ଆତ୍ମହତ୍ୟା

ଶ୍ରୀ କାଳିନ୍ଦୀଚରଣ ପାଣିଗ୍ରାହୀ

ଇସ୍, ମସ୍ତ ଭୁଲ୍ । ଚକ୍ଷୁ ଖୋଲି ଦେଖିଲା, ମେଘଶୂନ୍ୟ ନୀଳାକାଶରେ ଚନ୍ଦ୍ର ତା’ ପ୍ରତି ବିକଟ ହାସ୍ୟ କରୁଛି । ମେରା ବି ଖାତିର୍ ନେହିଁ । ଭୂମିଶଯ୍ୟାରୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଅଖିଳ ଉଠିଲା । ପ୍ରକାଣ୍ଡ ପଡ଼ିଆଟା ଚିତ୍ପଟାଙ୍ଗ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ନିକଟସ୍ଥ ଆମ୍ରବନକୋଳରୁ ଶୀତଳ ପବନଟା ଆସ୍ତେ ଆସି ତା’ ଗରମ ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ଲାଗିଲା । ଛି ! ଏତେ ବଦମାସୀ କହି ଅଖିଳ ଗୃହ ଅଭିମୁଖରେ ଚାଲିଲା । ପିଲାଏ ନୂଆ ନୂଆ ଚାଲି ଶିଖିଲାବେଳେ ଗୋଡ଼ ଦି’ଟା ଅଭ୍ୟାସ ଅଭାବରୁ ଯେମିତି ବେଧାରାରେ ଏପାଖ ସେପାଖ ପଡ଼ିଯାଏ, ତା’ ଚିତ୍ତ ସେହିପରି ବିଶୃଙ୍ଖଳା ତା’ ଚାଲି ସେହିପରି ଅସଂଯତ । ମତୁଆଲାଙ୍କ ପରି ସମସ୍ତ ପଡ଼ିଆରେ ଝୁଙ୍କି ଝୁଙ୍କି ଘର ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଲା ।

ପଢ଼ିବା ଘରେ ବହିଟାକୁ ପୁଣି ଚାହିଁଲା । ପୂର୍ବପରି ଅକ୍ଷରଗୁଡ଼ାକ ଅସ୍ଥିର ହୋଇ ଏଣେ ତେଣେ ଧାଇଁଛନ୍ତି । ବହୁବାର ମିନତି କଲା, ଥିର ହୋଇ ଟିକିଏ ରହ, ଥରଟାଏ ରହ, ଥରଟାଏ ଭଲା ପଢ଼ିନିଏଁ । ତା’ କଥା ଶୁଣୁଛି କିଏ ମାନୁଛି କିଏ ? ସେ ଘରଟା ଛାଡ଼ି ପୁଣି ବାହାରି ଯିବ ବୋଲି ଇଚ୍ଛା ହେଲା । କ’ଣ ମନରେ ପାଞ୍ଚି ଦୀପ ନିଭାଇ ଦେଇ ବିଛଣା ଉପରେ ପଡ଼ିଗଲା । ନିଦ ଆସିଲା ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ଜଗତର ଚିନ୍ତା ଆସି ତା’ ମସ୍ତିଷ୍କ ଗ୍ରାସ କରି ବସିଲା । ତା’ ଆଶା ଆକାଂକ୍ଷା, ଜୀବନର କୁଟିଳ ଅନ୍ଧକାରାଚ୍ଛନ୍ନ ଭବିଷ୍ୟତ୍, ହାହାକାରମୟ ଅତୀତ, ବିଶୁଷ୍କ ନିରାଶପୂର୍ଣ୍ଣ ବର୍ତ୍ତମାନ । ଓଃ ! ସେ ବଞ୍ଚିବ କିପରି- କେଉଁ ଅବଲମ୍ୱନ ଧରି ବଞ୍ଚିବ ?

