જય વાહિષ્મતિ

ઉત્તર ગુજરાતનું એક નાનકડું ગામ, તેમાં એક ઘર મનુભાનું આમ મૂળ નામ તો મનુશંકર પટેલ પણ આખું ગામ મનુભાના નામે ઓળખે. આજ તેમના ઘરમાં ધમાધમ હતી. ઉનાળુ વેકેશન શરુ થઇ ગયું હતું. તેમનો ભત્રીજો રમેશ તેના પરિવાર સાથે ગામડે આવવાનો હતો. જો કે ઉપરથી ખુશ મનુભાના મનમાં ફડકો પણ હતો તેનું કારણ હતું પોતાની પત્ની મણિ અને રમેશની પત્ની ઉર્મિલા. તે બંને વચ્ચે હંમેશ ખટરાગ રહેતો હતો. દરેક ઉનાળામાં તે બંને વચ્ચે એક તો મોટો ઝગડો થતો રહેતો પણ રમેશ બહુજ સમજદાર હતો તેથી તે બંનેને ટાઢા પડતો. મનુભાનો દીકરો પરિયો એટલેકે પરેશ અને રમેશ વચ્ચે પણ સારો મનમેળ હતો.

મનુભાનો મનમાં રહેલ ફડકો બીજે દિવસે સાચો પડ્યો. બીજે જ દિવસે મણિ ડોશી અને ઉર્મિલા વચ્ચે તણખા ઝર્યા, જો

કે થયેલ ઝગડામાં પરિયાની નવી પરણેતર રીટાનો પણ મોટો ભાગ હતો, પણ રમેશ અને મનુભા ટેવાઈ ગયા હોવાથી તેમણે તે બધું બહુ મન પર ન લીધું. તે દિવસે રાત્રે મનુભા ખડકીમાં પોતાના ખાટલા પર બેઠા બેઠા બીડી પી રહ્યા હતા ત્યારે રમેશની નાની દીકરી પિંકીએ આવીને કહ્યું 'દાદા મને વાર્તા કહોને, મારા પપ્પા કહેતા હતા કે તમને બહુ બધી વાર્તાઓ આવડે છે. પિન્ટુએ પણ પિંકીના સૂરમાં સુર પુરાવ્યો, હા હા દાદા અમને વાર્તા કહોને.' મનુભા થોડી વાર શૂન્યમાં તાકી રહ્યા અને કહ્યું 'હારું હારું કરું સુ વાર્તા પેલા પેલી ઢોલડી ઓય લેતા આવો અને ઇના પર બેહી જો.' ત્યાંથી ગલ્લે જઈ રહેલા રમેશને ઉભો રાખ્યો અને કહ્યું 'અલ્યા રમલા તમારી ટેણકી તો બૌ ચીપી ચીપીન બોલ સ, બેશ ઓય હું વાર્તા મોડુ સુ.' રમેશ હસીને બોલ્યો 'તમે શરુ કરો હું થોડીવાર મોં આવુ સુ.' અંદર ઉર્મિલા બબડાટ કરી રહી અમારા એ કંપનીના ડાયરેક્ટર અને અહીં બધા રમલો રમલો કહીને બોલાવે છે. મનુભાઈ સાંભળ્યું પણ તેમનું મન વાર્તા રચવામાં પરોવાયેલું હતું.તેમણે શરુ કર્યું.

'જૂના સમયમાં એક રાજ હતું વાહિષ્મતિ.' પિંકીએ તરત કહ્યું 'શું કહ્યું દાદા માહિષ્મતી.' મનુભાએ કહ્યું 'ના બકુડી તે રાજનું નોમ વહિષ્મતિ હતું. તો એક રાજા રાજ કરતો હતો રાજેન્દ્ર પગબલી.' પિંકી વાર્તા ધ્યાનથી સાંભળી રહી હતી. એણે કહ્યું 'ત્યાં તો મહેન્દ્ર બાહુબલીનું રાજ હતુંને !' મનુભાએ ટપલી મારીને કહ્યું 'એ તો માહિષ્મતિનો રાજા હતો આ તો વહિષ્મતિનો રાજા હતો.' પિંકી સમજી ગઈ હોય તેમ માથું હલાવ્યું અને કહ્યું 'આગળ શું થયું દાદા ?'

