ତପସ୍ଵିନୀ - ଷଷ୍ଠ ସର୍ଗ

[ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶାକ୍ଷର ଛନ୍ଦ ]

ଚିତ୍ରା ସହ ଶଶୀ ଦିନେ ଉଠିଲେ ଗଗନେ,

ବିକଶିତ ହେଲା ନବ-ମାଳିକା ଗହନେ | ୧ |

ଧୀରେ ଧୀରେ ଆଶ୍ରମର ମଲ୍ଲୀ-ବଲ୍ଲୀଚୟ,

ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ-କୁସୁମ-ପୁଞ୍ଜ ହେଲେ ମୁଦମୟ | ୨ |

ମାଧବୀ ବକୁଳ ମଲ୍ଲୀ ନିଆଳୀ ସୁଗନ୍ଧ-

ଭାରେ ଗନ୍ଧବହ ଗତି କରି ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ | ୩ |

ତମସା-ପୁଲିନେ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଚନ୍ଦ୍ରମା-କିରଣ,

ଆଲିଙ୍ଗୀ ସ୍ୱଚ୍ଛନ୍ଦେ କରୁଥିଲା ବିଚରଣ | ୪ |

ଜାନକୀ କୁଟୀର ପାଶେ ବିବିଧ ଆକାରେ

ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ଚନ୍ଦ୍ରକର ପାଦପ-ଛାୟାରେ | ୫ |

ଧୀରେ ଧୀରେ ପୂର୍ବଦିଗେ ହୋଇ ଅଗ୍ରସର

ହ୍ରାସ, ବୃଦ୍ଧି, ଲୋପ କରୁଥିଲେ କଳେବର | ୬ |

କୁଟୀରୁଁ ଅଳପ ଦୂରେ ଶୀତଭାନୁ-କରେ

ବସିଥାନ୍ତି ବଇଦେହୀ ସଜନୀ ସଙ୍ଗରେ | ୭ |

ସତୀ ପାଶେ ଦିଶୁଥିଲା ସୁଧାଂଶୁ କିରଣ

ସତୀ ଅଙ୍ଗୁ ହେଉଅଛି ଯେହ୍ନେ ବିକିରଣ | ୮ |

ଖଦ୍ୟୋତ ଦିଓଟି ଆଶ୍ରି ଗୋଟିଏ ପତର

କାନ୍ତି କରୁଥାନ୍ତି ଚନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ମଞ୍ଜୁତର | ୯ |

ଚାହିଁ ତାଙ୍କୁ ବୋଲୁଥାନ୍ତି ସତି ମନେ ମନେ,

"ଧନ୍ୟରେ ଖଦ୍ୟୋତେ ! ତୁମ୍ଭେ ପତଙ୍ଗଜୀବନେ | ୧୦ |

ଅଛନ୍ତି ଜଗତେ ଜୀବ ତୁମ୍ଭଠାରୁ ବଳି,

ଅଛିକିରେ ଆଉ କାହା କାନ୍ତି ତୁମ୍ଭ ଭଳି | ୧୧ |

ବଡ଼ ଭାଗ୍ୟେ ପାଇଥିଲ ବିଶ୍ୱପତି-ବର,

ତେଣୁ ତୁମ୍ଭ ଦ୍ୟୁତି ଲୋକ-ନେତ୍ର-ପ୍ରୀତିକର |" ୧୨ |

ଏ ସମୟେ ଶ୍ରୁତ ହେଲା ଚକ୍ରବାକ ସ୍ୱନ,

ମୁହୁର୍ମୁହୁଃ ହେଉଅଛି କରୁଣବର୍ଷଣ | ୧୩ |

କରୁଣା-ସଲିଳ ସତୀ-ନୟନ-ସରିତ-

କପୋଳ କୂଳକୁ ବଳେ ହେଲା ପ୍ରସାରିତ | ୧୪ |

ଚଞ୍ଚଳେ ଜାନକୀ କରି ସଖୀକି ଗୋପନ,

ଅଞ୍ଚଳେ ଘରମ ଛଳେ ପୋଛିଲେ ଲପନ | ୧୫ |

ଜାଣି ସଖୀ ପଚାରିଲା, "କହ ତ ସୁଶୀଳେ,

କିମ୍ପା ଚକ୍ରବାକ ରାବେ ରଜନୀ ଆସିଲେ ? ୧୬ |

ଥାନ୍ତି କି ଏ ବିହଙ୍ଗମ ନଗର ଭିତରେ ?

