଧ୍ୟ ସର୍ବଦା ତାଙ୍କ ସହିତ ରହିପାରୁ ନଥିଲେ । ଠିକ୍ ସେହିପରି ମୁଁ ବି ଆପଣଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଆଦୌ ରହି ପାରିବି ନାହିଁ । ମୁଁ ଅନ୍ୟ ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ପାଖରେ ସମସ୍ତ କିଛି ଶିକ୍ଷା କରି ନିଜକୁ ଯୋଗ୍ୟ କଲେ ଯାଇ, ଆପଣଙ୍କ ନିକଟକୁ ଆସିବି ।”

ତା’ କଥାରେ ପଣ୍ଡିତେ ଖୁସି ହୋଇ ତା’ ବାପା ଭୂଷଣକୁ କହନ୍ତି, “ତୁମ ପୁଅ ବଡ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବିଦ୍ୟା ଶିକ୍ଷା କରୁଛି । କିନ୍ତୁ ବଡମାନଙ୍କୁ ଆଦର ସମ୍ମାନ କରିବା ସେ ଏଯାଏଁ ଶିଖିନାହିଁ । ମୋ ସହିତ ଦେଖା ହେଲେ ସେ ମୋତେ କାହିଁ କେବେ ହେଲେ ବି ନମସ୍କାର କରେ ନାହିଁ ।”

ଭୂଷଣ କହିଲା, “ଆପଣ ତ ଗୁରୁଜନ, ସେ ଯଦି କିଛି ନଶିଖିଛି ତେବେ ଆପଣ ତାକୁ ଶିଖାଇ ଦିଅନ୍ତୁ ।”

ପଣ୍ଡିତେ କହିଲେ “ମୁଁ ତ ତାକୁ କୁହେ, ବଡମାନଙ୍କ ସହିତ ଦେଖା ହେଲେ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କର, କୁଶଳ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାର । ସେ ତ ହସି ହସି ସବୁ ମାନି ଯାଉଛି, କିନ୍ତୁ ମୋତେ ସେ ପ୍ରଣାମ କରେ ନାହିଁ । ମୁଁ ନିଜେ କିପରି କହିବି କି ମୋତେ ପ୍ରଣାମ କର?”

ସେହିଦିନ ରାତିରେ ଭୂଷଣ ତା’ ପୁଅକୁ ପଚାରିଲା, “ତୁ କାହିଁକି ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରୁ ନାହୁଁ?”

ଶେଖର କହିଲା, “ମୁଁ ପଢାପଢି କରିଛି ବୋଲି ସେ ମୋତେ କିଛିବି କହନ୍ତି ନାହିଁ । ମୁଁ ତାଙ୍କର ପ୍ରଶଂସା କରେ ବୋଲି ସେ ମୋତେ ତାଙ୍କ ଶିଷ୍ୟ କରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି; ଆଉ ପ୍ରଣାମ କରିବାକୁ ତୁମକୁ କହିଲେ କାହିଁକି?”

ଭୂଷଣ କହିଲା, “ଯାହାହେଉ, ତୁ ଏଣିକି ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରିବୁ ।”

ଶେଖର ହସି ହସି କହିଲା, “ଅବଶ୍ୟ ସେପରି କରିବା ମୋର ଭୂଲ୍ ହୋଇ ଥାଇପାରେ । କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତିଙ୍କ ଭୂଲ୍ ବାଛିବା ହେଲା ସେହି ପଣ୍ଡିତଙ୍କର ସ୍ୱଭାବ । ମୁଁ ତାଙ୍କ ପାଖରେ ପଢିଲେ ସେ ମୋର ଭୂଲ୍ ସବୁ ବାଛି ସେତକ ତୁମକୁ କହିବେ । ତା’ପରେ ତୁମେ ମୋତେ ଗାଳି ଦେବ । ଫଳରେ ମୋର ମନ ଖରାପ ହେବ ଏବଂ ମୋର ପାଠପଢା ଆଦୌ ଭଲ ହେବ ନାହିଁ । ସେଥିପାଇଁ ମୁଁ ଅନ୍ୟ ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଉଛି । ଶିଷ୍ୟ ପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଆବଶ୍ୟକ । ଗାଳି ଦେଲେ ହୃଦୟକୁ ତାହା ବାଧେ ଏବଂ ପଢା ବି ନଷ୍ଟ ହୁଏ । ତେଣୁ ତୁମେ ଯଦି ମୋର ମଙ୍ଗଳ ଚାହଁ ତେବେ ମୋତେ ଜୋର୍ ଜବରଦସ୍ତି ପ୍ରଣାମ କରିବାକୁ କେବେବି କହିବ ନାହିଁ ।” ମୁଁ ଏବେ ତା’ର କାରଣ କହୁଛି ଶୁଣ, ସେ ଭଲ ପଣ୍ଡିତ ଏଥିରେ ତ କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ଦୋଷତୃଟି ମଧ୍ୟ ସେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ଉଚିତ୍ । ସେ ଯଦି ସେପରି ନ କରନ୍ତି ସେ ଠିକ୍ ଜାଣିବେ ଯେ ତାଙ୍କ ଈର୍ଷ୍ୟା ଯୋଗୁଁ ବା ସମାଲୋଚନା ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କ ପାଖକୁ ଆଉ କେହିବି ଆସୁ ନାହାଁନ୍ତି । ମୁଁ ପ୍ରଣାମ ନକଲେ ସେ ବୁଝିବେ ଯେ ପ୍ରଣାମ ପାଇବାର ଅଧିକାର ତାଙ୍କର ମୋଟେ ନାହିଁ । ସେପରି ବାରମ୍ବାର କଲେ ତାଙ୍କର ସ୍ୱଭାବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ।

ଏବେ ଭୂଷଣ ବୁଝିଗଲା ଯେ ଅନ୍ୟଙ୍କର ଦୋଷତୃଟି ସଦାବେଳେ ଯିଏ ଖୋଜେ ସେ ପ୍ରଣାମ ପାଇଁ କେବେବି ଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ । ତା’ଛଡା କୌଣସି କିଛି ପାଇଁ ପୁଅକୁ ଜୋର୍ କରାଇବା ବୋକାମୀ ବୋଲି ସେ ଜାଣିଗଲା ଓ କେବେ ସେପରି କିଛି ପୁଅକୁ କୁହେ ନାହିଁ ।