ତପସ୍ଵିନୀ - ଅଷ୍ଟମ ସର୍ଗ

[ କେଦାର-କାମୋଦି ]

ଜୀବନେ ଯଉବନ ବଢ଼ଲା ସମ

ବସନ୍ତ ବଢି ବନେ ହେଲା ଗ୍ରୀଷମ,

ଯୁବା-ଶକତି ଯଥା ହୁଏ ପ୍ରଖରା;

ପ୍ରଚଣ୍ଡତର ହୋଇ ଆସିଲା ଖରା | ୧ |

ସୁଖ-ବିଷୟ-ଭୋଗ ତୃଷ୍ଣାର ପରି

ସଞ୍ଜାର କଲା ମୃଗତୃଷ୍ଣା ସୁନ୍ଦରୀ,

ତୂଳା ଉଡ଼ିଲା ତେଜି ଶାଳଳୀ ତରୁ;

କୃପଣ ଧନ କାଳେ ଉଡ଼େ ଖାତରୁ | ୨ |

ପଲାଶ ଅଙ୍ଗେ ନାହିଁ ପୂର୍ବ ସୁରଙ୍ଗ

ଅନିତ୍ୟ ଏହିପରି ଭବ-ପ୍ରସଙ୍ଗ,

ତାପେ ଅଧିକତର ମଲ୍ଲୀ ଫୁଟିଲା;

ଅଧିକ ବାସ ତାର ଅଙ୍ଗୁଛୁଟିଲା | ୩ |

ସାଧୁ-ହୃଦୟ ତାପେ ହୁଏ ଅଟଳ

ବରଞ୍ଚ ହୁଏ ଶାନ୍ତି-ଯଶ ପ୍ରବଳ,

କୁଟଜ ଅନାଇଲା ତାକୁ ହରଷେ;

ସାଧବ ପାଇ ସାଧ ଅବଶ୍ୟ ରସେ | ୪ |

ଏକ ହୃତୟେ ଦୁହେଁ କଲେ ବିଚାର

ଗ୍ରୀଷମେ କରୁଥିବା ବାସ ସଞ୍ଚାର,

ବରଷା ହେଲେ ମହୀ ହେବ ଶୀତଳ;

ଶାନ୍ତି ଲଭିବେ ଜୀବଜନ୍ତୁ ସକଳ | ୫ |

କଦମ୍ବ କେତକୀ ତ ବାସ କୃପଣ

ନୁହନ୍ତି, କରିବେ ସେ ଲୋକତର୍ପଣ,

ଅର୍ପଣ କରି ଜନ-ରଞ୍ଜନ ଭାର

ତେଜିବା ହସି ହସି ତରୁ ସଂସାର | ୬ |

ଉଦ୍ଦଣ୍ଡ କମଳିନୀ ଉଞ୍ଚାଇ ମଥା

ସହର୍ଷେ ସମର୍ଥନ କରି ସେ କଥା,

ବୋଇଲା ମୁହିଁ ଥାଇ ତୁମ୍ଭର ସଙ୍ଗେ;

ଝାସିବି କାଳ-ସିନ୍ଧୁ-ତୁଙ୍ଗ-ତରଙ୍ଗେ | ୭ |

ମଲ୍ଲୀ ବୋଇଲା ତାହା ପାରିବୁ କାହିଁ ?

ତୋ କାନ୍ତ ଭାନୁ ତୋତେ ଛାଡ଼ିବେ ନାହିଁ |

ବୋଇଲା କମଳିନୀ ଘୋଟିଲେ ଘନ,

ଚାହିବେ ନାହିଁ କାନ୍ତ ମୋର ବଦନ | ୮ |

ବିପଦେ କରି କିଛି ଦିନ ଯାପନ

କରିବି ଭବ-ବ୍ରତ ଉଦ୍ଯାପନ;

କାନ୍ତ ମୋ ଘନ ଭେଦିପାରନ୍ତି ନାହିଁ,

ସହନ୍ତି ଦୁଃଖ ଲୋକମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ | ୯ |

ଅଧିକ ଦିନ କାନ୍ତ-ପ୍ରେମାନୁରାଗ

ଭୋଗ କରିବି କାହିଁ? ନାହିଁ ମୋ ଭାଗ୍ୟ,

ତାଙ୍କ ଚରଣ କରୁଥିବି ସ୍ମରଣ;

ମରଣ ନେବ ମୋତେ କରି ବରଣ | ୧୦ |

ଏ ଜନ୍ମେ କିଛିଦିନ ସହିଲେ ଦୁଃଖ

ଚାହିଁବି ପର ଜନ୍ମେ ସ୍ୱମୀ-ଶ୍ରୀମୁଖ,

ସେ କଥା ଜାନକୀଙ୍କ ଜ୍ଞାନ-ଶ୍ରବଣେ;

