ବିନାଶ କାଳେ ବିପରୀତ ବୁଦ୍ଧି
ବିନାଶ କାଳେ ବିପରୀତ ବୁଦ୍ଧି
ପ୍ରକୃତିର ସୃଷ୍ଟି ବୃକ୍ଷର ଶରୀରେ
ପକ୍ଷୀମାନେ ଯେ ରୁହନ୍ତି
ବୃକ୍ଷର ଶରୀରେ ବସା ଯେ ବାନ୍ଧିଣ
ଖୁସିରେ ଜୀବନ କାଟନ୍ତି "
ଏକ ବୃକ୍ଷ ମଧ୍ୟେ ମାଛରଙ୍କା ପକ୍ଷୀ
ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀ କୁଆ ଥାଆନ୍ତି,
ଉଭୟେ ଉଭୟ ପଡୋଶୀ ଅଟନ୍ତି
ସମ୍ପର୍କରେ ଯେ ରହନ୍ତି "
ଖାଦ୍ୟର ଅଭାବ ଦେଖାଦିଏ ସ୍ଥାନେ
କୁଆ ଦୁହେଁ ଭାବୁଥାନ୍ତି "
ମାଛରଙ୍କା ପକ୍ଷୀ ପ୍ରଚୁର ଖାଦ୍ୟ ଯେ
ପୋଖରୀରୁ ପାଇଥାନ୍ତି "
କୁଆ ଦମ୍ପତିଙ୍କ ପେଟ ନପୁରଇ
ବିତିଗଲା କେତେ ଦିନ,
କଣ ଯେ କରିବେ ଭାବୁଥାନ୍ତି ମନେ
କେଉଁଭଳି କାଟେ ଦିନ "
ପୁରୁଷ କୁଆଟି ମାଛରଙ୍କା ପାଖେ
ପହଂଚି କହିଲା ଶୁଣ,
ମୁଁ ତୁମ ସେବକ ସେବା ଯେ କରିବି
ଖାଦ୍ୟ ଦେବ ମୋତେ ପୁଣ "
ମାଛରଙ୍କା ପକ୍ଷୀ ରାଜି ଯେ ହୋଇଲା
ପଡୋଶୀ ବୋଲିଣ ଭାବି,
ସେହି ଦିନଠାରୁ ଖାଦ୍ୟ ଯେ ଯୋଗାଏ
କୁଆକୁ ସେବକ ଭାବି "
ପେଟ ପୁରା ଖାଇ ଆନନ୍ଦେ ରହିଲେ
କୁଆ ଦମ୍ପତି ମିଶିଣ,
ରଙ୍କା ପକ୍ଷୀର ଯେ ସେବକ ହୁଅନ୍ତି
ବସା ପରିଷ୍କାର କରିଣ "
ଏପରି ଅନେକ ଦିନ ବିତିଗଲା
ପୁରୁଷ କୁଆଟି ଭାବେ,
ହଠାତ ମନରେ ଅଭିମାନ ହେଲା
ମନରେ ଭାବେ ଗରବେ "
ମନେ ବିଚାରିଲା ମାଛରଙ୍କା ଭଳି
ମୋର ଗଠନ ସମାନ,
ତାର ଥଣ୍ଟ ଅଛି ମୋର ଥଣ୍ଟ ଅଛି
ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନ, "
ସେ ଯେ ଉଡ଼ିପାରେ ମୁଁ ଯେ ଉଡ଼ିପାରେ
ସମଦୃଶ ତାହା ସହ,
କେଉଁ ହିସାବରେ ମୋ ଠାରୁ ଅଧିକ
ମୁଁ ସେବା କରିବି କୁହ "
ଏଭଳି ବିଚାରି ପୁରୁଷ କୁଆ ଯେ
ବସିଥାଏ ଅପେକ୍ଷାରେ,
ମାଛରଙ୍କା ପକ୍ଷୀ ଫେରିଣ ଆସିଲା
ବସା ସଫା କରି ନାହିଁରେ "
ମାଛରଙ୍କା ପକ୍ଷୀ କୁଆକୁ ପଚାରି
ସବୁ କଥା ବୁଝି ନେଲା,
ସେବା କରିବନି ବୋଲ କରିବନି
ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ କହିଦେଲା "
କେଉଁ ଗୁଣରେ ମୁଁ ତୁମଠାରୁ ନ୍ୟୁନ
କରିବି ତୁମର ସେବା,
ତୁମ ପରି ମାଛ ଧରିଣ ଆଣିବି
କାହିଁକି କରିବି ସେବା "
କୁଆର ବାଣୀକୁ ଶୁଣି ମାଛରଙ୍କା
ଚକିତ ହୋଇଲା ପୁଣି,
ପାଖରେ ବସାଇ ବୁଝାଇଲା ଯେତେ
କୁଆ କର୍ଣ୍ଣରେ ନଶୁଣି "
ମାଛରଙ୍କା ବାଣୀ ହସରେ ଉଡାଇ
କୁଆ ହସୁଥାଏ ହସ,
ଗରବ କରିଣ ବାହାସ୍ପଷ୍ଟ ମାରେ
ମାଛ ମାରିବ ବିଶେଷ "
ଯେତେ ବୁଝାଇଲା ବୁଝିଲା ନାହିଁ ସେ
କଟୁ କଥା କହିଗଲା,
ଶେଷରେ ନିରାଶ ହୋଇ ମାଛରଙ୍କା
ନିରବ ଯେ ରହିଗଲା "
କିଛି ସମୟରେ ମାଛରଙ୍କା ଗଲା
ପୋଖରୀ ଯେ ଭିତରକୁ,
ମାଛ ଧରି ଆସି ବସାରେ ପହଂଚି
ଖାଉଥାଏ ମାଛମାନଙ୍କୁ "
ମାଛରଙ୍କା ପରେ କୁଆ ବାହାରିଲା
ପୋଖରୀର ଅଭିମୁଖେ,
ଜଳରେ ପଶିଣ ଗଭୀର ଜଳକୁ
ପଶିଲା ହୋଇ ତଳ ମୁଖେ "
ଜଳରୁ ବାହାରି ପାରିଲା ନାହିଁ ଯେ
ଅଣନିଃଶ୍ୱାସୀ ହୋଇଲା,
ଜଳର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାଣ ଛାଡିଗଲା
ଜଳ ମଧ୍ୟେ ପଡି ରହିଲା "
କିଛି ସମୟରେ ସ୍ତ୍ରୀ କୁଆଟି ଆସି
ମାଛରଙ୍କାକୁ ପଚାରଇ,
ପୁରୁଷ କୁଆର ଖବର ଜାଣିଛ
ମୋତେ ଦିଅ ଯେ ବତାଇ "
ମାଛରଙ୍କା କହେ ପୁରୁଷ କୁଆର
ଜଳରେ ଯେ ମୃତ୍ୟୁ ହେଲା,
ମୋ କଥା ନମାନି ଜଳରେ ପଶିଲା
ଏଭଳି ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଲା "
ସମାଜ ମଧ୍ୟରେ ନିଜର ଯେ କାର୍ଯ୍ୟ
ନିଜେ କରିବଟି ଜାଣ,
ନହେଲେ ନିଶ୍ଚୟ କୁଆ ଭଳି ହେବ
ରଖିବେନି କେହି ପୁଣ "
ସେଇଥିପାଇଁ ଯେ କୁହାଯାଏ ଜାଣ
ବୁଝି ବିଚାରି କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ,
ସହଜେ ବିପଦ ଆସେନି ଜୀବନେ
ସାବଧାନରେ ଚଳିଲେ "
ବିନାଶ କାଳରେ ବିପରୀତ ବୁଦ୍ଧି
ସେଥିପାଇଁ କୁହାଯାଏ,
ପୁରୁଷ କୁଆର ଯେଭଳି ଅବସ୍ଥା
ସଦା ମନେ ରଖିଥାଏ "