'એક યુદ્ધમો રાજેન્દ્ર પગબલી રાજા મરી જ્યો. ઇનો મોટોભાઈ તો પગે લંગડો હતો અન સ્વભાવે નતો હારો પણ ઈની બાયડી કૃષ્ણાદેવી ડાઇ હતી તે ઈણે રાજકાજનું કોમ હમ્ભાળી લીધું. અન હંગાથે ઇનો સોકરો અને ઈની દેરાણીનો સોકરો બેયની જવાબદારી હમ્ભાળી લીધી. બેયન એવા તે શૂરવીર બનાયા ક ન પુસો વાત. બેય હુશિયાર અન તાકાતવાળા. એકનું નોમ વલ્લભદેવ અન બીજાનું નોમ હતું અમર પગબલી પણ બધા ઈન પગબલીના નોમથીજ ઓળખતા. ઈન પગ એવા મજબૂત ક કોઈન એકાદ પાટુ માર્યું હોય તો હોમેવાળો ઉભો ના થાય.' પિન્ટુ જોરજોરથી હસવા લાગ્યો અને પિન્કીને કહ્યું દાદા તો બાહુબલીનું દેશી વર્જન સંભળાવી રહ્યા છે.' દાદાએ કહ્યું 'અલ્યા એ દોઢ ડાઇના તાર વાર્તા ઓભાળવી સ કે નઈ ?' પિન્ટુએ પોતાનું હસવું બંદ કર્યું અને ચૂપચાપ ઢોલડી પર બેસી ગયો અને કહ્યું હમમમ દાદા આગળ શું થયું ?'

અવ રાજમાતા કૃષ્ણાદેવી હોમે મોટો સવાલ હતો કે કૂન રાજા બનાવવો બંને હરખા બહાદુર અન બંને હરખા વિદ્વોન. એવોમો શું થયું ક એક વિદેશી રાજાએ ઈમના રાજ પર હુમલો કર્યો. એટલ રાજમાતાએ નક્કી કર્યું કે જે હોમેવાળા રાજાન હરાવ એ રાજા. પશી તો કોય યુદ્ધ થ્યું સ ભલભલા ચમરબંધી થથરી જ્યાં. પશી પગબલીએ પેલા રાજાન હરાયો પણ માર્યો વલ્લભદેવે. અવ કૃષ્ણદેવીન ટેંશન થઇ જ્યો મારુ હાળું કરવું શું ?

મનુભાએ પિંકી તરફ જોઈને પૂછ્યું, 'શું થઇ જ્યું ?' પિંકીએ કહ્યું 'ટેંશન ? 'મનુભાએ કહ્યું 'હા એટલ તારું વર્તાણો દ્યોન સ.' પિન્ટુએ ધ્યાનસૂચક નેત્રે પિંકી તરફ જોયું પણ પિંકી નું પૂર્ણ ધ્યાન વાર્તામાં હતું. મનુભાએ આગળ કહ્યું 'પણ રાજમાતા મારી બેટી હુંશિયાર ઈણે પગબલીન રાજા બનાયો અન વલ્લભદેવ ન મુખ્ય સેનાપતિ.

