નંબર 37

સુરતના એક નાનકડા ફ્લેટમાં નીલમ અને અર્જુનનું લગ્નજીવન પ્રેમના નાજુક દોરે ગૂંથાયેલું હતું. નીલમ, એક શાંત અને સંવેદનશીલ સ્ત્રી, નાની-નાની ખુશીઓમાં જીવનનો આનંદ શોધતી. અર્જુન, એક મહેનતુ અને જવાબદાર પતિ, નીલમની દરેક ઈચ્છા પૂરી કરવા દિવસ-રાત ખપતો. તેમનું ઘર, ભલે નાનું હતું, પણ તેમના પ્રેમ અને હાસ્યના રંગોથી ઝળકતું હતું. રવિવારની સાંજે બંને બાલ્કનીમાં બેસીને ચા પીતાં, ભવિષ્યની વાતો કરતાં. “આપણે એક દિવસ મોટું ઘર લઈશું, નીલમ,” અર્જુન કહેતો, “અને તારા માટે બગીચો બનાવીશ, જ્યાં તું ગુલાબ ઉગાડી શકે.” નીલમ હસીને જવાબ આપતી, “બસ, તું મારી સાથે હોય એટલે મને બધું મળી ગયું.”

એક દિવસ, નીલમે અર્જુનને ફોન પર કહ્યું, “અર્જુન, આપણે હવે ત્રણ થવાના છીએ.” અર્જુન તે વખતે ઓફિસના કામ માટે દિલ્હીમાં હતો. નીલમનો અવાજ સાંભળીને તેનું હૃદય આનંદથી નાચી ઊઠ્યું. “નીલમ, સાચું? હું પપ્પા બનવાનો છું?” તેના અવાજમાં ખુશી અને આશ્ચર્યમાં ભળી ગયા. એ રાતે, હોટલના રૂમમાં, અર્જુન ઊંઘી ન શક્યો. તે નીલમના પેટમાં રહેલા બાળકની કલ્પના કરતો રહ્યો—એક નાનકડું બાળક, જે તેના ખભે બેસીને હસશે, નીલમની બાહોમાં રમશે. રોજ રાત્રે, ફોન પર, અર્જુન નીલમના પેટમાં રહેલા બાળક સાથે વાતો કરતો. “મારું નાનું, તું આવે એટલે હું તને દરિયાકિનારે લઈ જઈશ, રેતીના મહેલ બનાવીશ,” તે ધીમા સ્વરે કહેતો. નીલમ હસીને કહેતી, “અરે, છોકરી હશે તો? ચણિયાચોળી પહેરાવીશું!” દૂર હોવા છતાં પણ એકબીજાના પ્રેમ હંમેશા નિસ્વાર્થ રહેતા.



નીલમની ગર્ભાવસ્થા શરૂઆતમાં આનંદદાયક હતી, પણ ત્રીજા મહિનાથી સમસ્યાઓએ દસ્તક દીધી. નીલમને **મોર્નિંગ સિકનેસ**ની તીવ્ર સમસ્યા થઈ. દરરોજ સવારે ઉબકા અને ઉલટીઓથી તે નિષ્પ્રાણ થઈ જતી. “અર્જુન, મને કંઈ ખાવાનું મન નથી થતું,” તે ફોન પર ધીમેથી કહેતી. અર્જુન ચિંતામાં ડૂબી જતો, “નીલમ, ડોક્ટરને બતાવ, અને ફળ અને લીલાં શાકભાજી ખાજે, બાળક માટે જરૂરી છે.” ડોક્ટરે નીલમને હળવો ખોરાક, આદુંની ચા અને પુષ્કળ પાણી પીવાની સલાહ આપી, પણ નીલમની નબળાઈ ઓછી ન થઈ.

ચોથા મહિનામાં, નીલમને **ગર્ભાશયની હળવી ક્રેમ્પિંગ**ની સમસ્યા થઈ. પેટમાં હળવો દુખાવો અને ભારેપણું લાગતું, જેના કારણે તે રાત્રે ઊંઘી ન શકતી. ડોક્ટરે તેને આરામ કરવાની અને ભારે કામ ટાળવાની સલાહ આપી. “આ સામાન્ય છે, પણ જો દુખાવો વધે કે રક્તસ્રાવ થાય તો તરત આવજો,” ડોક્ટરે કહ્યું. નીલમે આ બધું અર્જુનને હળવાશથી કહ્યું, “અર્જુન, થોડો દુખાવો થાય છે, પણ ડોક્ટરે કહ્યું કે બધું બરાબર છે.” અર્જુન ચિંતામાં ડૂબી જતો, “નીલમ, તું બહુ કામ ન કરતી, અને રોજ મને કહેજે કે તું કેવી છે.” નીલમ હસીને તેને શાંત કરતી, પણ તેના હૃદયમાં એક નાનો ડર ઘર કરી ગયો.