ଆତ୍ମହତ୍ୟା ! ସେ କି ଭୀଷଣ, କି କଠୋର ! ବକ୍ଷ ଉପରେ ହାତଦେଲା, ଚଳନ୍ତା ଇଞ୍ଜିନ୍ ପରି ଦପ୍ ଦପ୍ ହେଉଛି । ଲୌହପରି କଠିନ ଓ ଜ୍ୱଳନ୍ତ ଅଗ୍ନିପରି ତପ୍ତ । ଆତ୍ମହତ୍ୟା ! ଓଃ, ସେ କିପରି ? ସେ ଯେ ଅନୁଭୂତ ନୁହେଁ । ଆଦିକାଳରୁ କେହି ଅନୁଭବ କରି ମାନବସମାଜରେ ପ୍ରକାଶ କରିନାହିଁ । ଆତ୍ମହତ୍ୟା ! ହଁ, ସେଇଟା କିନ୍ତୁ- କିନ୍ତୁ ଜୀବନ ଯେ ନାହିଁ- ପ୍ରତି ଦିବସର ଅସଂଖ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁଯାତନା ତା’ ଦୁର୍ବଳ ପ୍ରାଣ ସହିବ କିପରି, କାହିଁକି ବା ସହିବ ?

ମନ ବୁଝିଲା ନାହିଁ । ବିଛଣାରୁ ଉଠି ଘର ପିଣ୍ଡାରେ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଚଲାବୁଲା କରିବାକୁ ଲାଗିଲା । ପ୍ରତିଦିନ ପରି ସକାଳ ହେଲା, କୁଆ ରାବିଲା, ଆଲୋକେ ଯେଝା କର୍ମରେ ବାହାରିଲେ । ଅଖିଳ ବିଶ୍ୱବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ମାନବଜୀବନ ଉପରେ ଥରେ ଦୃଷ୍ଟିପକାଏ, ଥରେ ନିଜ ଜୀବନ ଉପରେ । ଓଃ ମନୁଷ୍ୟ ବଞ୍ଚିଛି କିପରି ? କି ଅଦ୍ଭୁତ, ମୁହୂର୍ମୁହୂଃ ନୈରାଶ୍ୟର କଷାଘାତ, ସହସ୍ର ବ୍ୟଥା, ଅସଂଖ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁଯାତନାରେ ବିଶ୍ୱମାନବର ପ୍ରାଣ ଭାଙ୍ଗି ନ ପଡ଼ିଛି କାହିଁକି ? ଜଗତରେ କିଏ ତା’ର- କାହାପାଇଁ ଜୀବନ ପ୍ରତି ଏତେ ଲୋଭ କରି ବଞ୍ଚିବ ? ଏଠାରେ ଦାନ କରି ମନୁଷ୍ୟ କ’ଣ ପ୍ରତିଦାନ ପାଏ ? ସାଧୁତା ଦେଖାଇ ଯାବତୀୟ ପ୍ରତାରଣାରେ ଜୀବନ ଅସମ୍ଭବ ହୋଇଉଠେ । ବନ୍ଧୁବୋଲି ଯାହାକୁ କହେ, ସେ ଭିତରେ ଭିତରେ ଶତ୍ରୁ । ନିଜର ବୋଲି ଯାହାକୁ ସ୍ନେହ ଆଦର କରେ, ସେ ପରକୁ ନିଜର କରେ । ଏ କ’ଣ, ବିଶ୍ୱବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ, ଏ ପ୍ରାଣୀଜଗତ୍ ? ଅସଂଖ୍ୟ ଆଘାତରେ ଜଗତ୍ ଚୂର୍ଣ୍ଣବିଚୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ଭାଙ୍ଗିପଡ଼ି ଭସ୍ମ ହୁଏ, ମନୁଷ୍ୟ ବେଞ୍ଚ, କେବଳ ନିର୍ଲଜ୍ଜ ହୋଇ, ଅଜ୍ଞ ହୋଇ । ଲୋକ ବଞ୍ଚିଛି ଅଥଚ ଥରେ ହେଲେ ଭାବୁନାହିଁ, କାହିଁକି ବଞ୍ଚିଛି ? ତା’ହେଲେ ସିନା ବୁଝନ୍ତା ହୃଦୟର କେତେଅଂଶ କ୍ଷତବିକ୍ଷତ, ରକ୍ତାକ୍ତ । ବଞ୍ଚିବାଟାକୁ ମନୁଷ୍ୟ ଗୋଟାଏ ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସର ତାଡ଼ାରେ କୁସଂସ୍କାରରେ ଅବଶ୍ୟ ବୋଲି ଧରିନେଇଛି । ଏଡ଼େ ବିଶାଳ ସାନ୍ଧ୍ର ରହସ୍ୟର ପର୍ଦ୍ଦାଟାଏ ସମ୍ମୁଖରେ, ତାକୁ ଉଠେଇବାକୁ କେହି ଇଚ୍ଛେ ନାହିଁ, ଅପର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ତାର କ’ଣ ଅଛି କେହି ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁ ନାହିଁ, ଅଥଚ ସେହି ନିତିଦିନିଆ କାମରେ ଠିକ୍ ଗୋଟାଏ କଳଦ୍ୱାରା ଚାଳିତ ହେଲା ପରି ସମସ୍ତେ ବିଧିମତେ ଚାଲିଛନ୍ତି । ବଞ୍ଚିବାଟା ମନୁଷ୍ୟର କୁସଂସ୍କାର, ଅଲାଜୁକପଣିଆ, ଅଜ୍ଞତା ଛଡ଼ା ଆଉ କିଛି ନୁହେଁ । ଅକାରଣ ସହସ୍ର ମନୋବେଦନାରେ ମନୁଷ୍ୟ ବଞ୍ଚିବ କାହିଁକି ? ମୋ ଜାତିଟା ତେବେ କ’ଣ ଜଗତ୍‌ବାସୀଙ୍କଠାରୁ ପୃଥକ୍ ? ସେମାନେ କ’ଣ ଯାହା ଆଶା କରିଛନ୍ତି, ଯାଗା ପାଇବାକୁ କଳ୍ପନା କରିଛନ୍ତି, ସାଥେ ସାଥେ ପାଇ ଯାଇଛନ୍ତି ? ନା, ନା ତା’ କିପରି ? ଆଶାର ଯେ ଆକାଶରେ ବାସ- ସେ ଯେ ଆକାଶ, ଶୂନ୍ୟ ଅନନ୍ତ ଶୂନ୍ୟ । ତାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଲାଭ କରିବା ଯେ ଦେହଧାରୀ ଜୀବ ପକ୍ଷରେ ଏକାବେଳକେ ଅସମ୍ଭବ ।

