🦋લેણાંદેવી🌹

રોજની જેમ બરાબર નવનાં ટકોરે ત્રિકમરાય ગણેશ મંદિરેથી દર્શન કરીને આવી ગયા હતા. રોજ સવારે મંદિરનાં દ્વાર ખૂલે એ પહેલાં ત્યાં પહોંચી જવાનો એમનો નિયમ હતો. ત્યાં બેસીને નિત્યપાઠ કરે, દર્શન કરે, પછી ઘર માટે જરૂરી હોય એવો સામાન લઈને નવ વાગે ઘરે આવે. પછી બધા સાથે બેસીને ચા નાસ્તો કરે. આ એમનો નિયમ. 

કૃષ્ણા - એમના પત્ની, પ્રદ્યુમ્ન - એમનો દીકરો અને પુત્રવધુ રુક્મિ પોતપોતાના રોજિંદા કાર્યોમાં વ્યસ્ત હતાં. પોતે જાળી પાસે ઊભા છે, એ કોઈનાં ધ્યાનમાં ન આવ્યું, એટલે ત્રિકામરાયે ધીમેકથી જાળી ખખડાવી. કોઇએ સાંભળ્યું નહિ, એટલે મહામહેનતે ઘરની ડોર બેલ વગાડી.

સવારનાં પહોરમાં કોઈ ડૉર બેલ વગાડે, એ આ ઘર માટે અસામાન્ય બાબત હતી. કારણકે સવારે સૌથી પહેલું કામ મુખ્ય દરવાજો ખોલી નાખવાનું થાય. જાળી પણ સહેલાઈથી ખોલી શકાય એમ અટકાવેલી હોય. એટલે કોઈ અપરિચિત વ્યક્તિ હોય એણે જ બેલ વગાડવી પડે. અને આ સમયે કોઈ અપરિચિતનું આગમન અપેક્ષિત ના જ હોય એ સ્વાભાવિક બાબત હતી. પણ બેલ વાગી એટલે ત્રણે જણ મુખ્ય દરવાજા તરફ જાળી ખોલવા, "અત્યારે વળી કોણ આવ્યું ?" એવા કુતૂહલ સાથે ધસ્યાં. જાળીની પેલે પાર ત્રિકમરાયને જોઈને બધાંના મોઢાં અચંબાથી ખુલ્લાંનાં ખુલ્લાં જ રહી ગયાં.

ત્રિકામરાય મંદ મંદ સ્મિત કરતાં ઉભા હતા. જે એમની પ્રકૃતિથી તદ્દન વિરોધાભાસી વર્તન હતું. એટલું જ નહિ, એમના હાથમાં સરસ મજાના કાપડમાં વીંટળાયેલ નવજાત શિશુ હતું. થોડી ક્ષણો આમ જ આશ્ચર્ય, રહસ્ય, અવિશ્વાસ, ખબર નહિ કેટકેટલીય લાગણીઓ વચ્ચે પસાર થઈ ગઈ. કોઈ હલે, ન કે ચલે. એટલે એમણે જ હસતાં હસતાં કહ્યું, "અરે, આમ શું મોઢા ફાડીને જુઓ છો ? કોઈ લ્યો તો ખરા મારા હાથમાંથી આ ગૌરીમાને."

"હેં ? હા, હા, લાવો, લાવો મને આપી દો." એક સાથે છ હાથ લાંબા થયાં.

ત્રિકમરાય : "હે ભગવાન ! ગજબ પરિવાર છે મારો. આ જાળી ખોલશો, તો મારા હાથમાંથી લેશો ને એને !"

"ઓ, હા, હા, હમણાં ખોલું" એમ કહેતાંક વળી છ હાથ જાળી ખોલવા મથ્યાં.

ત્રિકમરાયે જરા જોરથી કહ્યું, "એક મિનિટ ! વહુ બેટા, તમે જાળી ખોલો ! અને કૃષ્ણા તું, આરતીની થાળી તૈયાર કર. એય પ્રદ્યુમ્ન, તું શું બાઘાની જેમ જોતો ઊભો છે. જા જલ્દી તમારા રૂમમમાં આ ગૌરીમા માટે રહેવાની વ્યવસ્થા કર. અત્યારે તો માતાજી સૂતા છે, પણ જાગશે પછી ઘર માથે લેશે." એમ કહી એ પોતાના ઓરડામાં ગયા.

પાંચ મિનિટ પછી બહાર આવીને : "વહુ બેટા જરા અહીં આવજો તો !"

રુક્મિ : "જી બાપુજી."

ત્રિકમરાય : "જુઓ, આ થેલીમાં દૂધનો પાવડર છે. એમાં દૂધ કેવી રીતે તૈયાર કરવાનું, કેટલી માત્રામાં અને કેટલી વાર બાળકને આપવાનું એ બધી માહિતી છે. અત્યારે ખાલી જરૂર પૂરતું વાંચીને દૂધ તૈયાર કરી લો. બાકીનું પછી નિરાંતે વાંચી લેજો. હું દૂધની શીશી લાવ્યો છું. અને હા, આ લો ચાંદીની વાટકી અને ચમચી. તમને જે રીતે ફાવે એ રીતે ગૌરી ઉઠે એટલે એને દૂધ પાઇ દેજો."