ଭବନ୍ତି କି ତହିଁ ମଧ୍ୟରାତ୍ରିରେ କାତରେ | ୧୭ |

ରାବନ୍ତି ଯଦ୍ୟପି ତାହା ନାଗରିକ ଜନେ;

ଆକର୍ଣ୍ଣନ କରି କିସ ଭାବିଥାନ୍ତି ମନେ ?" | ୧୮ |

ଶୁଣି ସତୀ ନ ପାରିଲେ ସମ୍ଭାଳି ଲୋତକ,

କଣ୍ଠସ୍ୱର ହେଲା ତହିଁ ବଚନ-ରୋଧକ | ୧୯ |

ତା' ଚାହିଁ କହିଲା ସଖୀ, "ଛାଡ଼ ସେହି କଥା,

ଚାପଲ୍ୟ ମୋ କ୍ଷମା କର, ବୃଥା ଦେଲି ବ୍ୟଥା |" ୨୦ |

ବୋଇଲା ଜାନକୀ, "ସଖି, ଆତ୍ମପରିଚୟ

ନ ଦେଇ ପରାଣ ମୋର ହେଉଛି ଅଥୟ | ୨୧ |

ଭରସା କରିଛିଁ, ମୋର ଅନ୍ତିମ ଜୀବନ,

ତୁମ୍ଭ ସହକାରେ ଏଥି କରିବି ଯାପନ | ୨୨ |

ନ କହିବି ନିଜ କଥା ଯଦି ତୁମ୍ଭ ପାଶ,

କରିବ କିରୂପେ ତୁମ୍ଭ ମୋ ପ୍ରତି ବିଶ୍ୱାସ ? ୨୩ |

କହିଦେଲେ ଲଘୁ ହେବ ମୋର ଦୁଃଖଭାର,

ବୁଝିବ ତହିଁରେ ତୁମ୍ଭେ କିପରି ସଂସାର | ୨୪ |

ମୁଁ ରାଜନନ୍ଦିନୀ ସଖି, ସମ୍ପଦର ଦୋଲେ

ବଢ଼ିଲି ରାଜେନ୍ଦ୍ର-ପରେ-ମଧୁମୟ କୋଳେ | ୨୫ |

ମରାଳ ମୟୂର ପିକ ଶୁକ ଶାରୀ ସ୍ୱର-

କରୁଥାଏ ରାଜପୁର ମଦୁର ମୁଖର | ୨୬ |

ରାବିଥାଏ ଚକ୍ରବାକ ରଜନୀ ସମୟେ,

ନୋହୁଥିଲା ଦୁଃଖ ତହିଁ ମୋ ବାଲ୍ୟ-ହୃଦୟେ | ୨୭ |

ଶୈଶବାନ୍ତେ ହେଲା ସଖୀ, ଯେବେ ମୋ ଯୌବନ

ଦେଖିଲି ଆସିଲେ ଦେଶୁଁ ଦେଶୁଁ ରାଜାଗଣ | ୨୮ |

ରତ୍ନମୟ ଧନୁଟିଏ ଜନକ ମୋହର

ରଖିଥାନ୍ତି, ଦିଶୁଥାଏ ଅତି ମନୋହର | ୨୯ |

ଜଣେ ଜଣେ ହୋଇ ଧନୁ ଧରି ନୃମଗଣ

ଟାଣି ଥରେ କରୁଥାନ୍ତି ଆସନ ଗ୍ରହଣ | ୩୦ |

ରତନ-କିରୀଟେ ଢାଙ୍କି ଧବଳ କୁନ୍ତଳ

କେତେ ନରପତି ତହିଁ ଦେଖାଇଲେ ବଳ | ୩୧ |

କେତେ ବା ଯୁବକ ନୃପ-କିଶୋର-କେଶରୀ

ଠାଣି ଧରି ଧନୁ ଛୁଇଁଗଲେ ଅପସରି | ୩୨ |

ସଦର୍ପ ଗମନ ତାଙ୍କ ନିଷ୍ଫଳ ସାହସ