ପଡ଼ନ୍ତେ ଆଦରଶ ମଣି ଜୀବନେ | ୧୧ |

ବୋଇଲେ ପଦ୍ମିନୀ ଗୋ ଅଟୁ ସାଧବୀ

ଦିଶୁଛି ତୋତେ ପୁଣ୍ୟମୟୀ ପଦବୀ,

ବିଚାରେ ମୁହିଁ ତୋର ଅଟେ ଭଗିନୀ;

ତହିଁ ଉପରେ ପୁଣି ଭାଗ୍ୟ-ଭାଗିନୀ ! ୧୨ |

ତୋ ପରି ସ୍ୱାମୀ-ସ୍ନେହ ଭୋଗିଲି ବନେ

ସ୍ୱଚ୍ଛ ଅମୃତମୟ ସୁଖ ଭବନେ;

ତୋ କାନ୍ତ ପ୍ରଭାକର ଦିବସ-ନାଥ,

ସେ ବଂଶେ ଜାତ ଧରା-ନାଥ ମୋ କାନ୍ତ | ୧୩ |

କହୁଛି ଯାହା ନିଜ ଭବିଷ୍ୟ ଗତି

ଆଗୁଁ ମୁଁ ଲଭିଲିଣି ସେହି ପଦ୍ଧତି,

ଧନ୍ୟ ତୋ ହୃଦ, ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ତୁ ସତି,

ଜୀବନେ ମୋର ଦିଅ ତୋ' ଶୁଦ୍ଧ-ମତି | ୧୪ |

ଲୋକ ବଚନ କରି ଦୁଃଖ ଅର୍ଜନ

କରିଅଛନ୍ତି କାନ୍ତ ମୋତେ ବର୍ଜନ;

ମୋ' ଭାଗ୍ୟ ପରକାଳେ ସ୍ୱାମୀ-ଦର୍ଶନେ,

କ୍ଷମ ହେବ କି? କହ ଦିବ୍ୟ ଦର୍ଶନେ | ୧୫ |

ଶୀତଳ-ଶତଦଳ-ଦଳର ତଳେ

ଘନ ଶ୍ୟାମଳ-ବକ୍ଷ-ସରସୀଜଳେ,

ମଧ୍ୟାହ୍ନ କଟାଇଲେ କୋକ-ଦମ୍ପତି,

ରାଜହଂସୀକି ସଙ୍ଗେ ଘେନି ତା' ପତି | ୧୬ |

ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ୀ କାରଣ୍ଡବ କାଣ୍ଡରୁ ବଞ୍ଚି

କମଳ-ବନେ ଲମ୍ବ-ଲମ୍ଫନ ରଚି,

ଛତ୍ର ବିଶାଳ-ପତ୍ର-ବିପିନେ ବଣା

ହୋଇ ଅନ୍ତିମେ ହେଲା ବକ-ପାରଣା | ୧୭ |

ଉଦ୍ଦଣ୍ଡ ଶତପତ୍ର-ପତ୍ର-ଉଦରେ

ପଡ଼ି ଶଫରୀ ଲମ୍ଫ ଦିଏ ଉଦରେ,

ମଣ୍ଡୁକ କୁମୁଦିନୀ ବଙ୍କା ନାଡରେ;

ନ ବସୁଁ ଡିଆଁମାରେ ଡ଼ୁଣ୍ଡୁଭ ଡରେ | ୧୮ |

ବିଷାଦେ ବସି ପିକ ରସାଳ-ଡାଳେ

କାକ କୁଲାୟ-ପାଶେ ପତ୍ର-ଉଢ଼ାଳେ,

ପିପାସା ସହି ଶ୍ରୁତିସୁଧା ନ ଢାଳେ;

ଲୁଚିଛି ଯେହ୍ନେ ଭୟ କରି ଚଣ୍ଡାଳେ | ୧୯ |

ନଚାଉ ନାହିଁ ଚମ୍ପା ବିସ୍ତାରି ପୁଚ୍ଛ

ପୁଚ୍ଛ-ମୂଳ-ସୁରଙ୍ଗ-ପାଲକ-ଗୁଚ୍ଛ,

କହଳୁ ନାହିଁ ରଙ୍ଗେ ହଲାଇ ପକ୍ଷ

ସୋଦର ଚାହିଁ କୋପେ ହୋଇ ବିପକ୍ଷ | ୨୦ |

ଯୁଝାଇଥାଏ ସିନା ତାକୁ ଆହାର

ନତୁବା ଭ୍ରାତା ରିପୁ ହୁଏ କାହାର ?