ଠିକ୍ ନାମ ଅନୁସାରେ ଠିକ୍ କାର୍ଯ୍ୟଟି ସର୍ବଦା ହୋଇ ନଥାଏ, ଠିକ୍ ଅର୍ଥଟି ସବୁବେଳେ ପ୍ରକାଶ ପାଏ ନାହିଁ । ଜୀବସୃଷ୍ଟିରେ ମନୁଷ୍ୟ ନାମଧେୟ ଯେଉଁ ଶ୍ରେଣୀଟି ଅଛି, ତା’ ମଧ୍ୟରେ ଅଳ୍ପ କେତୋଟିଙ୍କୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ବାକିଗୁଡ଼ିକ ଜନ୍ତୁ । ଏଇ ଜନ୍ତୁଗୁଡ଼ିକଙ୍କ ମତରେ ବଞ୍ଚିବା ଅର୍ଥ ଖାଇ ପିଇ ସୁଖରେ ରହିବା ।

ଅଖିଳର ପ୍ରାଣରେ ଜଗତର ଅନନ୍ତ ବେଦନା ବାଜିଛି । ଜୀବନଟା ତା’ ପକ୍ଷରେ ମସ୍ତଭୁଲ୍, ବଞ୍ଚି ରହିବାଟା ଘୋର କୁସଂସ୍କାର । ଅକାରଣ ବ୍ୟାଥାରେ ତା’ ମସ୍ତିଷ୍କ ମରୁଭୂମି ପରି ଶୁଷ୍କ, ତା’ ଅନ୍ତରରୁ ଦାଉ ଦାଉ ଅଗ୍ନିଶିଖା ଉଠୁଛି । ମନକୁ କେତେକ ସାନ୍ତ୍ୱନା ଦେଇଛି । ଅନ୍ଧ-ବିଶ୍ୱାସ କରି ପ୍ରଭୁ ବୋଲି ଶୂନ୍ୟରେ କେତେଥର ଡାକିଛି । ସମସ୍ତ ବିଫଳ, ହାୟ ସମସ୍ତ ବିଫଳ । ତା’ର ଏ ଅକାଳବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ଦେଖି ପିତା, ବନ୍ଧୁ-ସୃଜନ କେତେ ସଦୁପଦେଶ ଦେଇଅଛନ୍ତି । ହାୟ ସଦୁପଦେଶ, ସେ ଯେ ଜୀବନ-ସମ୍ପର୍କୀୟ କୌଣସି ପ୍ରଶ୍ନର ମୀମାଂସା କରେ ନାହିଁ ।

ତା’ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କୀୟ ଲୋକମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଅତୀବ ରହସ୍ୟମୟ । ତା’ର ଚିନ୍ତା କାହିଁକି ? ତା’ର କ’ଣ ନାହିଁ ? ବାପ, ମା’, ଭାଇ, ଭଉଣୀ, ଧନସମ୍ପତ୍ତି କାହିଁରେ ତା’ର ଅଭାବ ଅଛି ? ପୁତ୍ରର ବିଷାଦଗ୍ରସ୍ତ କପାଳ ଦେଖି ପିତା ଚିନ୍ତିତ ଥିଲେ । କ୍ରମେ ସେ ଚିନ୍ତା ବିରକ୍ତରେ ପରିଣତ ହେଲା । ଅଖିଳର ଅନ୍ୟମନସ୍କତା, ସବୁ ପ୍ରତି କିପରି ବିରାଗ ଏବଂ ସ୍ୱୀୟ ଉପଦେଶ ତା’ ନିକଟରେ ମୂଲ୍ୟହୀନ ଦେଖି ବାତ୍ସଲ୍ୟତରଳ ଅନ୍ତଃକରଣ କର୍କଶ ହୋଇ ପଡ଼ିଲା । ପାହାନ୍ତାରୁ ଉଠି ପିଣ୍ଡାଟାରେ ଟହଲ କରୁଛି । ପୁଣି ଡାକି ପଠାଇ ପଚାରିଲେ, “ଏ ସବୁ କି କାରଖାନା ତୋର ?” ପିତାଙ୍କ ପଚ୍ଚ୍ୱକେଶ ଗଣିଲା ପରି ଅଖିଳ କେବଳ ବକ୍ ବକ୍ ଚାହିଁ ରହିଛି । ପୁତ୍ରର ନିସ୍ତବ୍ଧତାରେ ଅଧିକ ପ୍ରଜ୍ୱଳିତ ହୋଇ ପିତା କହି ଉଠିଲେ, “ଛି, ଏପରି ପୁଅର ମୁହଁ ଚାହିଁକରି ନାହିଁ । ବହି ସଙ୍ଗେ ସାକ୍ଷାତ୍ ନାହିଁ, ନିଷ୍କର୍ମା ହୋଇ ବସି ଖାଇବାକୁ ଭଲ ଲାଗୁଛି ।” ଅଖିଳ ଚିନ୍ତିତ ମନରେ ପୂର୍ବପରି ଧୀରେ ଧୀରେ ଫେରିଆସିଲା । ସଂସାରଟା କ’ଣ ଏଡ଼େ ସ୍ନେହହୀନ, ଏଡ଼େ ସ୍ୱାର୍ଥାନ୍ଧ ! ବାପ କହୁଛି ପୁଅକୁ- ବସି ଖାଇଲେ ଚଳିବ ନାହିଁ । ଭାବିଲା ସେହି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିବ, କିନ୍ତୁ ଚିନ୍ତା କରି ବୁଝିଲା, ଏପରି ଭାବରେ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ବୃଦ୍ଧପିତାଙ୍କ ପ୍ରାଣକୁ ସାଂଘାତିକ ଅନୁତାପ ଆଣିବ । ସୁତରାଂ ସେ ଇଚ୍ଛା ବର୍ତ୍ତମାନ ପାଇଁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିଲା ।

