અભિમાની હંસ...

શહેરથી થોડે દૂર એક સુંદર રમણીય મોટું તળાવ હતું. જેની ફરતે વૃક્ષોની હારમાળા હતી. જેના ઉપર રંગબેરંગી પક્ષીઓનાં માળા બનેલા હતા. તળાવમાં થોડા બતક નાની મોટી રંગીન માછલીઓ, કાચબાઓ અને એક હંસ રહેતો હતો. તળાવની આસપાસનું વાતાવરણ સેહલાણીઓ માટે રજાઓ પસાર કરવા માટે આકર્ષણનું અને મનપસંદ સ્થળ હતું. શનિ-રવિની રજા હોય કે તહેવારોની રજા કે ઉનાળુ વૅકેશન તળાવએ બાળકો અને લોકોની ભીડ જામેલી રહેતી. તળાવમાં રંગીન માછલીઓ, બતક તેમજ કાચબાની જુગલબંધી સારી રહેતી. તળાવનું પાણી એકદમ શાંત અને સ્વચ્છ હોવાથી અંદર ફરતી માછલીઓને કિનારે બેઠાં બેઠાં પણ નિહાળી શકાતી. તળાવમાં કમળ, તુલિપ, તેમજ બીજી વનસ્પતિઓ ઊગી હતી જેથી તળાવની શોભા ઓર અનેરી લાગતી.

શનિ રવિની રજા હોય ત્યારે બાળકોની ભીડ કિનારે લાગેલી જોઈ બતકો, માછલીઓ, કાચબાઓ પણ ગેલમાં આવી જતાં. બાળકો ઉજાણી માટે લાવેલા નાસ્તાઓમાંથી મમરા, પાઉંના ટુકડા, બિસ્કિટના ટુકડાઓ તળાળમાં નાંખતા એ ખાવા માટે બતકો દોડાદોડી તળાવમાં કરવા લાગતા સાથે માછલીઓ પણ પાણીની ઉપરની સપાટીએ ખાવા માટે ડોકાવા માંડતી; આ જોઈ બાળકો આનંદમાં આવી જતાં અને બતકોને પાસે બોલવા વધુને વધુ ખાવાનું નાંખતા. બાળકોને બતકો અને માછલીઓની કુદમ કુદ જોવાની મજા પડતી અને આ રીતે બાળકોને ખુશ થતાં જોઈ બતક, માછલી, કાચબા પણ ખુશ થતાં.

અમુકવાર રંગીન પક્ષીઓ પણ તળાવની ધારે બેસતાં તો કોઈક વાર બતકની પીઠ ઉપર પણ બેસી જતાં. આ આખી રમત લોકો કેમેરામાં કંડારી લેતાં. તળાવના બીજે છેડે દૂર એક એકલો હંસ બેસીને આ બધું જોયા કરતો. એ સ્વભાવે ચીડિયો અને અભિમાની હતો. તેને પોતાના રૂપનું ખૂબ અભિમાન હતું. એ મનોમન વિચારતો, “આ બધાં લોકો મને જોવા આવે છે. આ તળાવની સાચી શોભા તો હું છું. મારા જેટલો રૂપવાન અને સુંદર કોઈ પક્ષી નથી. આ બતક અને માછલીઓ તો અમથી અમથી જ લોકોના ફેંકેલા ખાધેલા ખોરાકને ખાવા માટે કૂદકા મારિયા કરે. હું એ લોકો જેવો નથી કે કોઈનું ફેકલું ખાઉં.” કાળા ધોળા ટપકાંવાળાં બતકોને જોઈ મનમાં પોતે કેટલો સુંદર લાગે છે એમ વિચારી હંસ કાયમ એકલો જ અભિમાનથી તળાવમાં બીજે છેડે ફર્યા કરતો.

