ବିକ୍ରମ ବେତାଳ - ୧୫

ରାକ୍ଷସର ଧର୍ମ - ୧

ରାଜା ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ଶିଂଶୁପା ବୃକ୍ଷ ନିକଟରେ ପହଁଚି ଦେଖିଲେ ଯେ, ଶବଟି ପୂର୍ବପରି ଶାଖାରେ ଲଟକି ରହିଛି । ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍ ନିଜର ଅଭିଷ୍ଟ ସାଧନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଶବଟିକୁ କୌଶଳକ୍ରମେ ରାଜା ନିଜର ସ୍କନ୍ଧ ଉପରକୁ ଆଣି ଆପଣା ଗନ୍ତବ୍ୟ ପଥରେ ଗମନ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ତେବେ ତାକୁ ତଥା ସେ ଶବଟିକୁ କାନ୍ଧରେ ପକାଇ ଶୁନ୍ଶାନ୍ ଶ୍ମଶାନ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିବା ମାତ୍ରେ ଶବସ୍ଥିତ ସେ ବେତାଳ କହି ଉଠିଲା, “ରାଜନ, ତୁମର ସହନ ଶକ୍ତି ଅପାର । କଠୋରରୁ କଠୋରତର ପରିଶ୍ରମ ବି ତୁମେ କରି ପାରିବ । ଯେ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ହାସଲ କରିବା ପରି ଦୃଢ ସଂକଳ୍ପ ଶକ୍ତି ତମର ଅଛି । ତୁମର ଏହିସବୁ ସଦ୍ଗୁଣ ଗୁଡିକୁ ପ୍ରଶଂସା ନ କରି ମୁଁ ଆଦୌ ରହିପାରୁ ନାହିଁ । ତେବେ ବି ମୋର କାହିଁ ଟିକେ ସନ୍ଦେହ ହେଉଛି, ଏଇ ସଦ୍ଗୁଣ ଗୁଡିକ ସହିତ ଛନ୍ଦ କପଟ କରି ପାରୁଥିବା ପ୍ରତାରକ ମାନଙ୍କୁ ଚିହ୍ନି ପାରିବାର ଶକ୍ତି ତୁମର ଅଛି କି ନାହିଁ…? କେତେଲୋକ ପରିସ୍ଥିତିର ସଂଯୋଗରୁ ଅବା ଭାଗ୍ୟ ବଳରୁ ଅତି ତଳ ସ୍ତରରୁ ଜୀବନ ଆରମ୍ଭ କରି ସଫଳତାର ଶୀର୍ଷରେ ପହଁଚି ପାରନ୍ତି । ଏପରି ସଫଳତା ମାନବଙ୍କ ସ୍ତରରେ ଖାଲି ଯେ ହୋଇଥାଏ ତା ନୁହେଁ, ରାକ୍ଷସମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଏପରି ଘଟିପାରେ । କେତେଲୋକ ନିଜର ଜ୍ଞାନ, ଅଭିଜ୍ଞତା ଓ ଯୁକ୍ତିଶୀଳତାକୁ ଦରକାରୀ ସମୟରେ ଭୁଲିଯାଆନ୍ତି ଓ ହାତ ପାହାନ୍ତାରେ ଆସୁଥିବା ସୌଭାଗ୍ୟକୁ ହରାଇ ବସନ୍ତି । ତୁମକୁ ଏଇ ସମ୍ପର୍କରେ ସତର୍କ କରାଇବା ସହିତ ଭବିଷ୍ୟତରେ ସାବଧାନ ରହିବା ପାଇଁ ମୁଁ ଦୀର୍ଘବାହୁ ନାମକ ଏକ ରାକ୍ଷସର କାହାଣୀ ଶୁଣାଉଛି । ଶୁଣିଲେ ତୁମର ପଥଶ୍ରମ ଲାଘବ ହେବ ।” ତା’ପରେ ବେତାଳ ଗପିବାରେ ଲାଗିଲା-

ବହୁତ ଦିନ ତଳର କଥା । କୁନ୍ତଳ ରାଜ୍ୟରେ ଜଣେ ବୃଦ୍ଧ ପୁରୋହିତ ରହୁଥିଲେ; ତାଙ୍କର ନାମ ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରୀ । ଥରେ ସେ ଦୂର ଗ୍ରାମକୁ ଜଣେ ଧନୀ ଯଜମାନଙ୍କ ଘରେ ଧାର୍ମିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ କରିବା ପାଇଁ ଯାଇଥିଲେ । ଦକ୍ଷିଣା ସ୍ୱରୂପ ତାଙ୍କୁ ତ ସେଠାରୁ ମୋଟା ଅଙ୍କର ଟଙ୍କା ସହିତ କିଛି ମୂଲ୍ୟବାନ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ଘରକୁ ଫେରିବା ସମୟରେ ଶୀଘ୍ର ପହଁଚିବା ପାଇଁ ସେ ଜଙ୍ଗଲ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଯାଇଥିବା ଏକ ରାସ୍ତାରେ ଆସୁଥିଲେ । କିଛି ଦୂର ଆଗକୁ ଗଲାପରେ, ଘନ ଜଙ୍ଗଲ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ପାହାଡ ଦିଶିଲା । ସେହି ପାହାଡର ଏକ ଗୁମ୍ଫାରେ ଗୋଟିଏ ଦାନବ ରହେ । ସେ ପ୍ରତିଦିନ ଗୁମ୍ଫା ଦ୍ୱାରରେ ବସି ରହି ନିଜର ଭୋଜନକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାଏ । କେତେ ଦିନରୁ ଭୋଜନ ମିଳି ନଥିବାରୁ ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭୋକିଲା ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ । ଦୂରରୁ ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଆସୁଥିବାର ଦେଖି ସେ ଖୁବ୍ ଖୁସି ହୋଇଗଲା । ରାସ୍ତାଠାରୁ ତା’ର ଗୁମ୍ଫା ଯଥେଷ୍ଟ ଉଚ୍ଚରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତା’ର କିଛି ବି ଅସୁବିଧା ହେଲା ନାହିଁ । ସେ ତା’ର ହାତ ଲମ୍ବାଇ ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଂଟା ପାଖକୁ ଧରି ଟେକି ଆଣିଲା । ନିଜର ଗୁମ୍ଫା ସଦୃଶ ପାଟି ପାଖରେ ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ରଖି ସେ ଦାନବ କହିଲା – ଇସ୍… ଆଜି କି ଖରାପ ଜିନିଷ ଖାଇବାକୁ ମିଳିଲା । ଦୁର୍ବଳ, ପୁଣି ପତଳା ବୁଢାଟା ପାଟିକୁ ଆଦୌ ଭଲ ଲାଗିବନି । ତେବେ କିଛି କଥା ନାହିଁ । କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଭୋକ ତ ମେଂଟିଯିବ ।

ତା’ର ହାତ ମୁଠାରେ ରହି ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରିଙ୍କୁ ଏମିତି ଲାଗୁଥାଏ ସତେ ଯେପରି ସେ କେଉଁ ବିରାଟ ବୃକ୍ଷର ଡାଳରେ ଓହଳି ରହିଛନ୍ତି । ତଳକୁ ଚାହିଁଲା ବେଳକୁ ସେ ଭୟରେ କମ୍ପି ଉଠିଲେ । ଗୁମ୍ଫାର ଦ୍ୱାର ପରି ବିରାଟ ଆଁ ସାଙ୍ଗକୁ ମୁନିଆ ବର୍ଚ୍ଛାପରି ଦାନ୍ତ ।

ପୁରୋହିତ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ରାକ୍ଷସ ହଠାତ୍ ତାଙ୍କୁ ମାରି ନଦେଇ କିଛି ସମୟ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛି । ତେଣୁ ଜୀବନ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ସେ ମନରେ ଏକ ଉପାୟ ପାଂଚିଲେ । ତା’ମନକୁ ଖୁସି କରିବା ପାଇଁ ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରି କହିଲେ, ହେ ଦାନବ ରାଜ, ଆପଣଙ୍କୁ ଦେଖିବା ବେଳଠୁଁ ମୁଁ ଜାଣିପାରିଲି ଯେ, ଆପଣ ମହାପରାକ୍ରମଶାଳୀ ଓ ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତିର ଅଧିକାରୀ । ଆପଣ ଯେପରି ହାତ ବଢେଇ ରାସ୍ତା ଉପରୁ ମତେ ପାଟି ପାଖକୁ ଉଠାଇ ଆଣିଲେ, ସେପରି ଶକ୍ତି ନା ମାନବ ପାଖରେ ଅଛି, ନା ଦେବତାମାନେ ଏସବୁ କରି ଦେଖାଇ ପାରିବେ ।”

ବୃଦ୍ଧ ପୁରୋହିତଙ୍କ କଥାରେ ରାକ୍ଷସ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଖୁସିହୋଇ ବଡ ପାଟିରେ ଅଟ୍ଟହାସ୍ୟ କରିବାକୁ ଲାଗିଲା । ତା’ ହସର ଶବ୍ଦରେ ସାରା ଜଙ୍ଗଲ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଲା । ଆରେ ବୁଢା ମଣିଷ! ଜନ୍ମରୁ ମୋ ହାତ ଏପରି ଲମ୍ବା । ସେଥିପାଇଁ ପରା ମୋ ନାମ ଦୀର୍ଘବାହୁ । ଏଇ ଦେଖ… ଏପରି କହି ସେ ତା’ର ଆର ହାତରେ ଥିବା ଏକ ଗଛରୁ ଡାଳ ଖଣ୍ଡେ ଭାଙ୍ଗି ଆଣିଲା ।

ରାକ୍ଷସର ଏଭଳି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦେଖି ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ମନରେ ଟିକେ ସାହସ ବଢିଲା । ତହୁଁ ସେ ତାଙ୍କ ମନରେ ଆଉ ଏକ ଉପାୟ ପାଂଚିଲେ । ନିର୍ଭୟରେ ଦାନବକୁ ଚାହିଁ ସେ କହିଲେ, ବାସ୍ତବରେ ମୁଁ ବୃଦ୍ଧ, କିନ୍ତୁ ଜଣେ ତ୍ରିକାଳଦର୍ଶୀ ଜ୍ୟୋତିଷ ହୋଇଥିବାରୁ ମୋ ନିଜର ମୃତ୍ୟୁ ସମୟ ମୁଁ ଜାଣିପାରିଛି । ଆଉ ଅଳ୍ପ ସମୟ ମୋର ଜୀବନ ବାକି ଅଛି । ମୋର ଏହି ଦୁର୍ବଳ ଶରୀର ଆପଣଙ୍କର କିଛି କାମରେ, କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଭୋକ ମେଂଟାଇ ପାରିଲେ ମୋ ଜୀବନ ସାର୍ଥକ ହେବ । ତଥା ମୋତେ ହଜାର ଜନ୍ମର ପୁଣ୍ୟଫଳ ମିଳିବ । କିନ୍ତୁ ମୁଁ ମରିବା ପୂର୍ବରୁ ଆପଣ ମୋଠାରୁ ଆପଣଙ୍କ ଜନ୍ମ ରହସ୍ୟ ଜାଣିନେଲେ ଭଲ ହେବ ।

ଏହା ଶୁଣି ଦୀର୍ଘବାହୁ ଆହୁରି ଖୁସିହେଲା । ଏତେ ଖୁସି ହେଲା ଯେ, ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ହାତରୁ ମୁକ୍ତ କରି ତଳେ ଠିଆ କରିଦେଲା । କହିଲା – “ବାଃ, ତେବେ କ’ଣ ମୋ ଜନ୍ମ ପଛରେ କିଛି ରହସ୍ୟ ଅଛି? ଯଦି ଅଛି, ତେବେ ତାହା ଶୀଘ୍ର ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତୁ ।” ଶିଶୁ-ସୁଲଭ ଚପଳତା ଓ ଉତ୍ସୁକତାର ସହ ସେ ଦାନବ ଦୀର୍ଘବାହୁ ଏହା କହିଲା ।

ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରୀ ଜଣେ ମହାଜ୍ଞାନୀ, ତ୍ରିକାଳ ଦର୍ଶୀଙ୍କ ପରି ଅଭିନୟ କରି ସେ ରାକ୍ଷସକୁ ଗଭୀର ଭାବେ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିଲେ । ତା’ପରେ ଆଖି ବନ୍ଦ କରି ଆକାଶକୁ ସେ ଚାହିଁଲେ । ଏପରି ମୁଦ୍ରାରେ କିଛି ସମୟ ରହିବା ପରେ ସେ ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରୀ କହିଲେ, “ଦୁଇ ପୁରୁଷ ଆଗରୁ ଯିଏ, କୁନ୍ତଳ ରାଜ୍ୟର ମହାରାଜା ଥିଲେ, ମହାରାଜା ସୁର ସିଂହ, ଯାହାଙ୍କ ବିଷୟରେ ଅନେକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଗାଥା ଓ କାହାଣୀମାନ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଲୋକମୁଖରେ ପ୍ରଚଳିତ, ସେ ଆଉ କେହି ନୁହଁନ୍ତି, ତାହା ହିଁ ଆପଣଙ୍କ ପୂର୍ବ ଜନ୍ମ । ସେହି ସମୟରେ ଆପଣଙ୍କ ଯଶ, କୀର୍ତ୍ତି, ଖ୍ୟାତି ଖାତିରି ବହୁ ଦୂରଯାଏଁ ବ୍ୟାପିଯାଇଥିଲା । ଜଣେ କ୍ରୋଧି ଋଷିଙ୍କ ଅଭିଶାପରୁ ଆପଣଙ୍କୁ ରାକ୍ଷସ କୁଳରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପଡିଛି । ଏବେ ଏହି ଗୁମ୍ଫାର କଠୋର ପାଷାଣ ଆପଣଙ୍କର ଶଯ୍ୟା ଓ ସିଂହାସନ । କାହିଁ ମହାନରପତି ସୁର ସିଂହ, କାହିଁ ପୁଣି କଠୋର ଜୀବନ ବିତାଉଥିବା ରାକ୍ଷସ ଦୀର୍ଘବାହୁ । ଆପଣଙ୍କର ଏପରି ଦୁରବସ୍ଥା ଦେଖି ମୋ ମନରେ ବହୁତ ଦୁଃଖ ଆସୁଛି ।” ଏହିଭଳି ଭାବେ ମିଥ୍ୟା ସହାନୁଭୂତି ଦେଖାଇ ନିଜର ପ୍ରାଣ ବଂଚାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ବୃଦ୍ଧ ପୁରୋହିତ ।

ସବୁ ଶୁଣିସାରି ରାକ୍ଷସ କହିଲା, ଏ ମଣିଷ ! ମୋ ପାଇଁ ଏତେ ଦୁଃଖୀ ହେବା ଆଦୌ କିଛି ବି ଦରକାର ନାହିଁ । ମୋର ଏଡେ ମହାନ ଅତୀତ ବିଷୟରେ ମୁଁ ଜାଣିପାରିଲି । ଏହା କ’ଣ କମ୍ ଖୁସିର କଥା? ଏବେ ମୋ ଭବିଷ୍ୟତ ବିଷୟରେ କିଛି ତ କୁହ । ଏଇ ସାପରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବା କ’ଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ? ଆଉ କେତେଦିନ ଏପରି ରାକ୍ଷସ ଜୀବନ ବିତାଇବି?

ଗମ୍ଭୀର ଭାବରେ ମୁଣ୍ଡ ହଲାଇ ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରୀ କହିଲେ, ଅବଶ୍ୟ ମୁକ୍ତିର ମାର୍ଗ ଅଛି । କିନ୍ତୁ… ଯେଉଁ ଋଷି ଆପଣଙ୍କୁ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ, ସେ ହିଁ କେବଳ ଆପଣଙ୍କୁ ମୁକ୍ତି ଦେଇପାରିବେ । ମୋର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ମୁଁ ଜାଣିପାରୁଛି ଯେ ସେ ଏବେ ହିମାଳୟରେ ତପସ୍ୟାରତ ଅଛନ୍ତି । ତେଣୁ ଏବେ ଆପଣ ସାପ ମୁକ୍ତ ହେବା କଦାପି ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଅବଶ୍ୟ ଆପଣ ଯଦି ଇଚ୍ଛା କରନ୍ତି ତେବେ ଏଇ ରାକ୍ଷସ ରୂପରେ ମଧ୍ୟ ରାଜା ହୋଇପାରିବେ । ରାଜା ହୋଇଗଲେ ଆପଣଙ୍କୁ ସବୁ ପ୍ରକାର ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ମଧ୍ୟ ମିଳିପାରିବ । ଆହାର ପାଇଁ ଗୁମ୍ଫା ସମ୍ମୁଖରେ ବସିରହି କୋଉ ପ୍ରାଣୀକୁ ଆଉ ଅପେକ୍ଷା କରିବାକୁ ପଡିବ ନାହିଁ । ରାଜା ହେବା ପରେ ବିନା ପରିଶ୍ରମରେ ସ୍ୱାଦିଷ୍ଟ ଭୋଜନ ମଧ୍ୟ ତୁମକୁ ମିଳିପାରିବ । ମଦ୍ୟପାନ ବି ଆପଣ କରି ପାରିବେ । ପିନ୍ଧିବା ବସ୍ତ୍ର ରେଶମର ତଥା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ଅଳଙ୍କାର, ଛତ୍ର, ସେବା କରିବାକୁ ପରିଚାରକ ଭୃତ୍ୟମାନଙ୍କର ଅଭାବ ଆଉ ରହିବ ନାହିଁ । କିଛି ବି ଅସୁବିଧା ହେବ ନାହିଁ । ରାକ୍ଷସ କବଳରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ପୁରୋହିତ ତା’ ମନରେ ସ୍ୱପ୍ନରେ ଜାଲ ବିଛାଇ ଦେଲେ ।

ଶଙ୍କର ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ କଥା ଶୁଣି, ଦୀର୍ଘବାହୁ ସତକୁ ସତ ଦିବା ସ୍ୱପ୍ନରେ ହଜିଗଲା । ତାକୁ ଲାଗିଲା ସେ ଯେପରି ସତରେ ରାଜା ହୋଇଯାଇଛି । କିନ୍ତୁ ରାଜା ହେବା ପରେ ମଧ୍ୟ ତାକୁ ସବୁ ପ୍ରକାରର ସୁଖ ସୁବିଧାରୁ ବିଶେଷ ଆନନ୍ଦ ମିଳୁନାହିଁ । କେବଳ ଗୋଟିଏ ଚିନ୍ତା ତା’ ମନକୁ ବାରମ୍ବାର ଆସିଲା, ମନୁଷ୍ୟ ଭୋଜନ ମିଳୁନାହିଁ । ଭୋଜନ କଥା ମନେ ପଡିବାରୁ ତା’ର ସେ ଦିବା ସ୍ୱପ୍ନ ହଠାତ୍ ଭାଙ୍ଗିଗଲା । ତା’ପରେ ସେ ପୁରୋହିତଙ୍କୁ ପୁଣି ପ୍ରଶ୍ନ କଲା – ଆଉ ଖାଇବାକୁ କ’ଣ ମିଳିବ? ମୋର ତ ପ୍ରତିଦିନ ତିନି ଚାରୋଟି ମନୁଷ୍ୟ ଭୋଜନ ପାଇଁ ଦରକାର । ମୋ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କୁ ତ ଏହା ମୋଟେ ଭଲ ଲାଗିବ ନାହିଁ ।