પાંચમા મહિનામાં, નીલમને **એનિમિયા** (લોહીની ઉણપ)ની સમસ્યા થઈ. તેને વધુ થાક લાગતો, ચક્કર આવતા, અને શ્વાસ ચઢી જતો. ડોક્ટરે તેને આયર્નની ગોળીઓ અને પોષણયુક્ત ખોરાક, જેમ કે પાલક અને ફળો, લેવાની સલાહ આપી. “બાળકના વિકાસ માટે પોષણ જરૂરી છે, નીલમ,” ડોક્ટરે કહ્યું. નીલમે આ બધું અર્જુનને કહ્યું, અને અર્જુનનું હૃદય ચિંતાથી ભરાઈ ગયું. “નીલમ, હું આવું? ઓફિસને કહીને રજા લઈ લઉં?” તે ચિંતિત અવાજે પૂછતો, પણ નીલમે તેને સમજાવ્યો, “અરે, હું બરાબર છું. તું બસ જલદી આવજે.”

સાતમા મહિનામાં, નીલમને **ગેસ્ટેશનલ હાઈ બ્લડ પ્રેશર**ની સમસ્યા થઈ. તેનું બ્લડ પ્રેશર અચાનક વધી ગયું, જેના કારણે તેને માથું દુખવું, ઝાંખપ અને ચક્કર આવવા લાગ્યા. ડોક્ટરે તેને નિયમિત ચેકઅપ, ઓછું મીઠું ખાવાનું અને દવાઓ લેવાનું કહ્યું. “બાળકની હિલચાલ પર ધ્યાન રાખો, અને કોઈપણ અસામાન્ય લક્ષણ દેખાય તો તરત હોસ્પિટલ આવો,” ડોક્ટરે સલાહ આપી. નીલમે આ બધું અર્જુનને હળવાશથી કહ્યું, “અર્જુન, બધું બરાબર છે, ડોક્ટરે દવા આપી છે.” પણ તેના હૃદયમાં ડર વધતો જતો હતો.

નવમા મહિનાની એક કાળી રાતે, નીલમને અચાનક તીવ્ર દુખાવો થયો. તેનો શ્વાસ અટકી રહ્યો હતો, અને હળવો રક્તસ્રાવ શરૂ થયો. નીલમના ભાઈ, પ્રકાશ, તેને તાત્કાલિક સુરતની હોસ્પિટલ લઈ ગયો. હોસ્પિટલમાં, ડોક્ટર રેખા શાહે નીલમની તપાસ કરી અને તેની નાજુક સ્થિતિ જોઈ ગભરાઈ ગયા. અલ્ટ્રાસાઉન્ડમાં **પ્લેસેન્ટલ એબ્રપ્શન** (પ્લેસેન્ટા ગર્ભાશયની દીવાલથી અલગ થવું)નું નિદાન થયું, જે બાળકના જીવન માટે જોખમી હતું.

પ્રકાશ, ગભરાટમાં, ડોક્ટર રેખા શાહ પાસે દોડી ગયો. “ડોક્ટર, નીલમ બરાબર થઈ જશે ને? બાળક... બાળકને કંઈ નહીં થાય ને?” તેણે ધ્રૂજતા અવાજે પૂછ્યું.

ડોક્ટર રેખાએ ગંભીર ચહેરે જવાબ આપ્યો, “પ્રકાશભાઈ, સ્થિતિ ખૂબ ગંભીર છે. નીલમને પ્લેસેન્ટલ એબ્રપ્શન થયું છે, જેના કારણે બાળકને ઓક્સિજન અને પોષણ મળવાનું બંધ થઈ ગયું છે. અમે ઈમરજન્સી સી-સેક્શન કરવાનો નિર્ણય લીધો છે, પણ બાળકનું હૃદય ધબકવું નબળું થઈ ગયું છે. અમે સંપૂર્ણ પ્રયાસ કરીશું, પણ તમારે સૌથી ખરાબ પરિસ્થિતિ માટે તૈયાર રહેવું પડશે.”