પગબલીએ રાજા બનતા પેલા શરત મૂકી કે પેલા હું આખા રાજમો ફરીશ અન પશીજ રાજા બનીશ. એટલ પગબલી અને ઇમનો એક સેનાપતિ હતો વટપ્પા. વટપ્પા ડોહો હતો પણ ભારે રંગીન જીવડો. 'ઈણે કીધું આપડે વેશ બદલીન જઇયે.' પગબલીએ કીધું 'એ હારું કીધું મોમા કોઈ આપડન ઓળખ નાઈ એટલ આપડા રાજની હાચી સ્તિથી ખબર પડ.' બેય હાદા કપડોમો નેહરયા. પગબલીન ફરવામોં મજા આઈ તે ઈણે વટપ્પા ન કીધું 'અલ્યા મોમા હાચી મજા તો આવુ જીવન જીવવામો સ કોય ચિન્તયા નઈ કોય જવાબદારી નઈ.' વટપ્પાએ ડાયો એટલ તરત કીધું 'રાજા બનીન તમાર એ જ કરવાનું સ ક આપડે ફરીયે શીયે ઇમ બધા શોન્તીથી ફરી હક નઈ તો તમન ખબર સ બાકી રાજયોમો ચેવી પરિસ્થિતિ સ.' પગબલીએ તારા કીધું 'મોમા હેંડો બીજા રાજ્યમો ફરી આઇયે એટલ મન ખબર પડ બીજા રાજયોમો કહેવું સ.' એટલ બંને ઉપડ્યા બાજુના રાજમો. ઇકન પગબલીન એક કન્યા ગમી જઈ પશી ખબર પડી કે એ તો રાજકુમારી સ. પગબલી ખુશ થઈ કેવા જતોતો ક હું ય રાજા સુ પણ વટપ્પાએ કૂણી મારી અન કીધું શોન્તી રાખ પશી કાઈશું. પેલી આઘી ગઈ એટલ પુશ્યું 'તન ગમી સ.' પગબલીએ કીધું 'હા મોમા મન ગમી ગઈ સ.' વટપ્પાએ કીધું 'પેલા ઇનો સ્વભાવ જોણ પશી જોઈશું.' એ રાજુકુમારીનું નોમ વેદસેના હતું. બંને જણા મુસાફર બનીન રાજધાનીમો પોચી જ્યા.

એવોમો શું થયું કે એક બીજા રાજાએ ઈમના રાજ પર હુમલો કર્યો એટલ પગબલીએ બહાદુરી બતાઈ અન બધોનાં જીવ બચાયા. વેદસેના તો ઇના પ્રેમમો પડી જઈ. ઈણે કીધું 'તું મારા હંગાથ લગન કર અન તું જ્યો રેતો હોય ત્યો લઇ જા.' મનુભાએ પૂછ્યું 'શું કીધું વેદસેનાએ ?' પિંકીએ જવાબ આપ્યો 'મને તમારી સાથે લઇ જાઓ.' મનુભાનો બુલંદ અવાજ આખી ખડકીમાં ગાજી રહ્યો હતો. ઉર્મિલાને પણ બાહુબલીના દેશી વર્જનમાં રસ પડ્યો હતો તે પણ દૂર બેસીને વાર્તા સાંભળી રહી હતી.

  

મનુભાએ આગળ કહ્યું 'આવ એ વખતે શું થ્યું ક વાહિષ્મતિનો એક દૂત વેદસેનાનો હાથ માંગવા આયો તો. વેદસેના તો પગબલીના પ્રેમમો પડી ગઈ હતી અન ઈન ખબર નતી ક પગબલીજ વહિષ્મતિનો રાજા સ. ઈણે પેલા દૂત ન એવી ખરીખોટી હંભળાઈ કે પેલો માથે પગ મૂકીન નાઠો. આ વાતની રાજમાતા કૃષ્ણાદેવીન ખબર પડી ઈન તો ઝાળ લાગી જઈ. મારી હાળી ખોબા જેવડા રાજની રાજકુમારી અન તૂરો ચેવડો મોટો. ઈન હામી કરવી પડશે. ઈણે પગબલીન હમાચાર મોકલ્યા કે વેદસેનાન મારી હોમે હાજર કર. પગબલીન તો ભાવતું તું ન વૈદે કીધું. એ તો પેલીન હંગાથ લૈન આઈ જ્યો વાહિષ્મતિ. વેદસેના ન દરબારમો હાજર કરી. રાજમાતાએ કીધું ' તેમારુ અપમોન કર્યું સ અવ તું મારી માફી માગ અન મારા સોકર વલ્લભદેવ હંગાથ લગન કર, એ તો તારું ચિત્ર જોઈન તારા પ્રેમમો પડી જ્યો સ.' પગબલીના તો હાથ પગ ઢીલા પડી જ્યા, 'માર્યા

ઠાર આ તો મારા હાથથી જઈ મેં તો કોઈ દાડો બા હંગાથ જીભાજોડી નહિ કરી. આ તો હાહરું જબરું થ્યું.'

