ମାଲ୍ୟବନ୍ତରେ ବର୍ଷାକାଳ

ମାଲ୍ୟବନ୍ତରେ ବର୍ଷାକାଳ

     ===============

       ତୁଳନାତ୍ମକ ସାହିତ୍ୟ

       --------------

ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମ ଓ ଅନୁଜ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ସୀତାଙ୍କ ହରଣ ପରେ ତାଙ୍କୁ ଖୋଜି ଖୋଜି ଇତସ୍ତତଃ ବୁଲୁଥାନ୍ତି l ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ବାସକରୁଥିବା ବାନରରାଜ ସମ ଦୁଃଖି ସୁଗ୍ରୀବଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ସଖ୍ୟ ସ୍ଥାପନ ହେଲା l ସୀତାଙ୍କ ଉଦ୍ଧାର କାର୍ଯ୍ୟରେ ବାନରରାଜ ସହାୟତା କରିବେ କହି, ପ୍ରତଶ୍ରୁତି ବଦ୍ଧ ହେଲେ l ସେତେବେଳକୁ ବର୍ଷାକାଳ ଆସି ଯାଇଥାଏ l ପ୍ରଭୁ ବିଚାର କଲେ, ବର୍ଷାକାଳ କଟିଗଲା ପରେ ଲଙ୍କା ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭକରିବେ l ଏଣୁ ଏହି ଚାତୁର୍ମାସ୍ୟ ସେ ନିକଟସ୍ଥ ମାଲ୍ୟବନ୍ତ ଗିରିର ସୁନ୍ଦର ପ୍ରଶ୍ରବଣ ଶୈଳଶିଖରରେ ନିବାସ କଲେ l ପ୍ରଭୁଙ୍କର ସେହି ମନୋରମ ବର୍ଷାକାଳୀନ ମାଲ୍ୟବନ୍ତ ଗିରି ବାସକୁ ଗୋସ୍ୱାମୀ ତୁଳସୀ ଦାସ ରାମଚରିତ ମାନସରେ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କଲେ l 

