ଶତାବ୍ଦୀର ସୂର୍ଯ୍ୟ - ମଧୁସୂଦନ

ଏ ଜାତିର ଜୀବନ କୋଣାର୍କ

     ଦିନେ ବାଲୁକାର ସ୍ତୁପ ତଳେ,

ଦୁନିଆର ସ୍ମୃତିରୁ ଭୁଲାଇ

ପଡିଥିଲା ଶୋଇ ଅନ୍ତରାଳେ ।

     

ପାଇକର ବୀର ରକ୍ତ ଦିନେ

     ପାଣି ଫାଟି ଗଲା ଥଣ୍ଡା ହୋଇ;

ବହୁ ଥିଲା ଯେ ଶୋଣିତ ଦିନେ

     ଉନ୍ମାଦନା କେତେ ଯେ ଜଗାଇ ।

ଘନ ଘନ ଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣ

     ଅନ୍ତର୍ଘାତୀ କାର୍ଯ୍ୟ ବାର ବାର,

ଅବଶେଷେ କଲା ଏ ଜାତିକୁ

ଅବଶ ଓ ଶୂନ୍ୟ ଅନ୍ତଃସାର ।

ଉତ୍କଳର ଅବୟବ ହେଲା

     କାଳ କ୍ରମେ ଖଣ୍ଡ ବିଖଣ୍ଡିତ;

ଯଶ ଆଉ ଗାରିମା ହୋଇଲା

     ଅବଲୀଳା କ୍ରମେ ଭୂଲୁଣ୍ଥିତ ।

ପରାକ୍ରମୀ ଉତ୍କଳର ବାସୀ

     ହୋଇ ଗଲେ ଦରିଦ୍ର ଓ ଦୀନ,

ଭୁଲିଗଲେ କଳା ଆଉ ଶୌର୍ଯ୍ୟ

     ମୁଖ ତାଙ୍କ ହେଲା ଶୋକେ ମ୍ଲାନ ।

କୁଳାଂଗାର ବଂଶଜ କର୍ମରୁ

ଦଗ୍ଧ ହେଉଥିଲେ ନିରନ୍ତର;

ଆକୁଳରେ ରହିଥିଲେ ଚାହିଁ

     କେବେ ପୁଣି ଲଭିବେ ଉଦ୍ଧାର ।

କେବେ ପୁଣି ଭଗୀରଥ ଜଣେ

     ନେବ ଜନ୍ମ ଏ ଜାତିର କୋଳେ !

ଆଣିବ ସେ ଗଂଗାଙ୍କୁ ସ୍ବର୍ଗରୁ   

     ଉଦ୍ଧରିବା ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ହେଳେ ।

କେବେ ପୁଣି ତାମିସ୍ର ରଜନୀ

     ପାହି ହେବ ନବ ଉଷୋଦୟ !

କେବେ ପୁଣି ଭାଗ୍ୟ ନବରବି

     ଭାଗ୍ୟାକାଶେ ହୋଇବେ ଉଦୟ ।

ଏହିପରି ଘଡି ସନ୍ଧି କ୍ଷଣେ

     ଜନ୍ମ ନେଲେ ଉତ୍କଳ ଗୌରବ,

କଟକର ସତ୍ୟଭାମାପୁରେ

     ଏଂତୁଡିରେ କରି କୁଆଁ ରାବ ।                          

ଚଉଧୁରି ରଘୁନାଥ ପିତା

     ଆଉ ମାତା ପାର୍ବତୀଦେବୀର,

ହୋଇଲେ ସେ ତୃତୀୟ ସନ୍ତାନ

     ମାସ ଥିଲା ରୁଦ୍ର ବୈଶାଖର ।

ବୈଶାଖରେ ଜନମ ଲଭିଣ

     ବୈଶାଖର ସୂର୍ଯ୍ୟ ପରି ଜଳି,

ନାଶ କଲେ ଜାତିର ଅଜ୍ଞାନ

     ହୋଇ ସେହୁ ଜ୍ଞାନର ଦୀପାଳି ।

ଓଡିଶାର ପ୍ରଥମ ସ୍ନାତକ

     ଆଉ ମଧ୍ୟ ସ୍ନାତକ-ଉତ୍ତର,

ଆଉ ପୁଣି ପ୍ରଥମ ଓକିଲ

     ହେଲେ ଏହି ମଧୁ ବାରିଷ୍ଟର ।

     

ତଥାପି ଏ ଯଶସ୍ବୀ ପୁରୁଷ

     ପାଇଁ ଟିକେ ନ ଥିଲା ସ୍ବାଗତ,

ଯେଉଁ ଦିନ ଫେରିଲେ ରାଜ୍ୟକୁ

     ଲଭି ଏହି ବିରଳ କୃତିତ୍ବ ।

ବିବେକର ଆହ୍ବାନରେ ସିନା

     ହେଲେ ନିଜେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ସିଏ;

ମଣିଷର ପରିଚୟ ଟା କି

     ଜାତି, ଧର୍ମ-ବିଶ୍ବାସ ରେ ଥାଏ ?

