ସ୍ବାଭିମାନ

ଷ୍ଟେସନ୍ ରୁ ବାହାରକୁ ବାହାରି ଆସିଲା ପରେ ଦେବବ୍ରତଙ୍କୁ ଜଣା ପଡିଗଲା ଯେ ମାତ୍ର ଚାରି ପାଞ୍ଚ ଦିନ ଭିତରେ ସହରର ପାଣିପାଗ ଖୁବ୍ ବେଶି ବଦଳି ଯାଇଛି । ଗଲା ସପ୍ତାହରେ ବାହାରକୁ ଗଲା ବେଳେ ଖୁବ୍ ବେଶି ଗରମ ଲାଗୁଥିଲା, ଏମିତି କି ବିନା ଏ.ସି.ରେ ରହି ହେଉନଥିଲା । ଅଥଚ ସପ୍ତାହକ ପରେ ଫେରିଲା ବେଳକୁ ଅତି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ରକମର ଶୀତରେ ଥରୁଛନ୍ତି ପୂରା ସହରବାସୀ ଗଲା ବେଳେ କିଛି ଗରମ ପୋଷାକ ସାଙ୍ଗରେ ନେଇକି ଯିବା କଥା ତାଙ୍କ ମନକୁ ଆସି ହି ନଥିଲା । ଏବେ ଏତେ ଥଣ୍ଡାରେ ରାତି ଅଧଟାରେ ସେ ଘରକୁ ଫେରିବେ କେମିତି ଏ ଥଣ୍ଡାରେ ବାହାରେ ବେଶି ସମୟ ଠିଆହୋଇ ରହିବା ବି ତ ସେତେ ସହଜ ନୁହେଁ

ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ପୂରା ଷ୍ଟେସନ୍ ଟା ଖାଲି ହେଇଗଲା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ । କାଁ ଭାଁ କେହି ରହିଯାଇଥିଲେ ସକାଳକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି । ବାହାରେ ଅଟୋ ଫଟୋ କିଛି ମିଳିଗଲେ ସେ ବି ଚାଲିଯାଆନ୍ତେ ଘରକୁ । ଯାଇ ଟିକେ ଭଲରେ ଶୋଇକି ଉଠନ୍ତେ । ବାରଟା ବେଳେ କମ୍ପାନୀର ଏମ୍ଡି.ଙ୍କ ସହିତ ମିଟିଙ୍ଗ୍ ନଥାନ୍ତା ଯଦି ତେବେ ଏଇ ଷ୍ଟେସନ୍ ବିଲଡିଙ୍ଗ୍ ରେ ଆଉ କିଛି ସମୟ ଠିଆରହି ସମସ୍ତଙ୍କ ପରି ସେ ମଧ୍ୟ ସକାଳକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିପାରନ୍ତେ । ରାତି ଅଧଟାରେ ତାଙ୍କ ଲାଗି କାହିଁକି କେହି ହଇରାଣ ହେଇ ଆସିବ ବୋଲି ଡ୍ରାଇଭରକୁ ସେ ଆଗରୁ କହିନାହାନ୍ତି । ଏବେ ଘରକୁ କେମିତି ଯିବେ ବୋଲି ଚିନ୍ତା ହେଉଥିଲା ତାଙ୍କର ।

ଥଣ୍ଡାରେ ଦେହହାତ ବରଡାପତ୍ର ପରି ଥରୁଛି । ଛାତି ଭିତରେ କଫ ଜମା ହେଇଗଲା ପରି ଘଡ ଘଡ ଶୁଭୁଛି । ହାତପାଦ କୋଲ ମାରିଯାଉଛି । କାହିଁକି ଏଇ ଟ୍ରେନ୍ ଟାରେ ଆସିବାର ନିର୍ଣ୍ଣୟ ନେଲେ ବୋଲି ଏବେ ନିଜ ଉପରେ ରାଗ ଆସୁଥିଲା ।

“ବାବୁ, ରିକସା ଦରକାର … କୋଉଠିକୁ ଯିବେ ?”