ବସିଛି ପୀନ କାୟେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଦରେ,

ବିଶାଳ ଶାଳତରୁ-ଡାଳେ ମୁଦରେ | ୨୧ |

ମଧୁକ-ବନେ ବସି ଶୁକ ସକଳେ

ଭୋଜନ-ବ୍ୟାଜେ କାଟି ମଧୁକ ଫଳ,

ଦ୍ୱିଜ-ସ୍ୱଭାବେ କରୁଛନ୍ତି ଅଙ୍କନ,

ସୂକ୍ଷ୍ମ ପଞ୍ଜିକା ଭାବୀ-ବୃଷ୍ଟି ଲକ୍ଷଣ | ୨୨ |

ତମସା-ତଟ-ବଟ-ବିଟପି-ତଳ

ନିବିଡ଼ କିଶଳୟ-ଛାୟା-ଶୀତଳ,

ତହିଁ କୁଟଜ-ବାସ-ପୂର୍ଣ୍ଣ-ଉଟଜେ

ସହଜେ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଶାନ୍ତି-ଚରଣେ ଭଜେ | ୨୩ |

ବାଲ୍ମୀକି ବସି ତହିଁ ଜ୍ଞାନ-ନୟନ

ଫିଟାଇ ଦେଖୁଛନ୍ତି ଶ୍ରୀରାମାୟଣ,

ତାପସ-ବୃନ୍ଦ କାହିଁ କେ ଅଧ୍ୟୟନ;

କେ କାହିଁ କରୁଛନ୍ତି ବେଦ-ଗାୟନ | ୨୪ |

ଗୁରୁ-ଗରଭ-ଭାରେ ଆଳସୀ ସୀତା

ତାପସୀ-ପରିବେଶେ ହୋଇ ବେଷ୍ଟିତା,

ନିବିଡ଼ ନିକୁଞ୍ଜରେ ପଲ୍ଲବାସନେ;

ଶାନ୍ତି ସେବନ୍ତି ବସି-ସ୍ଥିର-ଦର୍ଶନେ | ୨୫ |

ପରିଧି-ଯୁତ କି ସେ ଚନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଳ

ରାକା-ବିଦାୟେ ଭଜେ ଅସ୍ତ-ଅଚଳ,

ସତୀ-ପାଣ୍ଡୁର-ଗଣ୍ଡ ସ୍ୱେଦ-ପଟଳ;

ଶିଶିର ପରା ହିମ ନୟନ-ଜଳ | ୨୬ |

ତାପସୀ ମଧ୍ୟେ ରହି ଶ୍ରୀରାମ-ରାଣୀ

ଲଙ୍କା ରାକ୍ଷସୀ-ବୃତି ସ୍ମୃତିକୁ ଆଣି,

ଭାବନ୍ତି ତାପସୀଙ୍କ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ଭାବ,

ରାକ୍ଷସୀ ନାରକୀୟ ମନ୍ଦ ସ୍ୱଭାବ | ୨୭ |

ମନେ ପଡ଼ନ୍ତେ ବୀର ବାତ ନନ୍ଦନ

ବାତଦେବଙ୍କୁ କଲେ ଅଭିନନ୍ଦନ,

ତାଳ-ବୃନ୍ତରେ ଦେବୀ ସାଦରେ ବିଞ୍ଚି;

ପ୍ରସାଦ ଲାଭ କଲେ ଶୀତଳ-ବୀଚି | ୨୮ |

ଏକାଳେ ଆଗେ ଆସି ଚିନ୍ତା-ସୁନ୍ଦରୀ

ବୋଇଲା ବଚନରେ ବିନୟ ଭରି;

"ଦେବି ଗୋ ! ଦ୍ୱାରେ ଆସି କେତେକ ଜନ;

ସତୃଷ୍ଣେ ଲୋଡ଼ୁଛନ୍ତି ତୁମ୍ଭ ଦର୍ଶନ | ୨୯ |

ବହୁତ ଦୁରୁଁ ଆସି ଅଛନ୍ତି ପରା

ଧନ୍ୟ ଦିଦୃଶକ୍ଷା ଗଣିନାହିଁ ଏ ଖରା,

ଦେଖିଲେ ମନେହର ରୂପ ତାଙ୍କର;

ହୃଦୟ ହୋଇଯାଏ ପ୍ରୀତି-ଆକର" | ୩୦ |

ଦେବୀ ବୋଇଲେ, "ସଖୀ, ଆଣ ସତ୍ୱର

ଧନ୍ୟ ମୋ ଭାଗ୍ୟ ! ମୋତେ ଏତେ ଆଦର,

ତାଙ୍କ ଦର୍ଶନେ ମୋର ନୟନଦ୍ୱୟ;

କରିବେ ପାପ-ତାପ ଅବଶ୍ୟ କ୍ଷୟ" | ୩୧ |

ଦେବୀ ଆଦେଶେ ଜଣେ ପ୍ରଥମେ ଆସି

ବୋଇଲା ମୃଦୁ-ମନ୍ଦ ହାସ ପ୍ରକାଶି,

ସୁଚିର-ପରିଚିତ-ବାନ୍ଧବ ପରି;

ପ୍ରଣୟ ବାକ୍ୟେ ସୁଧା ସେଚନ କରି | ୩୨ |