બધાંએ યંત્રવત્ પોતાને સોંપાયેલા કામ પતાવી લીધા. કોઈનામાં હિંમત નહોતી, કે બાપુજીને બાળક વિશે પૂછે. પંદર મિનિટ પછી બધા નાસ્તાના ટેબલ પર ગોઠવાઈ ગયાં.ત્રિકમરાય પ્રેમ ખૂબ કરે પોતાના પરિવારને, પણ વાંકમાં આવ્યાં એટલે પત્યું. એટલે એમને સવાલ કરવાની, એમની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરવાની કોઈની હિમ્મત ન ચાલે. એમનો સ્વભાવ પહેલેથી જ કડક. શિસ્ત અને સિદ્ધાંતોના એકદમ પાક્કા.

પણ બાળક સાથે બાળક બની જાય એવા નિખાલસ. રોજ સાંજે ફળ, સુકો મેવો, રેવડી, મગફળી, મકાઈ, શીંગ-દાળિયા એવું કંઇક ને કંઇક લઈને બગીચે જાય. ત્યાં રમતાં બાળકો એમની રાહ જ જોતાં હોય. જેવા એ પહોંચે, કે બધા બાળકો એમને ઘેરી વળે. એટલે પહેલાં બાળકોને પોતે લાવેલ 'ભાગ' આપે અને પછી, રામાયણ, મહાભારત, પરી-કથા, જાદુગરની, શૌર્યની વાર્તા, રાજા રાણીની વાર્તા, અનેક પ્રકારની વાર્તાઓની દુનિયામાં લઈ જાય એમને.

એમનું એક જ સ્વપ્ન હતું, કે ઉપરવાળાનું તેડું આવે, એ પહેલાં પોતાનાં વ્યાજને આ રીતે લાડ લડાવે. રુક્મિ અને પ્રદ્યુમ્નનાં લગ્નને સાત વર્ષ થયાં હતાં. પણ હજુ સુધી એમને માતા-પિતા બનવાનું સુખ પ્રાપ્ત નહોતું થયું. ઘણાં ઈલાજ, ઘણાં ઉપચાર કર્યા, પણ પરિણામ શૂન્ય. હવે તો લોકોએ એમને પ્રદ્યુમ્નનાં બીજા લગ્ન કરાવવાનું અથવા એક બાળક દત્તક લઇ લેવાની સલાહ આપવાનું શરૂ કરી દીધું હતું. પણ ત્રિકમરાયને કોઈ બીજાનું બાળક દત્તક લેવાનું સ્વપ્નેય સ્વીકાર્ય ન હતું. અને રહી વાત પ્રદ્યુમ્નનાં બીજા લગ્નની, તો આ જનમમાં તો એ શક્ય જ ન હતું.

પછી એક સલાહ આવી, બાધા, આખડી, માનતાની.  એમનો જવાબ હતો, "માનતા માનવી, એટલે ઈશ્વરને બાંધવા. એમને નોકરીએ રાખ્યાં હોય એમ આપણે બાધા રાખીને એમને આપણું કામ કરવા બાંધી લઇએ અને કામ પૂરું થયા પછી બાધા છોડીને જાણે એમના પર ઉપકાર કરીએ ! આ તે કેવી શ્રદ્ધા ?"

એમને પોતાના ગજાનન મહારાજમાં અખૂટ શ્રદ્ધા હતી. એમના અંતરનાં ઊંડા ખૂણે વિશ્વાસ હતો, કે ભલે મોડેથી પણ વિઘ્નેશ્વર મહારાજ એમની દાદા બનવાની ઈચ્છા જરૂર પૂરી કરશે. હાં, તો.. બધા નાસ્તાના ટેબલ પર ગોઠવાઈ ગયા. સૌની નજરમાં એક પ્રશ્ન હતો. પણ પૂછે કોણ ? ત્રિકમરાય જાણતા હતા, કે કોઈ પૂછશે નહિ. એટલે એમણે સામેથી વાત છેડી.

"તમને બધાને થતું હશે, કે એવું તે શું થયું, કે આ ડોસો, અચાનક બદલાઈ ગયો ! આમ તો કાયમ સિદ્ધાંતોની પુંછડી બની ફરતો. બાળક દત્તક ન લેવા માટે કેટલાંય બહાના બતાવતો, લાંબુ લચ્ચક ભાષણ આપતો. અને આજે પોતાને મન થયું, તો આ બાળક અહીં લઇ આવ્યો, ને ઉપરથી એની રહેવાની સગવડ કરવાનું પણ કહે છે. ચાલી શું રહ્યું છે આ બધું ? ખરું ને ?

બન્યું એવું, કે આજે સવારે હું મંદિરે પહોંચ્યો, તો મંદિરના પગથિયે આ નવજાત બાળકી મળી. મેં પૂજારીજી સાથે વાત કરી. પણ તેઓ કંઈ જાણતા ન હતા.