ଅଖିଳର ସନ୍ଦେହ ହେଲା, ତାକୁ ଭୂତ ଗ୍ରାସିଛି । ଏହି ଭୂତ ଭୟରେ ସେ ଘର ଛାଡ଼ି ସନ୍ନିହିତ ପ୍ରକାଣ୍ଡ ପଡ଼ିଆରେ କେତେ ରାତ୍ର କାଟିଛି । ଦମ୍ ଦମ୍ ବର୍ଷାପଡୁଛି, ଘଡ଼ଘଡ଼ି ବିଜୁଳି ମାରୁଛି, ଆକାଶ ତଳେ ସହାୟହୀନ ହୋଇ ଅଖିଳ ନିଜ ତପ୍ତ ପ୍ରାଣ ଶୀତଳ କରୁଛି । କେତେ ରାତ୍ରି ତାରାଲୋକରେ ଦଗ୍ଧ ଅନ୍ତର ଖୋଲି ଦେଇ ଶୀତଳିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି, କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତ ବୃଥା । ସେ ପ୍ରାଣ ଖୋଲି ହସି ପାରେ ନାହିଁ, କାନ୍ଦି ପାରେ ନାହିଁ, ମନ ପୁରାଇ ଜୀବନର ଅକାରଣ ଅସଂଖ୍ୟ ଦୁଃଖ ବିଷାଦ ଗୀତିରେ ଗାଇ ଯିବାକୁ ଆଗପରି ତା’ କଣ୍ଠରେ ସ୍ୱର ନାହିଁ । ନିରାଟ ନୀରସ ଜୀବନଟା ସହଜରେ ବାହାରି ମଧ୍ୟ ଯିବ ନାହିଁ ।

ସନ୍ଧ୍ୟା ଆକାଶରେ ପକ୍ଷୀପଲ ଉଡ଼ିଗଲେ । ଅଖିଳର ଚିତ୍ତ ଧାଇଁଲା, ଏହି ସୁନୀଳ ଅନନ୍ତ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ି ଏ ତପ୍ତ ପ୍ରାଣଟା ଜଗତ୍ ଚକ୍ଷୁରୁ ଲୁଚାଇ ଦେଇପାରନ୍ତା କି ! ବିନୋଦକୁ ଅଖିଳର ପ୍ରାଣେ ପ୍ରାଣେ ଭୟ, ଦୂରରୁ ଦେଖିଲେ ନ ଦେଖିଲା ପରି ଭିନ୍ନ ଦିଗରେ ଚାଲିଯିବ । ତା’ର ଶବ୍ଦ ଶୁଣିଲେ ତା’ର ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗ କମ୍ପିଉଠେ । କାରଣ ବିନୋଦ ତାକୁ ସ୍ଥିର ହୋଇ ବସି ରହିବାକୁ ଦିଏ ନାହିଁ । ଆଜି କିନ୍ତୁ ଜାଣିପାରିଲା ନାହିଁ । ବିନୋଦ ନିକଟକୁ ଆସି ପଚାରିଲା, “କି ହେ, ଏଥର ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଦ୍ ସାଜିବ କି ?” ଅଖିଳ ଆକାଶ ଭ୍ରମଣର ଯେ ପ୍ଲାନ୍‌ଟା ଆଙ୍କୁଥିଲା, ବିନୋଦର ଅନଧିକାର ଚର୍ଚ୍ଚାରେ ସେ ଅକାରଣ ହେଲା । ବ୍ୟଥିତ ହୋଇ କହିଲା, “ବିନୁ ତୁମର କେତେବେଳେ ଏକଥା ଗଲା ନାହିଁ ।” ବିନୋଦ ଦେଖିଲା, ଅଖିଳ ବଡ଼ ଦୁଃଖୀ । ସେ ଅନେକଥର ତାକୁ ଏ ଅବସ୍ଥାରେ ଦେଖିଛି, ଆଜି କାହିଁକି ତା’ ମନରେ ମଧ୍ୟ କଷ୍ଟ ହେଲା । ଘର ଭିତରକୁ ଅଖିଳକୁ ଟାଣି ନେଇ ପଚାଲିଲା, “ଅଖିଳ, କ’ଣ ହେଇଛି, ତୁମେ ଜୀବନଟାକୁ ଏଡ଼େ ଭାରାମୟ କରି ପକାଉଛି ।” ଅଖିଳ ବିନୁ ନିକଟରେ ବେଶି ଧରା ପଡ଼ିବାକୁ ଅପେକ୍ଷା ନ ରଖି ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦେଲା-