ଦେଖି ମନୋହର ଶୈଲ ଅନୁପା l

ରହେ ତହିଁ ଅନୁଜ ସହିତ ସୁରଭୂପା ll

ମଧୁକର ଖଗ ମୃଗ ତନୁ ଧରି ଦେବା l

କରହି ସିଦ୍ଧ ମୁନି ପ୍ରଭୁକେ ସେବା ll

ମଙ୍ଗଲ ରୂପ ଭୟଉ ବନ ତଵ ତେଏଁ l

କିହ୍ନ ନିବାସ ରମାପତି ଜବ ତେଏଁ ll

ଫଟିକ ଶିଲା ଅତି ଶୁଭ୍ର ସୁହାଇ l

ସୁଖ ଆସୀନ ତହାଁ ଦଉ ଭାଈ ll

କହତ ଅନୁଜ ସନ କଥା ଅନେକା l

ଭଗତୀ ବିରତି ନୃପନୀତି ବିବେକା ll

ବରଷା କାଲ ମେଘ ନଭ ଛାଏ l

ଗରଜତ ଲାଗତ ପରମ ସୁହାଏ ll

ଲଛିମନ ଦେଖ ମୋର ଗନ 

ନାଚତ ବାରିଦ ପେକ୍ଷି l

ଗୃହୀ ବିରତି ରତ ହରଷ ଜସ 

ବିଷ୍ଣୁ ଭଗତ କହୁଁ ଦେଖି ll

ଘନ ଘମଂଡ ନଭ ଗରଜତ ଘୋରା l

ପ୍ରିୟା ହୀନ ଡରପତ ମନ ମୋରା ll

ଦାମିନୀ ଦମକ ରହ ନ ଘନ ମାହିଁ l

ଖଲ କେ ପ୍ରୀତି କଥା ଥିର ନାହିଁ ll

ବରଷହିଁ ଜଲଦ ଭୂମି ନିଅରାଏଁ l

ଯଥା ନୱହିଁ ବୁଧ ବିଦ୍ୟା ପାଏଁ ll

ଵୁନ୍ଦ ଆଘାତ ସହହିଁ ଗିରି କୈସେ l

ଖଲ କେ ବଚନ ସନ୍ତ ସହ ଜୈସେ ll

ଛୁଁଦ୍ର ନଦୀ ଭରି ଚଲି ତୋରାଇଂ l

ଜସ ଥୋରେହୁଁ ଧନ ଖଲ ଇତରାଇ ll

ଭୂମି ପରତ ଭା ଡାବର ପାନି l

ଜନୁ ଜୀବହିଁ ମାୟା ଲପଟାନି ll

ସିମିଟି ସିମିଟି ଜଲ ଭରହିଁ ତଲାୱl l

ଜିମି ସଦଗୁଣ ସଜ୍ଜନ ପହିଁ ଆୱା ll

ସରିତା ଜଲ ଜଲନିଧି ମହୁଁ ଯାଇ l

ହୋଇ ଅଚଲ ଜିମି ଜୀବ ହରି ପାଇ ll

ହରିତ ଭୂମି ତ୍ରୁନ ସଂକୁଲ 

ସମୁଝି ପରହିଁ ନହିଁ ପନ୍ଥ l

ଜିମି ପାଖଣ୍ଡ ବାଦ ତେ 

ଗୁପ୍ତ ହୋଇ ସଦଗ୍ରନ୍ଥ ll

ଦାଦୁର ଧୁନି ତହୁଁ ଦିଶା ସୁହାଇ l

ବେଦ ପଢଇଁ ଜନୁ ବଟୁ ସମୁଦାଇ ll

ନବ ପଲ୍ଲଵ ଭଏ ବିଟପ ଅନେକା l

ସାଧକ ମନ ଜସ ମିଲେ ବିବେକା ll