ଚାହିଁ ସଖି, ସେତେବେଳେ ମାଡ଼ୁଥାଏ ହସ | ୩୩ |

ପ୍ରସାଦ ଉପରେ ରହି ବହି କୁତୂହଳ

ସଖୀଙ୍କ ସହିତ ଦେଖୁଥାଏଁ ସେ ସକଳ | ୩୪ |

ଶେଷେ ଜଣେ କ୍ଷତ୍ରି କୁଳ-ଚୂଳ ଆଭରଣ

ମରକତ-ବର-କାନ୍ତି-ଗଞ୍ଜନ-ବରଣ | ୩୫ |

ଧନୁ ସନ୍ନିଧାନେ ଆସି ହେଲେ ଶୋଭାକର

ସତେ ଯେହ୍ନେ ରାଜପୁତ୍ର ରୂପେ ଦିବାକର | ୩୬ |

ଚାହିଁ ତାଙ୍କୁ ହୃଦ ମୋର ସ୍ୱତଃ ହେଲା ଦ୍ରବ

ତାପସ,-ଜୀବନେ ନାହିଁ ସେହି ଅନୁଭବ | ୩୭ |

ନୃପବୃନ୍ଦେ କରିଥିଲି କେତେ ଉପହାସ,

ସବୁ ଚପଳତା ଜବେ ହୋଇଗଲା ହ୍ରାସ | ୩୮ |

ସେପରି ସୁନ୍ଦର ରୂପ ପାଇବ ନୟନ,

କେବେ ତ ସଜନି, ଭାବି ନ ଥିଲା ମୋ ମନ | ୩୯ |

ଭକ୍ତି-ପ୍ରୀତି-ସହିତ ମୋ ନିର୍ମଳ ହୃଦୟ

ବିନୟେ ବନ୍ଦିଲା ତାଙ୍କ ରଙ୍ଗ ପଦଦ୍ୱୟ | ୪୦ |

ଯେ ଭାଙ୍ଗିବ ଧନୁ ତାକୁ ମୋ କର ଅର୍ପଣ,

କରିବାକୁ ପିତା ମୋର କରିଥିଲେ ପଣ | ୪୧ |

ମୁଁ ଭାବିଲି, ସେହିଦିନ ପଣ ହେଲା ଶେଷ,

ତପସ୍ୱନୀ ହେବି ନେଇ ପିତାଙ୍କ ଆଦେଶ | ୪୨ |

କେ ଭାଙ୍ଗିବ ଧନୁ, ତାହା କି ଅଛି ନିଶ୍ଚୟ ?

ଏ ବୀରେନ୍ଦ୍ର ନେଲେଣି ମୋ ମନ କରି କ୍ରୟ | ୪୩ |

ମନ ଥିବ ଏକେ, ଅନ୍ୟ ହେବ ଯେବେ ପତି,

ଜୀବନେ ମରଣେ ହେବ ଭୀଷଣ ଦୁର୍ଗତି | ୪୪ |

କମନୀୟ କର ଯାର ପୁଷ୍ପଧନୁପାତ୍ର,

ଏ ଧନୁ ଧରିବା ତାଙ୍କ ଅପମାନ ମାତ୍ର | ୪୫ |

ମୋହ ଭାଗ୍ୟ ବଳେ ବୀର ସେ ଦୁର୍ଦ୍ଧର ଚାପ

ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଭାଙ୍ଗି ଦେଲେ ମୋ ହୃଦ-ସନ୍ତାପ | ୪୬ |

ବୀରେନ୍ଦ୍ର ସହିତ ହେଲା ମୋର ପରିଣୟ,

ଧନ୍ୟ ହେଲି ଲଭି ତାଙ୍କ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ପ୍ରଣୟ | ୪୭ |