 

ହିନ୍ଦୁ ଯାହା ନ ପାରିଲେ କରି

ବଡଠାକୁରଙ୍କ ସେବା ଅର୍ଥେ,

ତାହା କରି ଦେଖାଇଲେ ଲଢି

     ଅଂଗ୍ରେଜଙ୍କ ସାଥେ ଅଦାଲତେ ।

     

ଉତ୍କଳର ସେବାରେ ନିଜର

     ନିୟୋଜିତ କରି ମନ ପ୍ରାଣ,

ଭାବୁଥିଲେ ଅହର୍ନୀଶ ସେହୁ

     କରିବାକୁ ଉତ୍କଳ ଗଠନ ।

ଏକତ୍ରିତ କରି ଉତ୍କଳୀୟ

ଭାଷା-ବାସୀ ଜନପଦ ମାନ,

ଫେରାଇବା ପାଇଁ ଉତ୍କଳର

     ପୂର୍ବ ଯଶ ପୂର୍ବର ସମ୍ମାନ ।

ଶିଳ୍ପୋନ୍ନତ କରି ଗଢିବାକୁ

     ଓଡିଶାକୁ ହୋଇ ଆଗଭର,

ବସାଇଲେ ଉତ୍କଳ ଟ୍ୟାନେରି

     ଢାଳି ନିଜ ସ୍ବେଦ ଓ ରୁଧିର ।

ପୁନର୍ଜନ୍ମ ଦେଲେ କଟକର

     ତାରକସି ଶିଳ୍ପକୁ ଆବର,

ଓଡିଶାରେ ତିଆରି ଗହଣା

     ବିଲାତରେ ଲଭିଲା ଆଦର ।

ହସ୍ତତନ୍ତ କୁଟୀର ଶିଳ୍ପକୁ

     ଦେଲେ ସେହୁ ନୂଆ ଦିଗ୍ଦର୍ଶନ,

ଅର୍ଥନୀତି ଜାତିର ସୁଦୃଢ

     କରିବାକୁ ବଳାଇଣ ମନ ।

ପତିତ ଏ ଦଗ୍ଧ ମୃତ୍ତିକାରେ

     କଲେ ସେହୁ ପ୍ରାଣର ସଂଚାର,

ପ୍ରାଣୁ ନିଜ ସିଂଚି ସ୍ନେହ-ବାରି

     ମାଟିର ଏ ତୁଂଗ ମୂର୍ତ୍ତିକାର ।

ଜାତି ଅର୍ଥେ ଧନ, ପ୍ରାଣ, ମନ

ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ କରି ନିୟୋଜିତ,

କାଳ କ୍ରମେ ହେଲେ ଦେବାଳିଆ

ଉତ୍କଳର ଏହି ବରପୁତ୍ର ।

ପିତାମହ ଭୀଷ୍ମ ପରି ସେହୁ

     ଥାଇ ଶତ-ଶର-ଶଯ୍ୟା ପରେ,

ଗଢୁଥିଲେ ଜାତିର ଭବିଷ୍ୟ

     ଅନୁକ୍ଷଣ ମାନସ ପଟ୍ଟରେ ।

କୁଳବୃଦ୍ଧ ନ ପାରିଲେ ଦେଖି

     ନବୋତ୍କଳ ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ।

ଦୁଇ ବର୍ଷପୂର୍ବରୁଏହାର                                

     ସ୍ବର୍ଗଧାମେ କଲେ ସେ ଗମନ ।

କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ତ୍ୟାଗ ଓ ତିତିକ୍ଷା

     ହେଲା ନାହିଁ ବ୍ୟର୍ଥ କେବେ ଜାଣ ।

ଦୁଇ ବର୍ଷ ଉତ୍ତାରୁ ଏହାର                                

     ନୂଆ ରାଜ୍ୟ ହୋଇଲା ଗଠନ ।

ମାତୃଭାଷା ଓଡିଆ ଭିତ୍ତିରେ

ହେଲୁ ଆମେ ପ୍ରଥମ ପ୍ରଦେଶ ।

ତ୍ୟାଗପୂତ ମହତ ଜନର

     ବୃଥା କେବେ ଯାଏ କି ରେ କ୍ଲେଶ ?

ସେହି ଭାଷା ଓଡିଆ ଆମର

     ଲଭିଲାଣି ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସମ୍ମାନ ।

କେତେ ଖୁସି ହେଉ ସେ ନ ଥିବେ

     ସ୍ବର୍ଗଲୋକୁ ଏହା ନିରେଖିଣ ।

ଆଜି ଏହି ଶ୍ରାଦ୍ଧ ଦିବସରେ              

  କରୁଅଛୁ ଏହି ନିବେଦନ,

ଏ ଜାତିର ଭୀଷ୍ମ ପିତାମହ

     କର ତୁମେ ଆମକୁ କଲ୍ୟାଣ ।