ଅର୍କ ଜଵାସ ପାତ ବିନୁ ଭୟଉ l

ଜଶ ସୁରାଜ ଖଲ ଉଦ୍ୟମ ଗୟଉ ll

ଖୋଜତ କରହୁଁ ମିଲଇ ନହିଁ ଧୁରି l

କରଇ କ୍ରୋଧ ଜିମି ଧରମହିଁ ଦୂରି ll

ଶଶୀ ସମ୍ପନ୍ନ ସୋହ ମହି କୈସି l

ଉପକାରୀ କୈ ସମ୍ପତ୍ତି ଯେଇସି ll

ନିଶି ତମ ଘନ ଖଦ୍ୟୋତ ବିରାଜା l

ଜନୁ ଦମ୍ଭିହ୍ନ କର ମିଲା ସମାଜା ll

ମହାବୃଷ୍ଟି ଚଲି ଫୁଟି କିଆରୀଇଁ l

ଜିମି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭଏଁ ବିଗରହିଁ ନାରୀ ll

କୃଷି ନିଅରହିଁ ଚତୁର କିଷାନା l

ଜିମି ବୁଧ ତଜହିଁ ମୋହ ମଦ ମାନା ll

ଦେଖିଅତ ଚକ୍ରବାକ ଖଗ ନାହିଁ l

କଲିହି ପାଇ ଜିମି ଧର୍ମ ପରାହିଁ ll

ଉଷର ବରଷଇ ତୃନ ନହିଁ ଜାମା l

ଜିମି ହରିଜନ ହିଁୟ ଉପୁଜ ନ କାମା ll

ବିବିଧ ଜନ୍ତୁ ସଂକୁଳ ମହି ଭ୍ରାଜା l

ପ୍ରଜା ଵାଢ ଜିମି ପାଇ ସୁରାଜା ll

ଜହଁ ତହଁ ରହେ ପଥିକ ଥକି ନାନା l

ଜିମି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଗନ ଉପଜେ ଜ୍ଞାନା ll

କବହୂ ପ୍ରବଲ ବହ ମାରୁତ 

ଜହଁ ତହଁ ମେଘ ଵିଲାହିଁ l

ଜିମି କପୁତ କେ ଉପୁଯଏଁ 

କୁଲ ସଦ୍ଧର୍ମ ନସାହିଁ ll

କବହୂ ଦିବସ ମହଁ ନିବିଡ଼ 

ତମ କବହୁଂ ପ୍ରଗଟ ପତଙ୍ଗ l

ବିନସଇ ଉପଜାଇ ଜ୍ଞାନ ଜିମି 

ପାଇ କୁସଙ୍ଗ ସୁସଙ୍ଗ ll

ରାମଚରିତ ମାନସର ଏହି ସୁନ୍ଦର ପଦ୍ୟାବଳୀକୁ ଆମର ବରେଣ୍ୟ କବି କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟ ମଞ୍ଜୁଳ ଛନ୍ଦରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କଲେ ବର୍ଷା ବର୍ଣ୍ଣନା ବା ତୁଳସୀ ସ୍ତବକରେ:

ପ୍ରସ୍ରବଣ ଶଇଳେ କଲେ ବସତି l

ସୌମିତ୍ରି ସଂଗେ ପ୍ରଭୁ ରାଘବପତି ll

ବହଇ ଗୋଦାବରୀ ସେ ଗିରି ପାଦେ l

ଶିଳା ବନ୍ଧୁର ଶେଯେ ଝର୍ଝର ନାଦେ ll

ଏକେ ସୁନ୍ଦର ଗିରି ଝର ଶିରାଳ l

ଦୁଯେ ମହୀରେ ବିଜେ ବରଷାକାଳ ll

ମେଘମାଳେ ମେଦୁର ଦେଖି ବିତାନ l

କହନ୍ତି ଲକ୍ଷ୍ମଣଙ୍କୁ ଶ୍ରୀ ରଘୁରାଣ ll

ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଘନ ଦେଖି ନାଚଇ କେକି l

ଭକତ ଯଥା ଭବମାୟା ଉପେକ୍ଷି ll

ବିତରେ ଅକାତରେ ଜୀବନ ଘନ l

ଧନ୍ୟ ସେ ଦାତା ଜାଣେ ଯାଚକ ମନ ll

ନୀଳନୀରଦ ମାଳେ ଖେଳେ ଚପଳା l

ଖଳ ପୀରତି ପ୍ରାୟେ ସଦା ଚପଳା ll 

ବେନି କୋଟିକି ନିହି ବେନି ଶିଖରେ l

ତ୍ରିବର୍ଣ୍ଣ ଜ୍ୟୋତି ସ୍ରୋତ ସୃଜି ଅମ୍ବରେ ll

ମଣ୍ଡେ ଜିମୂତ ଭାଲ ଶକ୍ର କାର୍ମୁକ l

ଆଶା ଉଜ୍ୱଳେ ଯଥା ଆସ୍ତିକ ମୁଖ ll

ଠାବେ ଠାବେ ଶଇଳ ନୀଳ ବିଗ୍ରହେ l

ଧବଳ ଅଭ୍ରଖଣ୍ଡ କି ଶୋଭା ବହେ ll

ଚିତ୍ତେ ହୁଅଇ ପ୍ରତେ ପଡିଛି ଟିକି ll

କ୍ଷୀରୋଦ ଫେଣ ବିଷ୍ଣୁ ଅଙ୍ଗେ ଛିଟିକି ll

ଜଳପ୍ରପାତ ଗର୍ଜି ଗଭୀର ରବେ l

ତୁଙ୍ଗ ଭୃଗୁରୁ ଡେଇଁପଡ଼େ ଭୈରବେ ll

ସେ ରାବେ ପ୍ରତିରାବ ଦିଅଇ ଦରି l

ଧର୍ମ ଶାସନେ ହୃଦୁଁ ବିବେକ ପରି ll

ସହନ୍ତି ଧାରାପାତ ଶଇଳ ଗଣ l

ଖଳ ବଚନ ଯଥା ସହେ ସୁଜନ ll

ଫିଟିଛି ଝର ଦେଖ ଟାଙ୍ଗର ଅଙ୍ଗେ l

ପାଷାଣ୍ଡେ ହରିପ୍ରେମ ଯଥା ସୁସଙ୍ଗେ ll

ଚାଲନ୍ତି କୂଳଲଂଘି ଗିରି ସରିତେ l

ମତ୍ତ ପାମର ଯଥା ଅଳପ ଵିତ୍ତେ ll

ଗୋଦାବରୀକି ସର୍ବେ କରନ୍ତି ଗତି l

ମହତ ଆଶ୍ରା ବିନୁ କାହିଁ ମୁକତି ll

ଆବିଳ ନବଜଳ ପରଶି ମହୀ l

ମାୟାରେ ଜୀବ ଯଥା ଜଡ଼ି ହୁଅଇ ll

ନିରତେ ନୀରପାତେ ପୁରିଲା ସର l

ସାତ୍ଵିକ ଗୁଣେ ଯଥା ସାଧୁ ଅନ୍ତର ll

ନିମ୍ନଗା ନୀର ବେଗେ ସାଗରେ ଧାଏଁ l

ଶାଶ୍ୱତେ ଭକ୍ତ ଜନ ମନ ପରାୟେ ll

ସାଗରେ ନିଜ ଗୋତ୍ର ଯାଏ ବିସ୍ମରି l

ଭକ୍ତ ତନ୍ମୟ ଯଥା ଲଭିଲେ ହରି ll

ଉପୁଡି ପଡ଼େ ତୀର ବିଟପୀ ନୀରେ l

ବିଟପୀ ମନ ଯଥା ଲମ୍ପଟ ଗିରେ ll

ମାତ୍ର ଶଇଳ ଦେଖ ଉଭା ଅଟଳେ l

କାମି ଚାଟୁରେ ସତୀ ମନ କି ଟଳେ ll

ଲଙ୍ଘଇ ନଦୀସ୍ରୋତ ସେତୁ ବନ୍ଧନ l

ରାଜଦ୍ରୋହୀ ଯେସନ ରାଜ ଶାସନ ll

ବହି ଯାଉଛି ବାରି ଭେଦି କିଆରୀ l

ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଲଂଘେ ଯଥା ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରl ନାରୀ ll