ଅନୁଜ ତ୍ରିତୟ ଥିଲେ ବୀରମଣିଙ୍କର,

ଧଇଲେ ମୋହର ତିନି ଭଗିନୀଙ୍କ କର | ୪୮ |

ପିତୃପୁରୁ ପତିପୁର ଗମନ ପଥରେ

ତେଜୋମୟ ଧନୁଟିଏ ପୁଣି କାନ୍ତକରେ | ୪୯ |

କ୍ଷତ୍ରିୟ କୁଳର କେତୁ ଭାର୍ଗବପ୍ରବର

ଅର୍ପିବାର ଦେଖି ମୋର ମନେ ହେଲା ଡର | ୫୦ |

ପୁଣି ବା ଲଭିବେ କାନ୍ତ ତେଜୋମୟୀ ନାରୀ,

ହେବ ଅବା ମୋହର ସେ ପ୍ରଣୟ-ଭଗାରି | ୫୧ |

ଚଢ଼ାନ୍ତେ ମୋ କାନ୍ତ ସେହି ଶରାସନେ ଶର,

ଭାର୍ଗବୀ ବୀରଶ୍ରୀ ତାଙ୍କୁ ବରିଲା ସତ୍ୱର | ୫୨ |

ପଦ୍ମିନୀର ପ୍ରତି ଯଥା ଦ୍ୟୁମଣି-ଦିଧିତି,

ସେ ବୀରଶ୍ରୀ ବଢ଼ାଇଲା ମୋ ହୃଦୟ-ପ୍ରୀତି | ୫୩ |

ଭାବିଥାଏ ମନ ଏକ, ଫଳ ହୁଏ ଆନ,

ବୁଝି ନୁହେଁ ସଖି, ଭବେ ବିଧିର ବିଧାନ | ୫୪ |

ତେଜୋମୟୀ ବୀର-ବାନା ଉଡ଼ାଇ ଗଗନେ

ବିଜେ କଲେ ବୀରବର ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ମନେ | ୫୫ |

ସମ୍ପଦର ବନ ମୋର ଶ୍ୱଶୁର-ନିଳୟ,

ପ୍ରବେଶନ୍ତେ ତହିଁ ଶୁଭ-ସମ୍ବାଦ-ମଳୟ; | ୫୬ |

ଶୋଭା-ବୃକ୍ଷେ ଫୁଟିଗଲା ଆନନ୍ଦ-ସୁମନ,

ପ୍ରଭାର ପଲ୍ଲବ ହରିନେଲା ଜନମନ | ୫୭ |

ନବ ପରିଣୀତ ବୀରଭ୍ରାତା ଚତୁଷ୍ଟୟ

ରତନ ଭୂଷଣଚୟେ ହେଇ ଦୀପ୍ତିମୟ | ୫୮ |

ତହିଁରୁ ଅଧିକେ ସାଜି ବଧୂଙ୍କର ବେଶ

ମହୋଲ୍ଲାସେ ହେଲେ ସେହି ଭବନେ ପ୍ରବେଶ | ୫୯ |

ବୃଦ୍ଧା ଏକ ଥିଲା ସଖି, ସେ ରାଜଭବନେ

ସେକାଳେ ହୋଇଲା ହର୍ଷବର୍ଷଣ ବଚନେ | ୬୦ |

ଋକ୍ଷରାଜି ବିଭ୍ରାଜିତ ଚୌଦିଗ-ଗଗନ

ମଣ୍ଡିଲେ ବିରାଜି ଆଜି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସଦନ | ୬୧ |

ଦେଖିଲି ମୋ ଭଗିନୀଙ୍କ ବଦନମଣ୍ଡଳ

ହୋଇଥିଲା ନବ ପ୍ରେମ-ମନ୍ଦାକ୍ଷେ ପାଟଳ | ୬୨ |

ଉପୁଜି ତହିଁରେ ନବ ଘର୍ଣକଣାଚୟ

ରତନ ଜ୍ୟୋତିରେ ହୋଇଗଲା ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟ | ୬୩ |

ତୋ ସ୍ୱନ୍ନ ଲଲାଟେ ଆଜି ସୁଧାଂଶୁକିରଣ

ଦେଖି ସଖି, ହେଉଅଛି ସେକଥା ସ୍ମରଣ | ୬୪ |

ସ୍ୱର୍ଗର ସମ୍ପଦ ଯାହା କହିଥାନ୍ତି ଜନେ,

ଶ୍ରୁତି-ସତ୍ୟ ମଣି ତାକୁ ଲୋଭ ଦିଏ ମନେ | ୬୫ |

ସ୍ୱର୍ଗ ଲୋଭେ ରାଜା ତେଜି ରାଜସିଂହାସନ,

ତପ କରେ ବନେ କରି ଫଳମୂଳାଶନ | ୬୬ |

ମୁଁ ଯାହା ଦେଖିଲି ସଖି, ଶ୍ୱଶୁରଙ୍କ ଘରେ;