ଦେବଦୂତ ପରି ସାମନାରେ ଆସି ଠିଆହୋଇ ଯାଇଥିବା ରିକସାବାଲାକୁ ଦେଖି ଶାନ୍ତିର ନିଶ୍ୱାସଟିଏ ଆପଣାଛାଏଁ ଛାତିରୁ ବାହାରି ଆସିଲା । ଯଦିଓ ମଣିଷ ଟାଣୁଥିବା ରିକସାରେ ବସି କୁଆଡେ ଯିବାଟା ତାଙ୍କୁ ଭଲ ଲାଗେନାହିଁ , ତେବେ ଆଜି ଆଉ କିଛି ଉପାୟ ନଥିଲା । ‘ଦୋଳମୁଣ୍ଡେଇ ଛକ’ ବୋଲି କହିଦେଇ ଚଟ୍ କରି ବସିପଡିଲେ । ରିକସାର ଚକ ଗଡିବା ସାଥେ ସାଥେ ଥଣ୍ଡା ପବନର ମାଡରେ ମଞ୍ଜ ଥରିଗଲା । ଏୟାରବ୍ୟାଗ୍ ଟାକୁ ଛାତି ପାଖରେ ଜାକିଧରି ସେଇ ହାଡଥରା ଶୀତରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲା ବେଳେ ନିଜର ପଡିଗଲା ରିକସାବାଲାର ପୋଷାକ ଉପରେ । ଦେହରେ ତା’ର ଚିରାଫଟା ସାର୍ଟ ଉପରେ ନାଲି ଗାମୁଛାଟାଏ, ଆଉ ଅଧା ଆଣ୍ଠୁ ଦେଖାଯାଉଥିବା ହାଫ୍ ପ୍ୟାଣ୍ଟ୍ । ବାସ୍ ଏତିକି ? ଏତିକିରେ ସମ୍ଭାଳି ନେଉଛି ସିଏ ଏଇ କଲିଜା ବରଫ ହେଇଯାଉଥିବା ଶୀତକୁ ! ସ୍ୱେଟର୍ ମଫଲର୍ ପିନ୍ଧି ବି ଲୋକମାନେ ଘରୁ ବାହାରିବା କଥା ଚିନ୍ତା ନକରି ପାରିଲା ବେଳେ ସେ କେମିତି ରାତି ଅଧଟାରେ ରିକସା ଚଲେଇ ବୁଲୁଛି !

“ଆରେ ଭାଇ .. ତମକୁ ଶୀତ ଲାଗୁନି ନା କ’ଣ ? ଏ ଅଧ ରାତିଟାରେ ଏତେ ଶୀତରେ ରିକସା ଧରି କାହିଁକି ବାହାରି ପଡିଲ ! କମ୍ ସେ କମ୍ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଇଁଲା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାନ୍ତ !

