વસમી વિદાય

સાંસારીક નીતિનિયમો અનુસાર વર્ષોથી જે પ્રથા સંસારમાં લગભગ દરેક જ્ઞાતિમાં ચાલતી આવેલ છે. તે અનુસાર દીકરી પારકુ ધન કહેવાય એવી કહેવત જે છે પરંતુ ના તે પરકું ધન નહીં પરંતુપિતા માટે દીકરી એટલે ‘‘પિતાનું ગૌરવ અને સંપત્તિ છે.’’ માતા-પિતાનેત્યાં દીકરીનો જન્મ થાય ત્યારે માતા-પિતાને દીકરીના જન્મનો આનંદ અનેરો હોય છે. આ જ દીકરીને ભણાવી-ગણાવી મોટી કરી તેના પગ ઉપર ઉભી રહેતી થાય ત્યાં તો તેને ઉંમર વયસ્ક થાય અને સામાજીક રીત અનુસાર તેના માટે યોગ્ય પાત્ર શોધી તેને લગ્ન કરવાની તૈયારી કરવામાં આવતી હોય છે. આ એક એવો પ્રસંગ હોય છે જ્યારે ગમે તેવો કઠોળ હ્રદયનો પિતા હોય તો પણ દીકરીની તેના ઘરમાંથી વિદાયની ઘડીએ તેની આંખમાંથી આંસુ આવ્યા સિવાય રહેતા નથી. આવી જ એક પિતાની દીકરી નેહાની ‘વસમી-વીદાય’ વાચકો સમક્ષ મુકતાં મને ગર્વ અને હર્ષની લાગણી અનુભવી રહ્યો છું.

લગ્ન પછી વિદાયનો સમય આવ્યો હતો, નેહા તેની માતાને મળ્યા પછી રડી પડી. ત્યાં હાજર દરેકની આંખો ભીની હતી. નેહાએ મુખ પરનો પડદો ઉતાર્યો, તે તેની નાની બહેન સાથે તેની સાસરીમાં જવા માટે સજ્જ કારની નજીક આવી. વરરાજા અને તેનો પતિ અભિષેક તેના ખાસ મિત્ર વિશાલ તથા અન્ય સાથે વાત કરી રહ્યો હતો. વિશાળ- 'અભિષેક'…સૌ પ્રથમ, ઘરે પહોંચ્યા પછી, હોટલ અમૃતબાગ જઇશું અને ત્યાં સારું જમીશું. અહીં તમારા સાસુ-સસરાને ત્યાં જમવાની બહુ જોઇએ એવી મજા ના આવી. આમ કહી બધા જોરથી હસી પડ્યા.

અવિનાશ પણ આ હસવાની મજાકમાં પાછળ નહોતો - 'અહીં આપણે અમૃતબાગ હોટલ જઇશું, તારે જે જમવાનું હોય તે જમજે. મને પણ અહીં જમવામાં મજા આવતી નહોતી. રોટલી પણ ગરમ નહોતી….'

કારની નજીક આવી રહેલ નેહાએ તેના પતિના મોંમાંથી આ શબ્દ સાંભળ્યો. કારમાં બેસવા જઈ રહ્યી હતી, પરત વળી, જોરશોરથી કારનો ગેટ બંધ કરી દીધો. અને ત્યાંથી દોટ મુકીને તે તેના પિતા પાસે પહોંચી ગઇ. તેના પિતાનો હાથ તેના હાથમાં લીધો.

'હું મારા સાસરામાં જતી નથી' પિતા ...હું આ લગ્નને સ્વીકારતી નથી.'

તેણે આ શબ્દો એટલા મોટેથી ઉચ્ચાર્યા કે બધા જ સાંભળીને ચોંકી ઉઠ્યા. બધા નજીક આવી ગયા. જાણે નેહાના સાસુ-સસરા પર તો જાણે પર્વત તૂટી પડ્યો હોય. આ મામલો શું છે તે કોઈ સમજી શક્યું નહીં. ત્યારે નેહાના સસરા રાધેશ્યામજી આગળ ગયા અને નેહાને પૂછ્યું -

"પણ વહુ બેટા, વાત શું છે ?"તે તો જણાવો ?