“କାରଣ, ମୁଁ କାହାକୁ ବିଶ୍ୱାସ କରିପାରୁ ନାହିଁ ।”

“କାହାକୁ” ଅର୍ଥ “ଈଶ୍ୱର” ବିଶ୍ୱାସ ବି ନାହିଁ ।”

ଅଖିଳ ଗମ୍ଭୀର ହୋଇ ଉତ୍ତର କଲା, “ଈଶ୍ୱର ବିଶ୍ୱାସ ନାହିଁ ବୋଲି ଅନ୍ୟ କାହାକୁ ବିଶ୍ୱାସ ନାହିଁ ? ଈଶ୍ୱର କ’ଣ ? ଯେଉଁ ଜଗତରେ ଲୋକ ହୃହୟର ଆଦରର ସାମଗ୍ରୀ ଦାନ କରେ, ଅଥଚ ଗ୍ରହୀତା ତାକୁ ଅବହେଳାରେ ଫିଙ୍ଗିଦିଏ, ନୈରାଶ୍ୟ ଯେଉଁଠାରେ ସ୍ତୂପାକାରର ଜମି ଆକାଶ ଫୁଟାଇବାକୁ ଉପକ୍ରମ କଲାଣି, ସହସ୍ର ଚିତ୍କାରରେ ବକ୍ଷଫାଟି ରୁଧିର ବାହାରେ, ଈଶ୍ୱର ଟିକିଏ ଶୁଣନ୍ତି ନାହିଁ, ସେଠାରେ କାହାକୁ ଈଶ୍ୱର କହିବି ? ଈଶ୍ୱର କହିବି, ଗୋଟାଏ ରୁଧିରପାୟୀ ରଣୋନ୍ମତ୍ତ ରାକ୍ଷସ, ପରଦୁଃଖରେ କୌତୁକ ଉପଭୋଗୀ ଗୋଟାଏ ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀ ପିଶାଚ ।”

ବିନୋଦ କ’ଣ କହି ବୁଝାଇବ ବୁଦ୍ଧି ଦିଶିଲା ନାହିଁ । ଦେଖିଲା ଅଖିଳ ପ୍ରାଣର ସମସ୍ତ କଥା ଖୋଲି କହି ପାରୁ ନାହିଁ, କେତେ କଥା କଣ୍ଠ ନିକଟକୁ ଆସି ଅଟକି ଯାଉଛି, କେତେ କଥାକୁ ଜୋର୍ ଜବରଦସ୍ତିରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ସତ୍ତ୍ୱେ ହୃଦୟରୁ ଟାଣି ଆଣୁଛି । ତା’ ଅନ୍ତର କି ଗଭୀର ବ୍ୟଥାରେ ଉବେଇ ଟୁବେଇ ହେଉଛି, ତା’ ଜୀବନ କି ରହସ୍ୟ ଜାଲରେ ଘେରା । କେତେକ କ୍ଷଣ ନିରବ ରହି ବିନୋଦ ଈଶ୍ୱର ଅଛନ୍ତି, ଅଖିଳ । କହି ଧୀରେ ଧୀରେ ଘରୁ ବାହାରିଗଲା ।