ଭାବିଲି ନ ଥିବ ତାହା ସୁରେନ୍ଦ୍ର-ନବରେ | ୬୭ |

ଶ୍ୱଶୁର ଶାଶୁଙ୍କ ସ୍ନେହ, ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ପୀରତି

ତୁଚ୍ଛ ଜ୍ଞାନ କରାଇଲା ମୋତେ ସ୍ୱର୍ଗ ପ୍ରତି | ୬୮ |

କେତେ ହେଲା ନବ ନବ ମହୋତ୍ସବମାନ,

ଜଗତେ ତା ହୁଏ ବୋଲି ନ ଥିଲା ମୋ ଜ୍ଞାନ | ୬୯ |

ପତି-ପ୍ରୀତି-ରତ୍ନ ରାଜ-ଭବନ-ରତନ-

ଆଲୋକ ସୁଖରେ କଲି କାଳ କରତନ | ୭୦ |

ଶୁଣିବାକୁ ତହିଁ ଦୀନ ଚକ୍ରବାକ ସ୍ୱର

ଥିଲା ନାହିଁ ରାତ୍ର ଦିନେ ମୋତେ ଅବସର | ୭୧ |

ଚାଲିଗଲା ସେହିୁରୂପେ ଦ୍ୱାଦଶ ବତ୍ସର,

ବାରଦିନ ପରି ହେଲା ମୋ ମନେ ଗୋଚର | ୭୨ |

ଦିନେ କାନ୍ତ ଆସି ମୋତେ ବୋଇଲେ ସାହାସେ,

'ବାନ୍ଧବୀ, ରହିବା ଆଜି ରାତ୍ରି ଅଧିବାସେ | ୭୩ |

କରିବାର ଆଶେ ତେ ତେ ହୃଦ-ଆଭରଣ

ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ କାଲି ମୋତେ କରିବେ ବରଣ |' | ୭୪ |

ମୁଁ ବୋଇଲି, 'ନାଥ, ତୁମ୍ଭ ଦିବ୍ୟ ଅନୁରାଗ

ପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା ମୋଠାରେ ଯା ନ ହେବ ତ ଭାଗ ? ୭୫ |

ସେ ବୋଇଲେ, 'ସ୍ୱଭାବିକ ହେଲେହେଁ ସେ କଥା

ସତୀ-ପଦେ ନତ ହୁଏ ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ-ମଥା | ୭୬ |

ସାଗର-ସଲିଳ ଉଠି ଘନ ହୁଏ ନଭେ

ଲୋକହିତ ସାଧି ପଶେ ସାଗର-ଗରଭେ |' ୭୭ |

ମଙ୍ଗଳ ବିଧିରେ ସେହି ରାତ୍ରି ହେଲା ଶେଷ,

ମଙ୍ଗଳବାଜଣା ପ୍ରାତେ ଶୁଭିଲା ବିଶେଷ | ୭୮ |

ସଚିବ ସହିତ କାନ୍ତ ଗଲେ ପିତା ପାଶେ,

ଲେଉଟି ବୋଇଲେ ମୋତେ ଦୁଃଖ ଭରି ଭାଷେ | ୭୯ |

ଜୀବନସଙ୍ଗିନୀ ! ରଖି ତୋ ପାଶେ ଜୀବନ,

ପିତାଙ୍କ ଆଦେଶେ ଆଜି ଯାଉଅଛି ବନ | ୮୦ |

ଯୁବରାଜ ହେବେ ପ୍ରିୟ ଭାଇ ମୋ ଭରତ,

ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ ହେଲେ ତାଙ୍କ ପ୍ରଣୟରେ ରତ | ୮୧ |

ନ ରଖି ମାନିନି, ନିଜ ଜ୍ୟେଷ୍ଠା ଅଭିମାନ

ଭରତେ କରିବୁ ରାଜ ମାନ୍ୟରେ ସମ୍ମାନ |' ୮୨ |

ଦେଖିଲି ମୁଁ ସ୍ୱମୀଙ୍କର ବଦନମଣ୍ଡଳ

ଦିଶୁଥିଲା ପୂର୍ବପରି ଶାନ୍ତିରେ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ | ୮୩ |

ହେଉଥାଏ ମନ ବନ-ଗମନେ ଚଞ୍ଚଳ,

କିନ୍ତୁ ଯେହ୍ନେ ମୋହ ପାଇଁ ହୃଦୟ ବିକଳ | ୮୪ |

ସ୍ୱମୀଙ୍କ ବଚନ ମଣିଥାନ୍ତି ପରିହାସ,

ଉଠିଗଲା ଚଉଦିଗେ ରୋଦନ ଉଚ୍ଛ୍ୱାସ | ୮୫ |

ହାହାକାର ରବେ ହେଲା ନବର କମ୍ପନ,

ବିସ୍ମୟେ ଭାବିଲି, ଏ କି ଅଦ୍ଭୁତ ସ୍ୱପନ | ୮୬ |

ଚକିତେ ବୋଇଲି, 'ନାଥ, ତୁମ୍ଭେ ଗଲେ ବନ

ରାଜପୁରେ ଏ ଦାସୀର କିସ ପ୍ରୟୋଜନ ? ୮୭ |

ହୋଇଥାନ୍ତି ରାଜରାଣୀ ହେବି ଭିକାରୁଣୀ

ଶ୍ରୀପଦ ସେବିବି ହେଇ କାନନ ଚାରିଣୀ | ୮୮ |

ଶ୍ରୀଚରଣେ ମତି ମୋର, ଶ୍ରୀଚରଣେ ଗତି,

ତୁମ୍ଭ ବିନା ନ ବାଞ୍ଛଇ ସ୍ୱରଗ-ସମ୍ପତ୍ତି | ୮୯ |

ତୁମ୍ଭ ପ୍ରିୟ ଅବରଜ ଯୁବରାଜ ହେବେ

ହସି ହସି ବନଗାମୀ ତୁମ୍ଭେ ହେବ ଯେବେ | ୯୦ |

ଯୁବରାଜ୍ଞୀ ହବ ମୋର ମାଣ୍ଡବୀ ଭଗିନୀ,

ମୁଁ କିମ୍ପା ନ ହେବି ତୁମ୍ଭ ପଦାଙ୍କଗାମିନୀ ? | ୯୧ |

ସେ ସୁଖ ବଞ୍ଚିତା ହେଲେ ନ ବଞ୍ଚିବ ସୀତା,

ପ୍ରଭୁପାଦ-ସେବା ବିନା ବିଶ୍ୱ ତାକୁ ପିତା | ୯୨ |

ଯା' କିଛି ବିଷାଦ ଥିଲା ସ୍ୱାମୀଙ୍କର ମନେ,

ଦୂର ହୋଇଗଲା ଜବେ ମୋର ସେ ବଚନେ | ୯୩ |

ପିତା ମାତା ଭ୍ରାତା ବନ୍ଧୁ ଭୃତ୍ୟ ପରିଜନ

ତେଜି କାନ୍ତ ମୋତେ ସଙ୍ଗେ ଘେନିଗଲେ ବନ | ୯୪ |

କେବଳ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାମେ ଥିଲେ ମୋ ଦେବର

ହେଲେ ସ୍ୱାମୀଙ୍କର ବନବାସ ସହଚର | ୯୫ |

ଫିଙ୍ଗି ଦେଇ ରାଜସୁଖ ବିସ୍ମୃତିର ନଦେ

ଭ୍ରମିଲୁଁ ଗହନ ଗିରି ନବୀନ ଆନନ୍ଦେ | ୯୬ |

ସଖୀରୂପେ ପାଇ ବନେ ମୁନି କନ୍ୟାଗଣ

ତାଙ୍କ ସ୍ନେହ-ସୁଖ-ଜଳେ ହେଲି ନିମଗନ | ୯୭ |

ଅନେକ ଦିବସ ଥିଲୁଁ ପଞ୍ଚବଟୀ ବନେ,

ଗୋଦାବରୀ-ପୂତ-ତୀରେ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ଜୀବନେ | ୯୮ |