પ્રકાશે આંખોમાં આંસુ સાથે પૂછ્યું, “ડોક્ટર, શું કોઈ રીતે બાળકને બચાવી શકાય? નીલમે નવ મહિના આ બાળક માટે ખૂબ સપનાં જોયાં છે...”

ડોક્ટર રેખાએ નિ:શ્વાસ છોડતાં કહ્યું, “અમે ઓક્સિજન આપી રહ્યા છીએ, અને નીલમનું બ્લડ પ્રેશર કંટ્રોલ કરવા દવાઓ શરૂ કરી છે. અમે ઓપરેશન થિયેટરમાં બાળકને બચાવવા ઝડપથી કામ કરીશું. પણ પ્લેસેન્ટા ઘણું અલગ થઈ ગયું છે, અને બાળકની હાર્ટબીટ ખૂબ નબળી છે. હું વચન નથી આપી શકતી, પણ અમે અમારા બનતા પ્રયાસો કરીશું”

પ્રકાશે ધ્રૂજતા હાથે ડોક્ટરનો હાથ પકડીને કહ્યું, “ડોક્ટર, પ્લીઝ, નીલમ અને બાળકને બચાવી લો. એમનો આખો પરિવાર આ બાળકની રાહ જુએ છે.”

ડોક્ટર રેખાએ ગંભીર નજરે કહ્યું, “અમે શક્ય એટલું બધું કરીશું. તમે બહાર રાહ જુઓ, અને નીલમના પતિને જલદી બોલાવો.” પ્રકાશે તરત અર્જુનને ફોન કર્યો, અને ડોક્ટર ઓપરેશન થિયેટરમાં દોડી ગયા.

ઓપરેશન થિયેટરમાં, ડોક્ટર રેખા અને તેમની ટીમે ઝડપથી કામ શરૂ કર્યું. નીલમને એનેસ્થેસિયા આપવામાં આવ્યું, અને ડોક્ટરોએ સી-સેક્શન શરૂ કર્યું. બાળકની હાર્ટબીટ મોનિટર પર વધુ નબળી થતી જતી હતી. “ઝડપથી, ઓક્સિજન લેવલ વધારો!” ડોક્ટર રેખાએ નર્સને કહ્યું. ટીમે બાળકને બહાર કાઢવાનો પ્રયાસ કર્યો, પણ પ્લેસેન્ટાનું અલગ થવું એટલું ગંભીર હતું કે બાળકનું શરીર નિષ્પ્રાણ લાગતું હતું. ડોક્ટરોએ બાળકને બહાર કાઢીને તરત **નિયોનેટલ રિસસિટેશન** (નવજાત શિશુને બચાવવાની પ્રક્રિયા) શરૂ કરી. “કમ ઓન, બેબી, ધબક!” ડોક્ટર રેખાએ બૂમ પાડી, પણ મોનિટર પર હાર્ટબીટની લાઈન સપાટ રહી. ટીમે દસ મિનિટ સુધી પ્રયાસ કર્યો—ઓક્સિજન, છાતીનું કમ્પ્રેશન, દવાઓ—પણ બાળકનું હૃદય ધબકવાનું શરૂ ન થયું. ડોક્ટર રેખાએ નિ:શ્વાસ છોડતાં નર્સને કહ્યું, “બસ, આપણે હવે રોકવું પડશે.” ઓપરેશન થિયેટરમાં નિ:શબ્દ મૌન છવાઈ ગયું.

એ જ સમયે, દિલ્હીમાં, અર્જુન રાતના બે વાગ્યે પ્રકાશનો ફોન સાંભળીને સ્તબ્ધ થઈ ગયો. “અર્જુન, નીલમને હોસ્પિટલમાં લઈ જવું પડ્યું... બહુ દુખાવો છે, જલદી આવી જા.” અર્જુનનું હૃદય ધડાકા સાથે ધબક્યું. રાતના બે વાગ્યે ફ્લાઈટ નહોતી, ટ્રેનની ટિકિટ મળવી અશક્ય હતી. “હું આવું છું, નીલમને કહેજે કે હું આવું છું,” તે બડબડતો હતો, પણ દિલ્હીથી સુરતનું અંતર યુગો જેવું લાગતું હતું.

અર્જુન રાતોરાત નીકળી પડ્યો. ટેક્સી લઈને બસ સ્ટેશન પહોંચ્યો, જ્યાં રાતના ત્રણ વાગ્યે એક જૂની બસમાં સીટ મળી. બસની બારી પાસે બેસીને, તે નીલમના ફોન પર વારંવાર કોલ કરતો, પણ બંધ ફોનનો અવાજ તેના હૃદયને ચીરી નાખતો. બસ ધીમે ધીમે આગળ વધતી, રસ્તાના ખાડાઓમાં ઝટકા ખાતી, અને બહારનું અંધારું અર્જુનની ચિંતાને વધારતું. “નીલમ, બસ થોભ, હું આવું છું,” તે બડબડતો, પણ તેના હૃદયમાં ડર ઘર કરી ગયો.