ଦର୍ଦୁର ରବ ଶୁଣି ନିରବ ପିକ l

ମୂଢ଼ ସଭାରେ ମୂକ ଯଥା ଧାର୍ମିକ ll

ଡାହୁକ ବଂଶକୁଞ୍ଜେ ନିରତେ ରାବେ l

ବହୁଭାଷୀ ଯେସନ ଜଳ୍ପେ ସ୍ୱଭାବେ ll

ହରିତ ଦୁର୍ବାଦଳେ ହୋଇ ମଣ୍ଡନ l

ନିଦାଘ ରୁକ୍ଷ ମହୀ ଦିଶେ ଯତନ ll

ସରସ ସାଧୁ ହୃଦ ହୁଏ ଯେପରି l

ଶୁଷ୍କ ବୈରାଗ୍ୟେ ଭକ୍ତି ରସ ସଞ୍ଚରି ll

ପଲ୍ଲବ କଅଁଳିଲା ବୃକ୍ଷେ ଅନେକ l

ସାଧକ ହୃଦେ ଯଥା ଉଦେ ବିବେକ ll

ଅର୍କ ପାଦପ ହେଲା ପତ୍ରବିହୀନ l

ସୌରାଜ୍ୟେ ଖଣ୍ଟ ଯଥା ହୁଅନ୍ତି ଦୀନ ll

କଦମ୍ବ ବିକଶିଲା ଗିରି କାନନେ l

କଦମ୍ବ ବନ୍ଧୁ ମେଘ ମନ୍ଦ୍ର ନିସ୍ବନେ ll

ଭକତ ବନ୍ଧୁ ହରି ନାମ କୀର୍ତ୍ତନୁ l

ହର୍ଷେ ପୁଲକେ ଯଥା ଭକତ ତନୁ ll

ଗୁଳ୍ମ ଗହଳେ ପଥ ଗଲାଟି ହରି l

ବିଧର୍ମୀ ରାଜପଣେ ଶାସ୍ତ୍ର ଯେପରି ll

ଶସ୍ୟେ ବସୁଧା କେଡେ ଶୋଭା ଆସ୍ପଦ l

ଉପକାରୀ ଜନର ଯେହ୍ନେ ସମ୍ପଦ ll

ଉଭେଇଗଲେ ନଭୁଁ ଜ୍ୟୋତିଷ୍କଗଣେ l

ଜ୍ୟୋତି ଦେଖାଇହେଲେ ଜ୍ୟୋତିରିଙ୍ଗଣେ ll

ମୂର୍ଖରାଜ୍ୟେ ଯେସନ ବଢେ ଆଦର l

ନିର୍ଗୁଣେ ଗୁଣିଜନେ ହୁଅନ୍ତି ପର ll

କୃଷକେ ଉପାଡିଲେ ବାଳୁଙ୍ଗା କ୍ଷେତୁଁ l

ସାଧୁ ଯେସନ ଆତ୍ମବଡ଼ିମା ଚେତୁଁ ll

ସଲିଳୁଁ ପଳାଇଲେ କୋକେ ତୁରିତେ l

ଅବୁଝାରାଜା ରାଜ୍ୟୁ ଯଥା ପଣ୍ଡିତେ ll

ନ ଉଠେ ନୀରସତ୍ୱେ ତୃଣ ଉଷରେ l

ବିକାର କାମ ପ୍ରାୟ ସନ୍ଥ ଅନ୍ତରେ ll

ଜନ୍ତୁ ସଂକୁଳ ବନସ୍ଥଳୀ ସମ୍ପ୍ରତି l

ସୌରାଜ୍ୟେ ପ୍ରଜାପୂର୍ଣ୍ଣ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯେମିତି ll

ବାଟୋଇ ଠାବେ ଠାବେ ଅଟକି ରହେ l

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଯଥା ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନ ଉଦୟେ ll

ପ୍ରବଳ ବାୟୁ କେବେ ତଡେ ଜଳଦ l

କୁପୁତ୍ର ଯଥା କୁଳ ଧର୍ମ ସମ୍ପଦ ll

କ୍ଷଣେ ନିବିଡ଼ତମ ଗ୍ରାସଇ ଧରା l

କ୍ଷଣେ ଉପୁଜେ ପୁଣି ପ୍ରଚଣ୍ତ ଖରା ll

କୁସଙ୍ଗ ଏହିପରି ସୁଜ୍ଞାନ ନାଶେ l

ସୁସଙ୍ଗ ଏହିପରି ଜ୍ଞାନ ପ୍ରକାଶେ ll

ଦେଖ ମଳିନ ହୋଇ ଆଶ୍ରମ ସର l

ନ ବହେ ହୃଦେ ଛବି ତୀର ବନର ll

ମତିକି କଳୁଷିତ କଲେ ଯେସନେ l

ଅକ୍ଷମ ଜନେ ପର ଗୁଣ ଗ୍ରହଣେ ll

ଦେଖ ଦେଖ ଅଗ୍ରତେ ସରସୀ ଜଳେ l

ପଡି ମଣ୍ଡୁକ କ୍ରୁର ଅହି କବଳେ ll

ବିକଳେ ରା଼ବୁଁ ରା଼ବୁଁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୟେ ଉଡ୍ଡିନ୍ନ l 

ଉହୁଁକି ଶିଶୁ କଙ୍କି ଦେଲା ଗିଳିଣ ll

କାଳ କବଳେ ସିନା ଏ ରୂପେ ଭାଈ l

ଆରତେ ନର ଘାରି ହେଉଣ ଥାଇ ll

ତେବେହେଁ ମନାସଇ ଲଭି ଏ ଦଶା l

ମେଣ୍ଟାଇବାକୁ ଭବ ଭୋଗ ଲାଳସା ll

ବରଷାକାଳ ଅଟେ ଉଦ୍ଭିଦ ମିତ୍ର l

ମାତ୍ର ପଙ୍କଜ ମଲା ନୋହେ ବିଚିତ୍ର ll

ଜଳ ଗହଳ ହେଲା ତା ପକ୍ଷେ ଯମ l

ଅତି ସମ୍ପଦ ବାବୁ ମହା ବିଷମ ll