ନିଶାନ୍ତେ ପବନ ବନ-ପୁଷ୍ପବାସ ହରି,

ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ ଆସି ଦିଏ କୁଟୀରକୁ ଭରି | ୯୯ |

ଶ୍ରବଣ-କୁହରେ ଢାଳେ ମନୋରମ ସ୍ୱର

ରାଜ ବୈତାଳିକ ରୂପେ ଆସି ପିକବର | ୧୦୦ |

ମୟୂର ମୟୂରୀ ହୋଇ ନୃତ୍ୟ ପରାୟଣ

ମଣ୍ଡନ୍ତି ପ୍ରଭାତେ ମୋର କୁଟୀର ପ୍ରଙ୍ଗଣ | ୧୦୧ |

ଆସିଥାନ୍ତି କଉତୁକେ ମୃଗ ଶିଶୁଗଣ

କରିବାକୁ ମୋହ କରୁଁ ନୀବାର ଭକ୍ଷଣ | ୧୦୨ |

ଜନନୀର କୋଳ ତେଜି କଲଭ କଲଭୀ

ଖେଳନ୍ତି ମୋ ପାଶେ ମୋର କୁଁ ଖାଦ୍ୟ ଲଭି | ୧୦୩ |

ବିବିଧ କୁସୁମେ ଗୁନ୍ଥି ମନୋହର ହାର

ଦେଉଥାଏ କାନ୍ତ ଗଳେ ପ୍ରୀତି-ଉପହାର | ୧୦୪ |

କୌତୁକେ କୁସୁମେ କାନ୍ତ ମଣ୍ଡି ମୋର ବେଣୀ

ଭ୍ରମନ୍ତି କୁସୁମବନେ ସଙ୍ଗେ ମୋତେ ଘେନି | ୧୦୫ |

ବୋଲୁଥାନ୍ତି, 'ସଖି, ତୁ ମୋ' ପ୍ରଣୟ ପ୍ରତିମା,

ପ୍ରାଣର ସଙ୍ଗିନୀ ସ୍ୱର୍ଗ-ସୁଖର ଗାରିମା | ୧୦୬ |

ମୁଁ ବୋଲେଁ, 'ପ୍ରାଣେଶ, ତୁମ୍ଭ ପ୍ରେମ ଅଧିକାର

ସଙ୍ଗେ ନୁହେଁ ତୁଳନୀୟ ସ୍ୱର୍ଗ-ସୁଖ ଛାର' | ୧୦୭ |

ଦିନେ ଫୁଲେ ଚନ୍ଦ୍ରାତପ ଫଳମୟ ସ୍ତମ୍ଭ

ସିଂହାସନ ରଚି ଖଚି କୁସୁମ କଦମ୍ବ | ୧୦୮ |

ଫୁଲମୟ ଛତ୍ର କରି ଫୁଲର ଚାମର

ବିଚିତ୍ର ବ୍ୟଜନ ଫୁଲେ କରି ଶୋଭାକର | ୧୦୯ |

କେତକୀ ଦଳରେ କଲି କିରୀଟ ନିର୍ମାଣ

ଖଚି ରତ୍ନରୂପେ ରମ୍ୟ ରମ୍ୟ ଫୁଲମାନ | ୧୧୦ |

ବିନୟେ ବୋଇଲି, 'ନାଥ, ପୂଜିବି ପୟର,

କୃପା ବହି ସିଂହାସନେ ଥରେ ବିଜେ କର | ୧୧୧ |

ସସ୍ମିତେ ବୋଇଲେ ମୋତେ କାନ୍ତ ମହାମନା,

'ରାଜ-ଉପଚାର ସଖି ଅଛି ମୋତେ ମନା | ୧୧୨ |

ତୋତେ ମୁଁ କରିବି ଆଜି ବନ-ଫୁଲେଶ୍ୱରୀ

ବୋଲି ଫୁଲେ ସଜାଇଲେ ବଳେ କର ଧରି | ୧୧୩ |

ତାଙ୍କ ରାଣ ଭାଷେ ଖଣ୍ଡି ମୋହର ଆପତ୍ତି

ଅଗ୍ରେ ଉଭା ଭୋଇ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଲେ ମୋର ପ୍ରତି | ୧୧୪ |

ମନ୍ଦାକ୍ଷରେ ନେତ୍ର ମୋର ହେଲା ନିମୀଳିତ

ରହିଲି ସେ ପୁଷ୍ପାସନେ ହୋଇ ବିଦ୍ରବିତ | ୧୧୫ |

ଆନନ୍ଦେ ବୋଇଲେ କାନ୍ତ ରସିକକେଶରୀ,

'କରୁଣା କଟାକ୍ଷପାତ କର ଫୁଲେଶ୍ୱରୀ !' ୧୧୬ |

ହରଷ-ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ମୁଖ ଅନାଇ ତାଙ୍କର,

ବୋଇଲି, ଅବିଧି ହେଲା ବିବେକିଶେଖର | ୧୧୭ |

ନୁହଇ ଯା' ପ୍ରଭୁପଦ ଅର୍ଚ୍ଚନାର ଯୋଗ୍ୟ

କେବେ କି ତା' ହୋଇଥାଏ ଦାସୀଛାର ଭୋଗ୍ୟ ?' ୧୧୮ |

ସେ ବୋଇଲେ, 'ପ୍ରଣୟିନୀ ପ୍ରଣୟୀର ରୀତି

ବଢ଼ାଇ ଏକର ମାନ ଅନ୍ୟ ଲଭେ ପ୍ରୀତି |' ୧୧୯ |

ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ବଦନୁ ତାଙ୍କ ପ୍ରୀତି କଥା ଶୁଣି

ନିଜ ଭାଗ୍ୟ ଧନ୍ୟ ମଣି ମୁଦେ ହେଲି ତୁନୀ | ୧୨୦ |

ସନ୍ଧ୍ୟା ହେଲା କ୍ରମେ ନଭେ ହେଲେ ସୁଧାକର;