ହସିଲା ସେ । ଅଭାବ ଅସୁବିଧାରେ ବତୁରି ଯାଇଥିବା ଗୋଟେ ମଣିଷ ମୁହଁର ହସ ଏମିତି ଦିଶେ କି ସତରେ ! ଅନ୍ଧାରରେ ବି ସେ ଦେଖି ପାରୁଥିଲେ ତା’ ଭାଙ୍ଗ ପଡିଯାଇଥିବା ମୁହଁକୁ .. କୋଟରରେ ପଶି ଯାଇଥିବା ଆଖିକୁ .. ବଙ୍କା ହୋଇଯାଇଥିବା ଅଣ୍ଟା ହାଡକୁ ! କେଜାଣି ପ୍ରଶ୍ନଟା କେମିତି ଭାବରେ ନେଲା ସେ । ଗାମୁଛାରେ ମୁହଁ ପୋଛିବା ବାହାନାରେ ଝରି ଆସୁଥିବା ଲୁହଧାରକୁ ପୋଛି ଦେଉ ଦେଉ କହିଲା, “ଆମ ପରି ଗରୀବମାନଙ୍କୁ ଶୀତ କ’ଣ ହୁଏ କି ସତରେ ସାରେ ! ଭୋକର ନିଆଁରେ ପେଟ ହୁତୁ ହୁତୁ ହୋଇ ଜଳୁଥିବା ବେଳେ ଏ ଥଣ୍ଡା ପବନ ବରଂ ସେ ନିଆଁକୁ ଶୀତଳେଇ ଦିଏ ! ଏମିତିଆ ଥଣ୍ଡା ପଡିଛି ବୋଲି କେହି ତ ପଦାକୁ ବାହାରୁ ନାହାନ୍ତି, ଆଉ ମୋ ରିକସାରେ ବସିବ କିଏ ! ସାରା ରାତି ସହରର ଏମୁଣ୍ଡରୁ ସେମୁଣ୍ଡ ବୁଲି ସାରିଲିଣି, ହେଲେ ଦୁଇଟଙ୍କା ବି ରୋଜଗାର ହେଇନି । ଭାଗ୍ୟକୁ ତମେ ମିଳିଗଲ, ଯାହା କିଛି ପାଇବି, ସେତିକିରେ ଘରଣୀ ମୋର ସକାଳେ କିଛି ତ ଆଣି ରାନ୍ଧି ପାରିବ ! ଦୁଇ ଦିନରୁ ଦାନା ନପଡିଥିବା ପେଟରେ କିଛି ତ ପଡିବ !” 

“ଦିନରେ କ’ଣ କିଛି ରୋଜଗାର ହେଉନି ତୁମର ?”

ଦେବବ୍ରତଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନରେ କୋହ ଫିଟିଗଲା ସତେ କି ! କାନ୍ଦୁଣୁ ମାନ୍ଦୁଣୁ ସ୍ୱରରେ କହିଲା, “ଏବେ ଆଉ କିଏ ରିକସାରେ ବସୁଚି ସାରେ ! ଦିନ ହେଇଥିଲେ ତମେ ବି କୋଉ ବସିଥାନ୍ତ ? ସମସ୍ତେ ତ ଅଟୋ ବସ୍ ନହେଲେ ନିଜ ଗାଡିରେ ଯିବାଆସିବା କରୁଚନ୍ତି । କହୁଛନ୍ତି ରିକସାରେ ଗଲେ ଡେରି ହେଇଯାଉଛି .. । ସାର୍, ଏତେ ବର୍ଷରୁ ଆମେମାନେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ନେବାଆଣିବା କରୁଥିଲୁ, କାହିଁ କେବେ ତ କାହାରି ଡେରି ହେଉନଥିଲା ! ଆଉ ଆଜି ଏ ଯନ୍ତ୍ରଗାଡି ସବୁ ଆସିଗଲା ବୋଲି ଆମେ ଡେରି କରିଦେଉଛୁ ! ଏମିତି ବି ଭୋକ ଉପାସିଆ ଦେହରେ ବଳ ବା କୋଉଠୁ ଆସିବ ଯେ ସାଏଁ ସାଏଁ ଗାଡି ଚଲେଇ ନେବୁ ! ସମସ୍ତେ ରୋଗିଣା ହେଇଗଲେଣି । ତଥାପି ସାରେ, ଆମେ ହାରିନୁ । ରାତିଦିନ ଚବିଶ ଘଣ୍ଟା ରିକସା ଧରି ବୁଲୁଛୁ । ନିଜ ପାରୁପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚେଷ୍ଟାକରି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଠିକଣା ଜାଗାରେ ପହଞ୍ଚୋଉଛୁ । ହେଲେ ଆମକୁ ସବାରି ମିଳୁଛି ବା କେତେ ! ଯେତିକି ମିଳୁଛନ୍ତି, ସେମାନେ ଦଉଛନ୍ତି ବା କେତେ ! କମ୍ ପଇସାରେ ଶୀଘ୍ର ପହଞ୍ଚେଇ ପାରୁଥିବା ଗାଡି ମଟରକୁ ଛାଡି ଦିନ ବେଳେ ରିକସାରେ ବସିବ ବା କିଏ ! ସେଇଥିପାଇଁ ତ ଏ ହାଡଭଙ୍ଗା ଶୀତରେ ବି ଘରେ ଶୋଇ ନରହି ଗାଡି ଧରି ବାହାରି ଆସିଛି ମୁଁ ..”