પણ એ વખતે દેવસેના એ કીધું મન વલ્લભદેવમો કોય રસ નહિ માર તો પગબલી હંગાથ પૈણવું સ અન જો ઇના હંગાથ લગન

ના થાય તો મરી જવું સ. પગબલી ઠંડો પડી જ્યો. રાજમાતાએ પગબલી હોમે જોઈન કીધું 'પગબલી ચ્યમ બોલતો નહિ તન આ વેદસેના ગમ સ ?' પગબલી માથું નીચે ઘાલીન બોલ્યો હા મન આ ગમ સ.' રાજમાતાએ કીધું 'તું નક્કી કરી લે ઓન પૈણીશ ક રાજા બનીશ.' પેલાએ કીધું 'માર ઓન હંગાથ લગન કરવો સ.' રાજમાતાએ દરબારમો જાહેરાત કરી અવ રાજા વલ્લભદેવ બનશે ન પગબલી મુખ્ય સેનાપતિ. બોલ પગબલી તન મંજુર સ ?' પગબલી કોય બોલ્યો નઈ ખાલી માથું હલાયુ. બેયનો લગન લેવડાયો. પગબલીન ઇમ કે ઝગડો પૂરો થઇ જ્યો પણ ઈન નતી ખબર ક આ તો શરૂઆત હતી.

પશી તો આ બધું રોજનું થઇ જ્યું. લગનના થોડા દાડા પશી તો રાજમેલમો એવા ઝગડા શરુ થ્યા ક પગબલી, વલ્લભદેવ, વિજલદેવ બધા હેરોન હેરોન થઇ જ્યા. એક દાડે પગબલી મહેલમો પેહતો હતો એ વખતે ઈણે બંનેના ઝગડાનો અવાજ ઓભળ્યો એટલા ઉભો થઇ જ્યો. વેદસેના બોલી'આ તમે વારેઘડીયે મન મેંણો માર માર કરો સો એ તમન નહિ શોભતું. હું કોય પ્રધોનની સોડી નહિ રાજકુમારી સુ અન શક્તિશાળી યોદ્ધા પગબલીની પત્ની અન આ રાજવંશની વહુ સુ.' રાજમાતા બોલી 'મન મારા પિતા અન પતિ પરથી મેણું મારીશ એ નઈ ચલાઈ લઉં.' 'તે કીધું ન કે હું પ્રધોનની સોડી સુ પણ ભલભલા રાજાઓન ભારે પડી સુ. તારા બાપાય અહીંનો કર ભર સ. વેદસેના પગ પસાડતી  ત્યોથી નીકળી ગઈ.

'પગબલી પગથિયાં ઉતરીન નદીકિનારે પોંચ્યો હંગાથ વટપ્પાય હતો. પગબલીએ કીધું 'મોમાં હું તો કંટાળ્યો આ બેઠી તમે કોક કરો.' વટપ્પાએ કીધું 'મેં તો તન કીધું તો લગન કરતા પેલા સ્વભાવ જોની લેજે તન નાતી ખબર તારી બા ચેવી રીહવાળી સ અન તારી વેદસેના ય રીહવાળી આ તો થવાનું જ હતું.' પગબલીએ કીધું 'જે થઇ જ્યું એથઇ જ્યું ઓનો ઉપાય શું ?' વટપ્પા વિચારવા મંડ્યો પશી કીધું 'ઓભળ તારો કોન ઓય લાય.'

થોડા સમય પશી વલ્લભદેવનો એક અંગરક્ષકે વેદસેના હંગાથ અડપલું કર્યું એટલા પગબલીએ દરબારમો ઈન મારી નૉંખ્યો એટલ રાજમાતાએ પગબલીન રાજમેંલમોથી બાર કાઢ્યો. ઈન થોડા દાડા પશી વેદસેના માં બની. રાજમાતા આશીર્વાદ આલીન આયો પણ જેવો ઉત્સવ થવો જોવ એવો થ્યો નઈ એટલ પગબલી થોડો નિરાશ થઇ જ્યો. વલ્લભદેવ રોજ રાજમાતાના કોન ભરતો ક આ પગબલી કોક ષડયંત્ર કરી રયો સ રાજના વિરુદ્ધમો. જમ સમય જવા લાગ્યો.

ઇમ ફરિયાદો વધવા લાગી એટલ એક દાડો રાજમાતાએ વટપ્પાન બોલ્યો અન કીધું 'પગબલીનો કોતો કાઢી નોખો.' વાટપ્પાએ પુશયું 'ઇનો

ગુનો શું સ ?' રાજમાતાએ કીધું આ મારો આદેશ છે.

