અનોખું આયોજન

જૂનાં જમાનામાં એક રાજ્યમાં એવો રિવાજ હતો કે દર પાંચ વર્ષે રાજાની નિયુક્તિ ગામની પ્રજામાંથી જ થાય. પાંચ વર્ષ સુધી રાજા રાજ કરે અને નવો રાજા આવે એટલે જુના રાજાને રાજ્યની બહાર આવેલ નદીની સામે પારના ગાઢ જંગલમાં ભગવાન ભરોસે મૂકી આવવાનો. ત્યાંના જંગલી જાનવરો આ રાજાનો શિકાર પણ કરી જાય અને એનું જીવન સમાપ્ત થઇ જતું ! 

 પ્રજામાંથી રાજાની નિમણૂંક એક હાથી કરતો. એની સૂંઢમાં એક મોટો હાર લટકાવવામાં આવતો. ગામ વચ્ચેથી હાથી નીકળે અને જેના ગળામાં હાર નાખે એ રાજા ! પાંચ વર્ષ સુધી એ રાજા હતો ! અપાર જાહોજલાલી અને એશો આરામની જિંદગી. પણ પાંચ વર્ષ પછી રાજાની હાલત જોવા જેવી હોય ! નવો રાજા આવે એ જુનાં રાજાને દોરડે બાંધીને નદીને પેલે પાર મુકવા જાય. જુનો રાજા કરગરે, જિંદગીની ભીખ માંગે પણ નવો રાજા એને ન સાંભળે !

 એવા જ એક રાજાની પાંચ વર્ષની મુદત પૂરી થઇ અને નવો રાજા નિયુક્ત થતાં જ જુના રાજાને દોરડેથી બાંધવા સૈનિકો આવ્યા1 એટલે રાજા હસીને કહે, ‘મને દોરડાથી બાંધવાની જરૂર નથી. હું તમારી સાથે જ આવું છું, ચાલો !’ સૈનિકો વિચારમાં પડી ગયા કે આ પહેલો રાજા આમ બોલે છે. અત્યાર સુધીનાં રાજાઓ તો કરગરતાં, રડતાં.  

સૈનિકોએ આ રાજાને ચારેબાજુથી ઘેરી લીધો કે જેથી એ ભાગી ન જાય ! પણ‌ આ રાજા ગામ વચ્ચેથી રૂઆબથી ચાલતો નીકળ્યો અને નેતાની જેમ ગામ લોકોને હાથ જોડતો ચાલવા લાગ્યો. નવો રાજા પણ એને જોઈ રહ્યો હતો કે આ હસતો હસતો કેમ જાય છે ! અત્યાર સુધી ગામ લોકોએ રોતાં, કકળતાં અને કરગરતાં જુનાં રાજા જ જોયાં હતાં. પણ આજે સાવ વિપરીત પરિસ્થિતિ હતી. આ રાજા તો લોકોનું અભિવાદન ઝીલતો હતો ! 

નદીને પેલે પાર જવા એને નાવમાં બેસાડવામાં આવ્યો ત્યારે નાવિક પણ અચરજમાં પડી ગયો. અત્યાર સુધીનાં રાજાઓને તો દોરડે બાંધેલાં હતાં અને તેઓ રાડો પાડીને ‘બચાવો ! બચાવો !ની બૂમ પાડતાં હતાં ! જયારે આ રાજા તો ગીત ગાતો હતો ! જયારે નાવ ચાલી નીકળી ત્યારે નાવિક કહે, ‘રાજા, તમે પહેલા રાજા છો કે આમ હસતાં હસતાં વિદાય લઈ રહ્યાં છો ! તમને મોતનો ડર નથી લાગતો? કાંઈક રહસ્ય તો છે જ !’ 

રાજા કહે, ‘તારી વાત સાચી છે ! તેં મને સાચો ઓળખ્યો ! ચાલ, તને પૂરી વાત કહું, "જે દિવસે હું રાજા બન્યો ત્યારથી જ હું જાણી ગયેલો કે પાંચ વર્ષ પછી મારો વારો પણ દોરડે બંધાઈને જંગલમાં જવાનો જ છે ! એટલે મને વિચાર આવ્યો કે હું પાંચ વર્ષ પછી પણ કાયમ રાજા બનીને જ રહું તો ! 

એટલે રાજા બનીને મેં તરત જ સૈનિકો અને મજૂરોને નદીની સામી બાજુનાં જંગલમાં મોકલીને જંગલ સાફ કરવાનો હુકમ આપ્યો ! હું રાજા હતો, ગમે તે હુકમ આપી શકું તેમ હતો તેથી મેં સૌથી પહેલું આ કામ કર્યું. બીજાં વર્ષે ત્યાં હોંશિયાર પ્રધાનોને મોકલીને આખા વિસ્તારનું વિકાસ આયોજન કરાવ્યું. પ્રજા માટે સારાં રસ્તા, તળાવ, અને શાળા બનાવડાવ્યા. ત્રીજા વર્ષે કડીયાઓ અને મિસ્ત્રીઓને મોકલીને મારો મહેલ અને પ્રજા માટે મકાનો બનાવડાવ્યા. ચોથા વર્ષે એ વિસ્તારને કર મુક્ત જાહેર કરીને સારા વેપારીઓને ત્યાં વેપાર કરવા મોકલી દીધાં. પાંચમાં વર્ષે ત્યાં તમામ વ્યવસાયિક લોકો જેવા કે વૈદ્ય, હજામ, સોની, શિક્ષક, નાણાં ધીરનાર જેવા અનેકને સ્થાયી થવાનું આમંત્રણ આપ્યું. આજે પાંચ વર્ષ પૂરા થયા. જો, દૂરથી શરણાઈ, ઢોલ અને નગારાનો અવાજ સંભળાય છે? એ મારા સ્વાગત માટે પ્રજાજનો રાહ જુએ છે. મને રાજા તરીકે અહીં તો ફક્ત પાંચ વર્ષ જ રાજ કરવા મળ્યું, પણ ત્યાં તો હું આખી જિંદગી રાજા બનીને રહેવાનો ! આ છે મારી મુસ્કાનનું રહસ્ય !"

 "દોસ્ત, બીજાં રાજાઓ તો પાંચ વર્ષ ફક્ત ભોગ વિલાસમાં જ મહાલતાં રહ્યાં ! પણ હું જાણતો હતો કે ભગવાને આપણી કમાણીને પણ અમુક વર્ષો જ આપેલાં છે. જો તે દરમ્યાન ભવિષ્યનું અને આવનારી અવસ્થાનું આયોજન કરી લઈશું તો આખી જિંદગી રાજા બનીને જીવી શકાશે ! પણ જો ૬૦ વર્ષ સુધી ઐયાશીમાં જ જીવીશું તો બીજાં રાજાઓની માફક કાકલુદી કરવાનો વારો જ આવે !"રાજા ફરી મોજમાં ગીત ગાવા લાગ્યો.

  બીજાં રાજાની જેમ ઈશ્વરને ભજવા માટે પણ ફક્ત ઘડપણ આપ્યું છે એમ વિચારીને એની ભક્તિ માટેનાં સમયને આઘો ઠેલતાં રહીએ છીએ. ઈશ્વર પાસે કશું માગવા નહીં પણ આભાર વ્યક્ત કરવા જવું જરૂરી છે, એનો અવિરત આભાર ‌એ જ સાચી અભ્યર્થના !