વસંત

વસંત.

‘ચાંદનો ટુકડો ઘરમાં લાયો તો છે, પણ આતો પેટની તો ઊણી નીકળી !’ ઘરડી મા બબડતી હતી : માં ના વેણ સાંભળતા, જીણો ગમાણે બાંધેલા ડોબા જેવું ભાંભળ્યો ..નાં.. ના માંડી.

જીણીયા સાંભળી લે આ વખતે તો પાકું કામ કરેલું છે, ચામુંડા માના દરબારે ઘા નાખી છે તે ખાલી નૈ જાય, તું આ કમુરતા ઉતરે એટ્લે ઉપડ અને વસંત ને અંઇ તેડી'યાવ. 

‘મા, આમ ક્યાં સુધી ? કોઈને દોષ ના આપ,.એમાં એ બિચારી શું કરે ? એ તો જ્યારે આપણો ઈશ્વર જ રૂઠયો છે . આપણે તો ભીમજી ભૂવાથી ચાર વાર દાણા નંખાવી જોઈ તેડાવી પણ એકેય વખત વચન ન પડ્યું. દોરા ધાગા કર્યા પણ આપણાં તો, તેખડ ને તેખડ જ પડ્યા. ભાગ્યમાં વારસદાર આપનાર લખ્યો હોત તો પછી તારા પછીતના મહેણાં શું કામ ખાત બાપડી ?

જીણો કંટાળ્યો. ઘરડી મા અને અને તેના બળાપાને છોડીને ખેતરમાં ગયો. ટાઢ વાવા લાગી. છાણું-પાંદડું એકઠું કર્યું ને દેવતા ચાંપ્યો. રતૂમડી ઝાળ ઊંચી થઈ થઈને છોકરો આલતી હોય એમ ચહેરા ભણી વળવા લાગી. વસંત અંહી હોત તો એના હાથને છાબત પણ ખરો. આ બળીજળી ઝાળને  કેમની છબવી ?

આંસુડાં વગરનું જીણો તીણું રડ્યો.

ભરેલા બાજરાના ડુંડિયા પર ભૂખ્યા તીડ જેમ વળગ્યો … તોય,.  વસંતની કુંખ ભરાતી જ નહોતી.

ગયે મહિને માને લેવા મોસાળ ગયો ત્યારે મામાએ વસંતના સારા દિવસ વિશે પૂછ્યું હતું. એ વખત પોતે સૂકા પાંદડા જેમ ધ્રૂજયો હતો અને બદન આખાનો રંગ રૂની પૂણી જેમ ધોળો રંગ થઈ ગયો હતો.

ઓચિંતી ‘પેલી કડવી ચચ્ચાઈ’ એના સડેલા ખોરા મગજમાં ઊભરી આવી, છેલ્લા ત્રણ વર્ષથી પોતે હવાત્યા મારે છે અને તોય વસંતની ડાળ પર ફળ મંડાતું  નથી.

ઘરડીમાએ જ્યારે આ વખતે ચામુંડાએ નાળિયેરનું પચાસી તોરણ માન્યું. બાધા લીધી અને વસંતને પિયરથી તેડાવી લાવવા કીધું, એ ટાણે એને શું, કે'વું, એ જીણાને હૈયે વીસામણ હતી. આખરે ઉતરાયણ પછી, તેણે ખરીમાથી થેલો ભરી સિંગ કાઢી અને સ્કૂટર ઉપર તેનો બાચકો મૂકી સાસરીએ હંકારી ગયો. સાસરે મોડી રાત્રે પહોચ્યો અને રાત ઓસરીમાં વીતી બીજા દિવસની સવાર પડી. આવતી કાલે પરત ઘેર જવાનું હતું આમ આજનો ફાજલ હતો. ઓસરીમાં અંજાપાંમાં રાત વિતાવી.  જીણાએ જાગીને ઓરડામાં જોયું તો નિત્ય સૌ પહેલી જાગી જનારી વસંત હજુ ઊઠી નહોતી. ‘ભલે સૂતી’ વિચારતાં એ બહાર આંગણે આવી સસરા સાથે બેઠો અને હુકાના દમમાં જોડાયો પણ મન તો અંદર સૂતેલી વસંતમાં જોડાયેલું હતું, એ ફરી ઓરડામાં ગયો. સવારના ટાઢા અજવાળામાં નિરાંતે સૂતી   વસંતનાં મોઢા પરની શાંતિ જોઈને એનો ઊંચકાયેલો જીવ ઠર્યો ને એ બબડ્યો – ‘કાલે તો વસંત મારી સાથે આયા વના નીં રે’ બપોરે સાસુએ છેડેલા વિવાદથી શરું થયેલી વારસદાર અંગેની ચર્ચાને અંતે સાસરાની વાત માની બંને જણાં દવાખાને ગયાં. ડોકટરેપહેલા વસંતને તપાસી, અને પછી જીણાને  તપાસ્યો અને તે હતપ્રભ થયા, અને જીણા ભણી જોયું એને અચકાતાં અચકાતાં વાક્ય પૂરું કર્યું , તમારામાં તકલીફ જેવું લાગે છે ભાઈ .’તમને વારસદાર મળે તે અંગે હું કશું કરી શકું તેમ નથી ! પરંતુ નીરસ ન બનતા, ભાઈ, આ વાત અહીં જ દાટી દો. મેં તમને તપાસ્યા જ નથી એમ સમજીને વર્તો. કશાય વિચાર આગળ પાછળ કરશો નહીં. બધુંય બરાબર થઈ જશે છે; આવું ઘણાને થાય એમાં કંઈ… ચિંતા નથી.