ପୁଣି ଥରେ ଆଖିର ଲୁହକୁ ଗାମୁଛାରେ ପୋଛିଲା ସେ । ଦେବବ୍ରତଙ୍କ ଗନ୍ତବ୍ୟସ୍ଥଳୀ ଆସି ଯାଇଥିଲା । ମନଟା ଖୁବ୍ ଭାରି ଭାରି ଲାଗୁଥିଲା । ପକେଟ୍ ରୁ ଦୁଇଟି ଶହେ ଟଙ୍କିଆ ନୋଟ୍ କାଢି ତା’ ହାତକୁ ବଢେଇଦେଇ କହିଲେ, “ନିଅ, ରଖ । ମୋ ତରଫରୁ ଆଜି ତମେ ସ୍ୱେଟର କି ମଫଲରଟେ କିଣିଦେବ !”

“ନାହିଁ ସାରେ, ମୋର ପାଉଣା ପଚାଷ ଟଙ୍କା । ମତେ ସେତିକି ଦିଅନ୍ତୁ । ଏ ଗରୀବ ପାଖରେ ଆଉ ସିନା କିଛି ରହିଯାଇ ନାହିଁ, ହେଲେ ସ୍ୱାଭିମାନ ଆଜି ବି ରହିଛି । ମତେ ପଚାଷ ଟଙ୍କା ଅଧିକ ଦେଇ ତୁମେ ଦିନସାରା ଭାବୁଥିବ – ରିକସାବାଲାଟା ଭାରି ଚାଲାକ୍ ଥିଲା । ସକାଳୁ ସକାଳୁ ନିଜ ଦୁଃଖ ଶୁଣେଇ ମୋ ଠାରୁ ଏତକ ଟଙ୍କା ଝଡେଇ ନେଲା ! … ଆଉ ମନେ ମନେ ମୋ ଉପରେ ରାଗିବେ ବି । .. ନା ସାର୍ ତମ ପଇସା ତମ ପାଖରେ ଥାଉ । ୟା’କୁ ହଜମ କରିପାରିବି ନାହିଁ ମୁଁ । ହାତଗୋଡ ଚାଲୁଛି, କେମିତି ନା କେମିତି ଯୋଗାଡ କରିଦେଉଛି ନିଜ ପରିବାର ପାଇଁ ଦାନାପାଣି । ମୋ ପାଇଁ ସେତିକି ଯଥେଷ୍ଟ । ଆମ ପାଇଁ ଏ ଶୀତରାତି ସବୁ ଏମିତି ଆସେ ଆଉ ଯାଏ .. ୟା’ରି ଭିତରେ ଜୀବନ ଜିଇଁବା ଆମେ ଶିଖିଛୁ । ବରଂ ମୁଁ ସବୁବେଳେ ଦୁଃଖ କରେ ରାସ୍ତାରେ ଶୋଇ ରହୁଥିବା ସେଇ ଭିକାରିମାନଙ୍କ ପାଇଁ, ଯୋଉମାନେ କାମ କରିବାକୁ ବି ଅକ୍ଷମ । ..”

କହୁ କହୁ ତାଙ୍କ ହାତକୁ ପଇସା ଫେରେଇ ଦେଇ ସେ ଆଗକୁ ଚାଲିଗଲା ଆଉ ନିମିଷକରେ ଅନ୍ଧାରରେ ଅଦୃଶ୍ୟ ହେଇଗଲା । ପଛରୁ ଦେବବ୍ରତ ଖାଲି ଦେଖି ପାରୁଥିଲେ ତା’ ଫଟା ସାର୍ଟ ଦେଇ ନିଗିଡି ପଡୁଥିବା ଝାଳର ଧାରକୁ .. ତା’ ସହିତ ତା’ର ଅସାମାନ୍ୟ ସ୍ୱାଭିମାନକୁ