બાળકો હંસ તરફ કંઈક ખાવનું નાખતાં તો તે ડોક વાંકી કરી દૂર જતો રહેતો. આ જોઈ બાળકો ચીડાયને ઘણીવાર એના તરફ રેતીના નાનાં નાનાં પથ્થરો ફેકતાં. જેથી કોઈકવાર તેની પાંખો માંથી લોહી પણ નીકળતું. કાચબો ઘણી વાર આ જોઈને હંસને સમજાવતો, “હંસ ભાઈ તમે પણ અમારા બધાની સાથે કિનારે ફરો અને આ નાના જે બાળકો આવે છે તેની સાથે મજા કરો પાઉંના ટુકડા કે મમરા ખાઓ ખૂબ મજા આવશે; તમારે આમ પથ્થરો પછી નઈ ખાવા પડે.” પણ હંસ અભિમાનમાં ને અભિમાનમાં કચબાનું અપમાન કરી બોલતો, “તું ફેકલું ખાયાં કર. મારે તારી સલાહની જરૂર નથી.” કહી, મોં ફેરવી જતો રહેતો.

એક સાંજે તળાવમાં ફરતા ફરતા હંસ તુલિપના ફૂલોની પતલી ડાળખીઓમાં ફસાઈ ગયો. તેના લાંબા પગ વેલીઓના પાંદડા અને શાખામાં બંધાઈ ગયા. જેમ એ છૂટવાની કોશિષ કરતો તેટલો વધુ જકળાતો ગયો. થોડી વારમાં ફરતા ફરતા ત્યાં બતકોનું ટોળું આવ્યું અને ખૂબ પ્રેમથી પૂછ્યું, "શું થયું હંસભાઈ; કોઈ મુશ્કેલી હોઈતો કહો અમે મદદ કરીએ." હંસ થોડીવાર સુધી કંઈ ન બોલ્યો, આ જોઈ બતકો પરત ફરી રહ્યાં હતાં. હંસને છૂટવાનો કોઈ રસ્તો ન સૂઝ્યો એટલે થાકીને બતકોને ફરી બોલાવી પોતાની પરિસ્થિતિ કહી.

થોડીવારમાં બતકોએ માછલીઓને ભેગી કરી હંસની હાલત જણાવી. માછલીઓ અને કાચબોઓ ભેગા થઈ પાણીમાં અંદર જઇ હંસના પગમાં જેટલી ડાળખીઓ અને રેસાઓ વીંટળાઈ હતી તે બધી જ પોતાના દાંત વડે કતરી નાંખી જેથી હંસના પગ છૂટા થઈ ગયા. હંસ આ જોઈને બોલ્યો, "તમને લોકોને મેં તો કદી કોઈ મદદ કરી નથી તો પણ તમે બધાએ મને કેમ મદદ કરી?" બતકોમાંથી એક વૃદ્ધ બતક બોલ્યું, "હંસભાઈ તમે તો આ તળાવની શોભા છો તમને જોવા તો લોકો આવે છે અને તમારે કારણે જ બાળકો અમને ખાવનું નાખે છે અને અમને ખાવા મળે છે. તમે ના હોવ તો અહીં કોણ આવનું? એટલે તમે તો અમારા બધાના સર્વોપરી છો તમારી મદદ કરવી અમારી ફરજ છે." આવા વિનમ્ર શબ્દો સાંભળી હંસનું બધું જ અભિમાન ઓગળી ગયું, અને પોતાની ભૂલ સમજાઈ ગઈ બધાંની દિલથી માફી માંગી અને મદદ કરવા બદલ સર્વનો આભર માન્યો.

હવેથી બતકો, માછલીઓ, કચબાઓ, સાથે હંસ પણ તળાવની મધ્યમાં બધાની સાથે ફરવા લાગ્યો, બાળકો આપે તે પ્રેમથી ખાવા લાગ્યો. રંગીન પક્ષીઓ હંસની પીઠે પણ બેસી મજા કરતાં, આ જોઈ સેહલાણીઓ અને બાળકોને ખૂબ જ આનંદ આવતો. હવે આ રમીણય તળાવની શોભા સાચા અર્થમાં જોવા જેવી બની ગઈ.