તમારા બંને માટે સારું રહે એવી સલાહ  હું  આપું તો, એ કે તમારે કોઈ નવજાતને દત્તક લઈ લેવાનું, અને તે માટે અહીં આવી જવાનું અને ત્રણ મહિના પછી બાળક લઈ પરત જવાનું. બધી ગોઠવણ મારી...

જીણો કાન ખોતરતો, બહાર આવ્યો. દરવાજે કાન માંડીને ઊભેલી વસંતે જીણાનું  કામ આસાન કરી દીધું, તેને કોઈ વિવરણ કરવું ન પડ્યું અને તેઓ બંને જણ દવાખાનાના કમ્પાઉન્ડમાંથી સડક પર આવ્યાં.

ઘેર આવેથી પહેલે મહિને વસંત છેટી ન બેઠી અને મારી ઘરડી માં  વીસ વર્ષની વસંતની સહિયરની જેમ ગોળધાણાની કથરોટ લઈને ગામ આખું ઘૂમી વળી. સાત મહીના પછી ઘરમાં સત્યનારાયણની કથા કહેવડાવી. ઓસરીમાં  કીડિયારા જેમ બૈરાં ભરાવા લાગ્યા. સીમંત  ઊજવાયું, અને યોજના પ્રમાણે, વસંતના પિયરીયાની ઈચ્છાઓને અવગણીને પણ એને વસંતને શહેરના દવાખાને જીણાએ રાખવા કીધું.

દશેરાના દિવસે,વસંતના પિયરથી એક દેખાવડો છોકરો આવ્યો. જીણાની માં,એ વખતે ઘંટીએ દળણું  દળતી હતી. એને જીણો તેને ઓળખતો ન હોય એમ ખાટલે પડી રહ્યો.

શહેરથી આવેલા ડોક્ટરના કમ્પાઉન્ડરે, ઉત્સાહથી હાંક મારી બોલ્યો ‘જીણા ભાઈ મજામાં ને ?’

આગંતુક તેના ખાટલાની પાંગોથ પર બેઠો અને જીણો બેઠો થઈ ગયો.આવનારે સ્મિત કર્યું. ખિસ્સામાંથી રૂમાલ કાઢી કપાળનો પરસેવો લુછ્યો અને અને બોલ્યો જીજાજી લાપસીના અંધણ મૂકો, વધામણી તમે મુન્નાના બાપ બન્યા છો. તમારી દિવાળી સુધરી ગઈ.

આવનાર યુવકની હાંક સાંભળી પહેલા ધીમું  દરણું દળતી માના હાથે વેગ પકડ્યો અને પછી અટક્યો, પાણિયારે મૂક શીશ નમાવી સાડીના છેડેથી ગાંઠ છોડી તેના ઓવારણાં લઈ એક રૂપિયો આવનાર યુવકને આપ્યો :

દોઢ મહિને જીવી બાળકને લઈ આવી ત્યારે, તેની કાંખે રહેલા બાળકને માએ તેના ખોળે લીધો ત્યારે વસંતના ચહેરા પર ફરી વળેલી છુપા ડર ની ઝાંખ, અને બાળક ઉપર અથડાઈને પાછી પડતી જીણાની દૃષ્ટિ, ફરતી ફરતી તેના ખોળે રહેલા બાળકની માંજરી આંખોમાં ઝૂઝી, ત્રણેયના  ચહેરાઓ પર  ફરી અથડાતી- કુટાતી નજરું વચ્ચે મા બોલી ઊઠી ખમ્મા મારા વરસદારને. અલા જીણા આ તો અદ્દલ તારા દાદા જેવી માંજારી આંખ લઈ આવ્યો છેને કંઈ ...!



વસંતની સામે જીણા એ  નજર નમાવી, તેના શુષ્ક જીવનમા , વસંત ઋતુ મંડાઈ ચુકી હતી.