એક ગામના સ્ટોપ પર, બસ ઊભી રહી. અર્જુનની નજર એક માતા પર પડી, જે પોતાના બાળકને ખોળામાં લઈને લોરી ગાતી હતી. “મારું બાળક... નીલમ...” તેની આંખોમાં આંસુઓ વહેવા લાગ્યા, અને તેણે ચહેરો બારી તરફ ફેરવી લીધો. બસ પછી ટ્રેન, અને ટ્રેન પછી ટેક્સી—અર્જુનની આ મુસાફરી દરેક ક્ષણે ભારે થતી ગઈ. ટ્રેનમાં, એક બાળકનો રડવાનો અવાજ સાંભળીને તે ચોંકી ગયો. “મારું બાળક પણ આવું જ રડતું હોત, નહીં?” તેનું મન વિચારોમાં ડૂબી ગયું.


હોસ્પિટલ પહોંચતાં, પ્રકાશે અર્જુનને ગળે લગાવીને કહ્યું, “અર્જુન... બાળક ના બચ્યું.” ડોક્ટર રેખાએ ગંભીર ચહેરે સમજાવ્યું, “અર્જુનજી, અમે બધું જ કર્યું. ઓક્સિજન, દવાઓ, રિસસિટેશન—પણ પ્લેસેન્ટા એટલું અલગ થઈ ગયું હતું કે બાળકને બચાવવું અશક્ય હતું. નીલમનો જીવ બચાવવા અમે સી-સેક્શન કર્યું, પણ બાળકનું હૃદય ધબકતું બંધ થઈ ગયું હતું.” અર્જુનનું હૃદય ચીરાઈ ગયું. “નીલમ... નીલમ તને કેમ છે?” તે બસ આટલું પૂછી શક્યો.  નીલમનો ચહેરો આંસુઓથી ભીંજાયેલો હતો. અર્જુન તેનો હાથ પકડીને રડવા લાગ્યો, “નીલમ, હું તારી સાથે નહોતો... માફ કરી દે.”

સાંજે, અર્જુનના હાથમાં બાળક આપવામાં આવ્યું, નીલમ દ્વારા આપેલું કાપડું તેને ઓઢાડી રાખવામાં આવ્યું હતું,જેમાં તેના સપના અને નીલમની તપસ્યા કેદ થઈ ગઈ. શહેરના કબ્રસ્થાનમાં, નંબર 37ની કબર ખોદાઈ. અર્જુન બાળક નું સબ એ 37 નંબરની કબરમાં નીચે ઉતારતો હતો, ત્યારે તેનું હૃદય ચીસો પાડી રહ્યું હતું. “મારું બાવ, હું તને ના રમાડી શક્યો... માફ કરી દે.” માટીની મુઠી ભરીને જ્યારે કબરમાં નાખતો ત્યારે તે આંસુઓથી ભીંજાતો હતો. દિલ્હીથી સુરતની મુસાફરીની દરેક ક્ષણ તેના હૃદયમાં કોતરાઈ ગઈ.


બે વર્ષ પછી, નીલમ અને અર્જુનનું જીવન એ દિવસની યાદમાં થીજી ગયું છે. નીલમ રાત્રે બડબડે છે, “મારું બાળક... એકવાર તો મળ...” તેની આંખોમાં ખાલીપો રહે છે. અર્જુનને અફસોસ કોરી ખાય છે કે તે નીલમની પડખે નહોતો. નીલમ ઘરના ખૂણામાં બાળકનાં કપડાં જોઈ રડે છે, “અર્જુન, આ ફ્રોક... આ તે પહેરતું હોત, નહીં?” અર્જુન તેને ગળે લગાવી રડે છે, “નીલમ, હું નહોતો... માફ કરી દે.”

અર્જુન ક્યારેક નંબર 37ની કબર પાસે જાય છે. “બેટા, તું હોત તો આજે ઘરમાં દોડતો હોત...” ત્યારે કબરની માટી હંમેશા નિ:શબ્દ રહે છે. નંબર 37ની કબરમાં તેમનો પ્રેમ, આશાઓ અને વેદના જીવંત રહે છે.