થોડીવાર પશી રાજમાતા રાજમેલની બાર નીકળ્યો પણ દૂર આગ લાગેલી જોઈ એટલ રજમેલામો આઈ જ્યાં. વલ્લભદેવ ન આ વાત કરવા જતા તા એ વખતે ઈમના કોને વિજલદેવનો અવાજ આયો, 'અલ્યા વલ્લભા તે તો તારી મા હરિ રીતે બાટલામો ઉતારી દીધી આવ તો જા અન પગબલીના નેના સોકરાન પતાઈ નોખ એટલ તારા રાસ્તામોથી છેલ્લો કોંટોય નીકળી જાય.' રાજમાતાન ફાળ પડી આ તો મારા પેટે કાળો નાગ અવતર્યો. એ તો સમય ગુમાયા વગર દોડ્યા પગબલીના ઘેર. રસ્તામો વટપ્પા મળ્યો ઈની તલવાર લોઈવાળી હતી. વટપ્પાએ કીધું 'રાજમાતા પગબલીન પતાઈ દીધો.' રાજમાતાએ વટપ્પાન એક લાફો માર્યો અન દોડીન પગબલીના ઘેર પોંચ્યો. સોકરુ ઘોડિયામોથી ઉપાડી લીધું અન નદીકિનારા તરફ નીકળી ગયાં. એ વખતે એકેય નાવડી નાતી એટલ તરવા મોંડયો પણ તરત નાતુ આવડતું તે ડૂબવા મંડ્યો પણ સોકરાન ઈમણે ઉપર પકડી રાખ્યું. એટલામો એક હાથ આવ્યો અન એ હાથે ઇમન ઉપાડી લીધા. કુણે મન બચાઈ એ જોવ ઈન પેલા બેભાન થઇ જ્યો.

ભોનમોં આયો એ વખતે જોયું કે પગબલી અન વલ્લભદેવ હાથમો હાથ નોખીન ઈન પલંગ ફાય ઉભા તા. દૂર વટપ્પા હસી રયો

તો. રાજમાતાએ વટપ્પા ન નજીક બોલાયો અન પુશ્યું શું સ 'આ બધું તું તો કેતો તો પગબલીન મારી નોખયો તો. વટપ્પાએ કીધું તમે જે કોઈ હોંભળ્યુ એ અમારી ચાલ હતી બાકી તમારો વલ્લભ એ સો ટચનું સોનુ સ. ઈન રાજગાદીનોય મોહ નહિ એ તો તમન ખુશ કરવાજ રાજા બન્યો બાકી ઈની ઈચ્છા સ ક પગબલી રાજા બન. રાજમાતાએ વલ્લભદેવ હોમમાં જોયું એટલ બોલ્યો 'કલ ઉઠીન મારાંય લગન થાય અન આવા ઝગડા ઘર્મો થતા હોય તો એવું રાજપાટ શું ધોઈ પીવાનું. એટલ તમન સુધારવા અમે આ રમત કરી.' રાજમાતા સુધરી જ્યો તો ઈમણે વેદસેના ન ફાય બોલાઈ અન કીધું 'સોડી મન માફ કરી દેજે મેં તન બહુ હેરોન કરી. વેદસેના ઈમના પગે લાગી અન કીધું 'હું તો નોની સુ તમાર મારી માફી માંગવાની ન હોય.' ત્યો હાજર રહેલા બધા લોકોએ તાળી વગાડી.

અહીં પીન્ટુ અને પીંકી પણ તાળી વગાડી રહ્યા હતા. એણે મનુભા તરફ જોયું અને કહ્યું 'દાદા આપણા ઘરમાં પણ બહુ ઝગડા થાય છે ને રાજમાતા અને વેદસેના જેવા.

પોતાની દીકરીના મોઢે આ વાત સાંભળીને ઉર્મિલાની આંખ ખુલી ગઈ તે પિંકીના નજીક આવી અને કહ્યું 'બેટા હવેથી ઝગડા બંદ બસ. પીન્ટુ અને પિંકી ફરી તાળી વગાડવા માંડ્યા અને મનુભાની આંખો હસી રહી હતી.