ବିହରିଲେ କାନ୍ତ ବନେ ଧରି ମୋର କର | ୧୨୧ |

କରିବାକୁ ପୁଣି ମୋର ମାନସ ରଞ୍ଜନ

କରୁଥିଲେ ବନବାସ ସୁଖର ବର୍ଣ୍ଣନ | ୧୨୨ |

ସେ କାଳେ ଅଦୂରେ ଶୁଣି ଚକ୍ରବାକ-ସ୍ୱନ

ସହସା ପ୍ରାଣେଶ କଲେ ମୋ ମୁଖ ଚୁମ୍ବନ | ୧୨୩ |

କଉତୁକେ ପଚାରନ୍ତେ ତହିଁର କାରଣ,

ସେ ଯାହା କହିଲେ ଏବେ ହେଉଛି ସ୍ମରଣ | ୧୨୪ |

ବୋଇଲେ, 'ପ୍ରେୟସି' ଏହି କାନ୍ତାବିରହିତ

ଚକ୍ରବାକ ଦୁଃଖାନଳେ ହେଉଛି ଦହିତ | ୧୨୫ |

ଦିନଯାକ ଥାଏ ପ୍ରିୟା ସଙ୍ଗସୁଖେ ସିକ୍ତ,

ତା ବିନା ମଣୁଛି ଏବେ ଜୀବନକୁ ତିକ୍ତ | ୧୨୬ |

ତୁ ନ ଥାନ୍ତୁ ଯଦି ମୋର ବନ-ସହଚରୀ,

ଦୁଃଖେ ଦଗ୍ଧ ହେଉଥାନ୍ତି ବିପିନେ ବିଚରି | ୧୨୭ |

ଯାହା ଯାହା ବୋଲୁଅଛି ବନବାସ ସୁଖ,

ସେ ସକଳ କରୁଥାନ୍ତେ ମୋ ଜୀବନ ଶୁଷ୍କ | ୧୨୮ |

କାନ୍ତା ବିନା କାନ୍ତ-ପ୍ରାଣ ସ୍ୱଭାବେ ବିକଳ,

ବିକଳ ଜୀବନ ମଣେ ଜଗତ ବିଫଳ | ୧୨୯ |

ଭାସୁଥାଏ ଜୀବ ଯଦି ସଂସାର-ସାଗରେ,

ତରିବା ଭରସା ଥାଏ ବନିତା-ନାବରେ | ୧୩୦ |

ନ ଥିଲା ମୋ' ଅନୁଭବ ବିରହ-ବେଦନେ;

ତା' ଶୁଣି ହସିଲି ଲଜ୍ଜାବନତ ବଦନେ | ୧୩୧ |

ହାୟ ! କିଛି କାଳ ପରେ ସେ ଘୋର କଷଣ

ଜୀବନେ ମୋ' ଅଧିକାର କଲା ଷୋଳପଣ | ୧୩୨ |

ଭୁକ୍ତଭୋଗୀ କରେ ପର ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ,

ଅଶ୍ରୁ ଆଜି ବୁହାଇଲା ମୋ ରଥାଙ୍ଗରବ |" ୧୩୩ |

ତାପସୀ ବୋଇଲେ 'ସଖି' ବଝିଲି ନିଶ୍ଚୟ,

ତବ କାନ୍ତ ହୃଦ-ପ୍ରେମ-ପୀୟୁଷ-ନିଳୟ | ୧୩୪ |

କାନ୍ଦୁଥିବେ ନରମଣି ଚକ୍ରବାକ ପରି,

ପହିଯାଉ ବେଗେ ତୁମ୍ଭ-ବିପଦ-ଶର୍ବରୀ | ୧୩୫ |

ସୁନାର ସଂସାର ହୋଇଅଛି ଛାରଖାର,

କାହିଁକି ଘଟିଲା ଏହି ଘୋର ଦୁର୍ବିଚାର ? ୧୩୬ |

କରିଥିଲେ ରାଜା ଯାକୁ ଜୀବନର ଧନ,

କେମନ୍ତେ ବଳିଲା ତାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ିବାକୁ ମନ | ୧୩୭ |

ବିଧିବିଚାରକୁ ଧିକ, କାହିଁ କଲା କିସ,

ଅମୃତ ଉପରେ ଆଣି ଢାଳିଦେଲା ବିଷ | ୧୩୮ |