તારા અને અભિષેકના લગ્ન થઇ ગયા અને હવે જયારે, વિદાયની ઘડીનો સમય આવી ગયો છે, ત્યારે અચાનક એવું તે શું થયું કે વહુ બેટા તમે લગ્નને નકારી રહ્યા છો ?

અભિષેક અને તેની સાથે આવેલ તેના મિત્રો પણ બધન એકઠાં થઇ આ બધુ બની રહેલ હતું અને નેહા જયાં હતી ત્યાં બધા આવી ગયા, અને એક બીજાને પુછી રહ્યા હતા કે આ એકાએક હું થયું હશે ? દરેક જણ જાણવા માંગતો હતો કે અંતિમ સમયે શું બન્યું કે નેહા તેની સાસરીના ઘરે આવવા માટે ના પાડી રહી છે.

નેહાએ તેના પિતા દયાશંકરનો હાથ પકડ્યો, 'આપ જાણો છો કે, એક પિતા માટે એની દીકરી શું છે અને એના શું ખ્વાબ હોય ? તમને અને તમારા દીકરાને ખબર નથી કારણ કે તમારી કોઈ પુત્રી નથી.'

નેહા રડતી રડતી આ બધુંબોલીરહેલ હતી. ' તમને કે તમારા દીકરાને ખબર નહીં હોય પણ મારા લગ્ન અને લગ્નજીવનમાં લગ્નના રીતરિવાજોમાં કોઈ પણ પ્રકારની કચાશ ન રહી જાય, તે માટે મારા પિતા છેલ્લા એક વર્ષથી રાત્રીના મોડા સુધી જાગતા હતા અને મારી માતા સાથે મારા લગ્ન અંગેના શું કરવું એ બધી યોજનાઓ કરતા હતા. શું જમવાનું બનાવશું ? રસોઈયા કોણ હશે ? છેલ્લા એક વર્ષમાં મારી માતાએ તેને માટે કોઇ નવી સાડી ખરીદી નથી, કારણ કે મારા લગ્નજીવનમાં કોઈ કમી રહેશે નહીં. દુનિયાને બતાવવા માટે મારી માતા ત્યાં તેની બહેનની સાડી પહેરીને ઉભી છે. મારા પિતાના આ બસો-ત્રણસો રૂપિયાના શર્ટની પાછળ પહેરેલ બનીયનમાં સો છિદ્રો છે. મારા માતા-પિતાએ તેમના બધા શોખને એમને એમ રહેવા દઇ મારે માટે કેટલા કેટલાં સપના જોયા હશે. ન તો તેમણે સારું ખાધું કે ન પીધું પણ નહીં હોય. તેમની એકમાત્ર એક જ ઈચ્છા હતી કે મારા લગ્નમાં કોઈ પણ પ્રકારની કમી ના આવે. તમારા દીકરાને રોટલી ઠંડી મળી ! તેના મિત્રો પનીરમાં ગડબડ લાગી. અને મારા દીયરને રસમાલાઇમાં રસના લાગ્યો. તેમનું અને તેમના મિત્રોની ભેગા થઇ મોટેથી હસવું મારા માટે મારા પિતાના ગૌરવને ઠેસ પહોંચાડવા જેવું છે.

નેહા બોલતાં બોલતાં હાંફી રહી હતી. નેહાના પિતાએ રડતાં રડતાં કહ્યું -

'પણ પુત્રી આટલી નાનકડી બાબતછે.'

નેહાએ તેમની વાત કાપી 'ના પપ્પા...આ કોઈ નાની વાત નથી. મારા પતિ જો મારા પિતાનો આદર ન કરી શકતા હોય, રોટલી શુંમારા પિતાએ બનાવી હતી ! રસ મલાઈ…પનીર એ બધું શું મારા પિતાએ બનાવેલ હતું...! ના.. આ કામ તો કેટરર્સનું છે. તમે તમારા હૃદય અને તમારી આર્થીક સ્થિતિ કરતાં વધુ ખર્ચ કર્યો છે, અને આમ છતાં જો તેમાં કોઈ કમી હતી તો, તે કટરર્સ તરફથી હતી. તમે તમારા દીલના ટુકડા જેવી પચ્ચીસ વર્ષ સુધી રાણીને તમારા હૃદયના ટુકડો મોકલી રહ્યા છો? મને ખબર નથી કે તમે કેટલી રાત રડશો મારી વિદાય પછી. માતા મારા વિના ક્યારેય ઘરની બહાર નીકળી ન હતી. આવતી કાલથી તે બજાર એકલી જશે. તે જવા માટે શું સમર્થ હશે ? જે લોકો પત્ની કે પુત્રવધૂને લેવા આવ્યા છે તેઓને જમવાની છટકબારી મળી રહી છે. આપે મારા પિતા તરીકે મારા ઘડતરમાં કોઇ કચાશ નથી રાખી તે વાત મારી સાસરીવાળા કેમ સમજી શક્યા નહીં ?'

રમણીકભાઇએ નેહાના માથા પર હાથ મૂક્યો - 'અરે પગલી .. વસ્તુઓની ગડબડી કરી રહ્યા છે…મને તારાપર ગર્વ છે કે તું મારી પુત્રી છો પણ દીકરા એમને તેમને માફ કરી દે અને શાંત થઇ જા તને મારા સમ છે.

ત્યાંજ અભિષેકે આવીને રમણીકભાઇનો હાથ પકડ્યો - 'મને માફ કરો, બાબુજી, મેં ભૂલ કરી, હું હું.માફી માગું છું' તેની ગળું બેસી ગયું હતું .. તે રડતાં રડતાં જણાવી રહેલ હતો.

પછી રાધેશ્યામજી અભિષેકના પિતા આગળ આવ્યા અને નેહાના માથા પર હાથ મૂક્યો - 'હું એક પુત્રવધૂને લેવા આવ્યો હતો પણ ભગવાન ખૂબ દયાળુ છે, તેમણે મને એક પુત્રી આપી અને દીકરીનું મહત્વ પણ મને સમજાવ્યું. ભગવાન મને પુત્રી ન આપી, કદાચ તેના કારણે જ તારા જેવી વહુ આજે મને પુત્રી મને આજે મળી. હવે દીકરી, આ ના સમજ મારા દીકરા અને તેના મિત્રોને માફ કરી દે…હું હાથ જોડી તારી સામે માફી માગું છું…મારી વહુ નહીં પણ મારી દીકરી નેહાને મારી સાથે આવવા દો. અને રમણીકભાઇએ ફરીથી હાથ જોડીને નેહાની સામે માથું ટેકવ્યું હતું. નેહાએ તેના પિતાનો હાથ પકડ્યો…'પિતાજી.'

રાધેશ્યામજીએ કહ્યું - 'બાબુજી નહીં ...પિતા.'

નેહા પણ ભાવુક થઈ ગઈ અને રાધેશ્યામ જીને વળગી. રમણીકભાઇનેઆવી પુત્રી મેળવીને ગૌરવ અનુભવતા હતા.

 નેહા હવે સંમત થઈ ગઈ કે ખુશી ખુશી તેને સાસરે જઇ રહેલ હતી. તેણી તેના માતા અને પિતાની આંખોમાં આંસુઓ ત્યાં છોડી રહી ગઈ હતી, તેના પિતાના આંગણા પર તે હસતી કુદતી રમતી હતી. તે આંગણાંનું પક્ષી કોઈ દૂરના બીજી જગ્યાએ ઉડી રહેલ હતું. પારકા ઘરને આજે પોતાનું ઘર બનાવા જવા તૈયાર થઇ ગઇ હતી. પોતાના આંગણાને નિર્જન કરવું અને બીજાના આંગણાને સુગંધ કરવી એ કોઈ નાની વાત નથી. જમવાની ખામી દૂર ન કરો. દીકરીના લગ્નમાં બનેલી ચીઝ, રોટલી અથવા રસમલાઇ રાંધવામાં છોકરીની ઉંમર જેટલો સમય લે છે.આ ભોજન માત્ર ભોજન જ નથી, પરંતુ પિતાની ઇચ્છા અને જીવનનું સ્વપ્ન છે. દીકરીના લગ્નમાં તૈયાર કરેલી વાનગીઓમાં સ્વાદ સપના કચડાયા પછી આવે છે અને તેમને રાંધવામાં વર્ષો લાગે છે, પુત્રીના લગ્નમાં જમવાની પ્રશંસા કરે છે.