એમણે કહ્યું, "આપ જ લઇ જાવ ને એને ! આમ પણ આપના પરિવારમાં ખોળાનો ખૂંદનાર ઘટે છે, અને આ બાળકને કોઈની છત્રછાયા નથી. કોઈ બિચાળી દુખીયારી મા વખાની મારી મજબૂરીમાં મૂકી ગઈ હશે, એ અંતરથી આશીર્વાદ દેશે."

મેં કહ્યું, "પણ બાપા, કોકનું બાળક એમ કેમ લઇ જવું ? એનું કુળ, એનું ખાનદાન, કંઈ પણ જાણ્યા વિના કેમ અપનાવવું !"

પૂજારીજી : "મહાનુભાવ, નવજાત શિશુને કોઈ કુળ કે ખાનદાનનું બંધન હોતું નથી. એ જ્યાં ઉછરે, એ જ એનું કુળ, અને ત્યાં મળતા સંસ્કારો, એ એની ખાનદાની. ગજાનન મહારાજે કદાચ આપની પુત્રવધૂનો ખોળો એટલે પણ ખાલી રાખ્યો હોય, કે આ બાળકના નસીબમાં આપના પરિવારનો વંશજ બનવાનું લખ્યું હોય ! એમની પ્રસાદી સમજીને રાખી લો આપ."

મને થયું, "આ નિર્દોષ બાળકને આમ રખડવા દઉં, તો પ્રભુ મને કદી માફ ન કરે. એટલે ફટાફટ ગણપતીબાપ્પાને પગે લાગીને બાળકને લઇને નીકળ્યો પોલીસ સ્ટેશને જવા. રસ્તામાં આપણાં ઇન્સ્પેક્ટર ઝાલાસાહેબને ફોન કરીને વાત પણ કરી લીધી."

એમણે કહ્યું, કે "આપ આવી જાઓ. આપણે પ્રાથમિક વિધિ તો પતાવી લઈએ. પછી વિચારીએ, શું કરી શકાય."

હું પહોંચ્યો. પ્રાથમિક વિધિ પતાવ્યા પછી એમણે કહ્યું,

"આમ તો મંદિરનાં પગથિયેથી બાળક મળ્યું છે એટલે સો ટકા કોઈ એનો હક-દાવો કરવા આવશે નહિ. છતાં આપ અત્યારે એને લઇ જાવ. મહિનો દિવસ રાહ જોઈ લઈએ. જો કોઈ બાળક ગૂમ થયાની, કે એવી બીજી કોઈ ફરિયાદ નહીં આવે તો આપણે કાયદેસર આ બાળકને દત્તક લેવાનો અધિકાર તમને મળે એ માટે જરૂરી એવી બધી વિધિ કરી લઈશું."

"બસ આમ આ માતાજીનાં પાવન પગલાં આપણાં ઘરમાં થયાં છે. ઈશ્વરને પ્રાર્થના કરીએ કે, એને એના માતા-પિતા મળી જાય અથવા આપણા પરિવારનો હિસ્સો બનવાનો હક મળે. એના માટે ઉત્તમ હોય એ થાય."

જે વ્યક્તિ વર્ષોથી પોતાનાં વ્યાજને રમાડવા, લાડ કરવા ઝુરી રહ્યાં હોય, એમના મુખ આવી વાત સાંભળીએ, ત્યારે કેટલું માન થાય એમના માટે ! ત્રણેયનાં મસ્તક અહોભાવથી ઝૂકી ગયાં. અને સમય તો જાણે પવન પાવડીએ બેઠો હોય એમ મહિનો પૂરો થઈ ગયો. બાળક વિશે કોઈ પૂછપરછ આવી ન હોવાથી દત્તકવિધીની પ્રક્રિયા શરૂ કરી દેવામાં આવી. ઝલાસાહેબે કહ્યું, "બસ કાકા, હવે બે મહિના. પછી આ બાળકી કાયદેસર તમારી પૌત્રી બની જશે."

બીજો દોઢ મહિનો પસાર થયો, ને એક દિવસ એક નર્સ એક યુવતી અને યુવક સાથે પોલીસસ્ટેશન આવી. અને જણાવ્યું, કે એ સ્ત્રીનું બાળક ખોવાયું છે. ઝાલા સાહેબે ત્રિકમરાયને ફોન કરીને કહ્યું, "કાકા થોડી વાર માટે ચોકીએ આવી જજો ને ! અગત્યનું કામ છે."

ત્રિકમરાયે, ઘરમાં સૌને કહી દીધું : "મને લાગે છે, કે આ ગૌરીમા સાથેની આપણી લેણાંદેવી હવે પૂરી થઈ. હવે ટૂંક સમયમાં જ એ અહીંથી વિદાઈ લેશે. વહુ બેટા, અડધી કલાક પછી હું મિસ્કોલ કરું, એટલે ગૌરીમાને લઈને પોલીસચોકી આવી જજો."

કેમ એવું વિચાર્યું એમણે ?

જાણવા માટે ચાલો જઈએ ફટાફટ..

વાર્તાના બીજા ભાગમાં.

ક્રમશ: