Library
ગણપત ગઠ્ઠો
ગણપત ગઠ્ઠો
ગણપત ગઠ્ઠો કોઈનાથી ઓગળે તો તે ધારશીડાની વહું ઝમકુંડીથી જ! ગામના ચોરા પર ત્રણ પગથિયાં ચડીને ઉભા રહો એટલે ગણપત હરિલાલ શેઠનું મોં જોવા મળે. એમના લા...આં...બા નાકના ટોચકાં પર જ કાળો મસ થયેલો અને એ મસમાંથી ચાર પાંચ વાળ ઉગીને ઉભા જ રહેતા. ગણા શેઠના કપાળની બખોલમાં બન્ને આંખો એવી રીતે ફિટ થયેલી હતી કે તમને એમ લાગે કે એ તમારી સામે જુએ છે પણ હકીકતમાં તે બાજુવાળાને જોતા હોય.આંખના આ પ્રકારને "ફાંગી'' જાહેર કરવામાં આવેલી છે !
ઝમકુને આ ફાંગી આંખોને કારણે જ ગેરસમજ થયેલી, ઝમકુડી એના ધણી સાથે ગણા શેઠની ઊંચા પગથારવાળી દુકાને તેલ લેવા ગયેલી એ વખતે ગણા શેઠે એના વર ધારશીડાને કહેલું ,"ભ'ઇ તારી નાતમાં તું કાંક ઠીક માણહ સો, અને પાછું તારી હારે મન ફાવે'ય ખરું. તું તારે જ્યારે જરૂર હોય ત્યારે આવતું રે'વુ.હું તન કોય દિ ના નઇ પાડું, ફદીયા બદીયા ( રૂપિયા-પૈસા ) તારે જોતા કરતા હોય તો ગણા શેઠ જીવે સે તાં લગણ (ત્યાં સુધી) તારે બીજાની દુકાને લાળ પડવાની નઇ, હું હમજયા !"
આ "હું હમજયા" એમના વાક્યમાં છેલ્લે બોલાતું જ! અને એ વખતે તેઓ હસી પડતા અને તેમના જડબામાં ગેરહાજર આગળના બે દાંતની જગ્યામાંથી થુંકનો આછો ફુવારો છૂટતો, તે તેમના હોઠ પર મકાઈ ડોડાના રેસા જેવી મૂછોને પલાળીને સીધો જ ધારશી અને ઝમકુના ચહેરા પર !
"હાય, મુવા શેઠ તમી તો મારું થોબડું ભરી મેલ્યું." ઝમકુએ મેલી સાડીના છેડાથી મોં લૂછતાં છણકો કર્યો.
"ભઈ, હવે ચે દિ નઇ હશો ઇ તન'ય નઇ હાંભરતું હોય ! પડી રે ને બાપા" એનો ધણી ધારશી કે જે ગણા શેઠની મહેરબાની મેળવીને ધન્ય થઈ ગયેલો તે ઝમકુંને ખિજાયો. કારણ કે આવા શબ્દોને કારણે શેઠ નારાજ થાય તે પોસાય તેવું નહોતું. તેને તો શેઠની ફાંગી આંખોનો પરિચય હતો જ ! પણ ઝમકું સમજી કે શેઠે એના ધણીની હાજરીમાં જ પોતાને જ્યારે મન થાય ત્યારે આવવાનું કહ્યું. સંઘરેલો સાપે'ય કામ લાગે એમ માનતી ઝમકુંએ શેઠનું આ "નોતરું'' સંઘરી રાખવાનું નક્કી કર્યું. વખત આવ્યે આવા શેઠિયાઓ જ કામ લાગે એ વાત આ ઝમકુંડી બરાબર સમજતી.
ગણપત હલ્યાલ ગઠ્ઠો કહો એટલે નાનુ છોકરું પણ છેક પાદરેથી ગણા શેઠની દુકાને તમને મૂકી જાય એવું એમનું નામ. એમનું માથું ઉપરથી સાંકડું અને બન્ને જડબાં ખૂબ પહોળા હતા. નાકના ટોચકાં પર ઉગેલા વાળ વાળા કાળા મસને કારણે તેઓ ખૂબ ભાગ્યશાળી છે એમ ગામના જટા ગોરે સાવ જુઠ્ઠી ભવિષ્યવાણી ભાખીને સારી એવી દક્ષિણા હરિલાલ શેઠ(ગણપત પિતા) પાસેથી ખંખેરેલી. એમ બીજા ઓછી પ્રેક્ટિસ વાળા ગોર કહેતા.
ગણપત શેઠના સાંકડા માથામાં છુટા છવાયા જેટલા પણ વાળ હતા એ બધા ચોવીસ કલાક ઉભા જ રહેતા. એમના કાન મસ્તકથી દૂર રહીને પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણ બળની અસરને કારણે જ કદાચ જમીન તરફ નમેલા રહેતા અને કાનમાંથી નીકળેલા વાળના ગુચ્છા ખભાને સમાંતર રહેતા. એમનું આ આખું માથું ધડ પર 60*ના ખૂણે નમેલું રહેતું અને પેટના મોટા ઘેરાવને કારણે તેઓ થડા પર બેઠા હોય ત્યારે મોટી ગાંસડી પર નાનું પોટકું પડેલું હોય એવું તમને લાગે. ઝમકુંને ફદીયાના બદલે આ રૂના ઢગલા જેવા કુણા કુણા શેઠને ગુંદવામાં કઈ વાંધાજનક લાગેલું નહિ. પરંતુ ગણપત શેઠ બિચારા કુળવાન અને ખાનદાન હતા એટલે એમણે તો ઝમકુની કોઈ જ નોંધ લીધેલી નહિ.
નાક પરના એ મસને કારણે હોય કે પછી ગણપતશેઠની આવડતને કારણે હોય, ગમે તેમ પણ શેઠની હાટડી ધમધોકાર ચાલતી. ઉપરવાળાની દયાથી શેઠને ઘેર ડામર કરતા થોડા ઉજળેવાન કહી શકાય તેવા રૂડા રૂપાળા ત્રણ દીકરા જાગીને સુવે ત્યાં સુધી ગડદા પાટે આવતા. આ તુમડાં જે વેલા પર બેઠેલા એ શેઠાણી સાગના સોટા કરતા થોડા જાડા અને સિસમના લાકડા કરતાં થોડા ઉજળા વાને હતા. એમના ચોત્રીસ કિલો વજનના શરીર રૂપી છોડવા પર આવા ફળ કેવી રીતે આવ્યા તે રહસ્ય હજુ સુધી વણ ઉકલ્યું જ રહેલું !
ગણાશેઠના ગળે આ કદરૂપીને બાંધી દેવામાં એમના પિતાશ્રી હલ્યાલ શેઠ ભાગ ભજવી ગયા હતા. એમનું મૂળ નામ તો હરિલાલ હતું પણ ગામઠી જબાનમાં "હલ્યાલ' થઈ ગયેલું. એમની જુવાની રંગીન હતી, એમના આંટા ફેરા "વાસ" બાજુ વધુ રહેતા. "નાતજાતના વાડા તો માણાહે બનાવ્યા છે ઉપરવાળાએ તો સવને સરખો જ અવતાર દીધો છે "એમ સૌને સમજાવતા. દુકાને પળી તેલ લેવા આવતી ચીંથરેહાલ ગરીબીને તેલ મફતમાં આપીને તેનું તેલ કાઢી લેવાનો ''ઉપકાર" કરતા. એમનો એ વખતનો જાજરમાન પલંગ હજુ પણ ગણા શેઠની દુકાનની પાછળના ભાગમાં ગાદી વગરનો શોભતો પડી રહેલો છે, પણ ગણા શેઠ એ પલંગ ઉપર કદી બેઠાય નથી.
હરિલાલના રંગીલા સ્વભાવને કારણે એ સમયમાં શેઠ હજારોના દેવામાં ડૂબી ગયેલા. અને એક બે વાર ઈજ્જત બચાવવા એમણે પોતાના ખાસ દોસ્ત પાનચંદની મદદ લેવી પડેલી. પાનચંદે પોતાની ચાર આની પાના જેવી દીકરીને ગણપત નામના દોઢના બોલ્ટ ઉપર પરાણે ચડાવી દેવાની શરતે દેવું ભરપાઈ કરીને હલ્યાલ શેઠની હલાલ થતી ઈજ્જતને બચાવેલી. અને હલ્યાલશેઠે પોતાના ચિભડા જેવા દીકરા ગણપતને પાનચંદની કટાઈ ગયેલી અને ત્રણ ઠેકાણેથી પાછી આવેલી છ(છો)રીથી હલાલ કરેલો !
એ વાતને તો વરસો વીતી ગયા.હરિલાલ પછી તો એ સૂકા વેલાના તુમડાં રમાડીને હરીને વાલા'ય થઈ ગયા અને જતા જતા કહી ગયેલા કે "જો દીકરા ગણપત, જીવનમાં મુંજાવું નહિ. તારો સસરો રૂપિયાનું ઝાડવું જ છે, જે દિ આપણે તાણ પડે તેદી ખંખેરી લેવું અને આનંદથી જીવવું. આપે એવા હારે સંબધ રાખવો અને કાપે એવા થી દુર રે'વુ''
પણ ગણપતને એમની એકેય શિખામણ લાગી નહિ. એણે તો પોતાના ભાગ્યને શણગારવા માંડ્યું.દુકાનમાં સવારથી સાંજ સુધી બેઉ મહેનત કરતા. ગ્રાહકોને સારા જવાબ અને સસ્તો માલ મળી રહેતો. કોઈ ગરીબ કે જરૂરિયાતમંદને શેઠ ઉધારમાં પણ આપતા. ક્યારેક કોઈ રૂપિયા ના આપી શકે તો, " તું તારે થાય ત્યારે દે જે, મુંજાતો નહિ" એમ કહી પેલાના મોં પર થૂંકનો છન્ટકાવ કરતા. ક્યારેક ફાંગી આંખોને કારણે ગેરસમજ થતી પણ આફ્ટર ઓલ ગામમાં ગણપતશેઠની બોલબાલા તો હતી જ. ગણપતશેઠ દુકાનના કામને જ ઓળખતા, એમને હજુ સુધી બીજા કોઈ "કામ" નો પરિચય થયો જ નહોતો. એમને કોઈ લાલચમાં નાખીને છેતરી શકતું નહિ એટલે એમનું નામ ગણપત ગઠ્ઠો પડી ગયેલું, કારણ કે આ ગઠ્ઠો કોઈથી પીગળતો નહિ. એમની ફાંગી આંખોને કારણે જ એમને ઝમકુડી આગળ પીગળવું પડેલું.
વાત કઈક આ પ્રમાણે બની હતી...
એક દિવસ ધોમ ધખતી ઉનાળાની બપોરે ગામડા ગામની સૂકી ભઠ સિમનો ઉનો વાયરો વંટોળીયો બનીને ગામની શેરીઓમાં ધૂળની ડમરી ઉડાડી રહ્યો હતો. એવે વખતે તકીયાને બેવડ વાળીને હાથની કોણી નીચે દબાવીને ગણાશેઠ દુકાનમાં બપોરની કાગા નિંદર માણી રહ્યા હતા. બપોરના સ્વાદિષ્ટ ભોજનનો સ્વાદ હજુય દાઢમાંથી ઝરી રહ્યો હતો. સુકાભાંઠા જેવા શરીરની માલિકણ ગૌરી(!) શેઠાણી રસોઈ એવી સ્વાદિષ્ટ બનાવી જાણતા કે જમનાર આંગળા ચાટી ચાટી ને જમતા. ગણપતશેઠને તો આગ્રહ કરી કરીને જમાડતા જાણે કે પહેલીવાર સાસરીમાં જમાઈ પધાર્યા હોય એવી રીતે જ શેઠાણી શેઠને રોજ પ્રેમથી પરાણે વધુ જમાડી દેતા.પણ પોતે બે રોટલીથી વધુ જમતા જ નહીં એટલે એમના સૂકા ઠુંઠા જેવા શરીર પર લોહી ચડતું જ નહીં !
એવે વખતે એકાએક કોઈક દોટ મૂકીને દુકાનમાં પેઠું હતું. હજુ તો ગણાશેઠ ઝબકીને આંખ ચોળી રહ્યા ત્યાં તો "મારો, પકડો...."એવા હાકલા પડકારા કરતું પચાસેક લોકોનું ટોળું દુકાન તરફ ધસી આવ્યું, ગણા શેઠ ઉભા થઈને બહાર આવે તે પહેલાં જ ટોળું ગેરમાર્ગે દોરાયું. જો કે એનું કારણ પણ શેઠ પોતે જ હતા, શેઠે આળસ મરડીને હાથ લાંબા કર્યા જે સામેની શેરીની દિશા સુચવતા હતા એટલે લોક ટોળાનો આગેવાન સમજ્યો કે આપણો શિકાર આ તરફ ગયો છે તેમ શેઠ જણાવી રહ્યા છે !
શેઠ દુકાનમાં તપાસ કરવા ગયા તો બાજરીની ગુણ પાછળ એક નારી દેહ લપાઈને બેઠો હતો, એ ઝમકું - શેઠની ફાંગી આંખોમાં દ્રશ્યમાન થઈ.
"અલી એ..ઇ, આંય ચ્યાં ગુડાણી, નીકળી જા બા'ર, કોણ છો ?" શેઠ નાક પરના વાળ ખેંચતા ગુસ્સે થયા.
"તમારી ગૌ છવ, નિરણ પુળો નો કરો તો કંઈ નઇ પણ ખાટકીને હવાલે નો કરશો ભૈ શાબ ! ઇ ધણ ખૂંટ જેવા મને મારી મારીને છોતરા કાઢી નાખશે, મારી આ કાયા માથે કે'ર વરહાવશે, શેઠ તમી જ તો કીધું'તું કે જ્યારે મન થાય ત્યારે આવતી રે'જે એટલે આજ દોટ મૂકીને તમારા શરણમાં આવી છઉ, રાખો તો ઠીક નકર પછ તમારી ઈંછા" ઝમકુએ શેઠના પગ પકડ્યા.
"ઠીક, તું ઓલ્યા ધારશીડાની બયરી છો નઇ ? તે શા હારું આ ટોળું વાંહે થયું ઇ ભંહશો ?" ગણાશેઠે ઝમકુની ચોળીમાં માંડ સમાતી છાતી પર ફાંગી નજર ફેરવતા પૂછ્યું.
ઝમકું પુરુષ માત્રની નબળી નસ જાણતી જ હતી. તે તરત જ શેઠ તરફ સરકી. તેના માંસલ અને ભરાવદાર સીના પર ગણા શેઠ ફાંગી આંખે ત્રાટક કરી રહ્યા, એમણે બીચારાએ કદી પણ આવી કસાયેલી અને માદક શરીરવાળી માદાનો આસવ કર્યો નહોતો, એટલે નેત્રકામનો નશો ધીરે ધીરે તેમના મગજમાં વાજિંત્રો વગાડવા લાગ્યો. તેમના શરીરમાં દોડતું હલ્યાલ શેઠનું લોહી ધમચકરડી મચાવવા લાગ્યું.
શેઠે પૂછેલા સવાલનો જવાબ આપવો જરૂરી નથી એ સમજાઈ જતા જ ઝમકું શેઠની સાવ લગોલગ આવીને ઉભી રહી.
"શેઠ તમી તો તારણહાર સવો. ગરીબના બેલી સવો. અમી તો તમારા જ સવી. તમારા સરણે જ સવી. જરાય પારકાનો માનશો ભયસાબ!" આમ કહી શેઠને વળગી પડી ઘડીભર શેઠ ધ્રુજી ઉઠ્યા. જિંદગીમાં કદી આવો અનુભવ થયો નહોતો. ઝમકું પોતાની ઝાળ વધુ બિછાવે તે પહેલાં જ દુકાનના પગથિયેથી અવાજ આવ્યો "ગણાશેઠ, ખાંડ નો શુ ભાવ છે ?'' આવનાર ગ્રાહક રૂડા ભગતે શેઠ અને ઝમકુંને બથ ભરીને ઉભેલા જોઈ લીધા.
"ઠીક ઠીક બપોરા હાલતા લાગે સે ! હશે ભઈ સુકાભાંઠાના મુસાફરને લીલીવાડીનો નેહ તો રે જ ને બાપા. લ્યો હવે હું કલાકક પસે આવીશ. આ જીભ ઉપર સાકરના ગળપણનો સુકાય ઇ નું ધ્યાન રાખજો એટલે બવ આડી અવળી નઈ થવા દેવી, હમજયા ગણા શેઠ, મોજું કરી લ્યો !"
પછી આંખ પર હાથનું નેજુ કરીને ઝમકું તરફ જોઈને ઉમેર્યું, " ઠીક.. આ તો ઓલ્યા ધારશીડાનું બયરૂ લાગે છે, હવે આંખે બવ હુંજતું તો નથ, પણ માહણ ઓળખવી હો. હે ભગવાન આવું જ દેખાડવું 'તું તારે ? ઇના કરતા તો આંધળો કર્યો હોત તોય હારું હતું. હરિ કરે ઇ ખરી'' રૂડા ભગતે થોડામાં ઘણું કહી હંકારી મૂકી.
શેઠના બારેય વહાણ ડૂબવા માંડયા, થોડીવાર પહેલા જે ઉન્માદ મગજ પર છવાયો હતો તે પળવારમાં તો ગાયબ થઈ ગયો. તેની જગ્યાએ આબરૂ જવાની બીક અને ધૂળની ડમરીની જેમ ધસી આવેલી ઝમકું ઉપર દાઝ ચડી બેઠી. હજુ પણ ઝમકું શેઠને ચોંટેલી જ હતી.
"ઇ તો વયા જ્યા !" ઝમકુએ આંખો પટપટાવી.
શેઠે તેને ધક્કો મારીને દૂર હડસેલી. ઉપાડીને દાઝના ભર્યા એક અડબોથ (તમાચો) ઝમકુના મોઢા પર ઝીકતા તેઓ ઓચર્યા, "હાળી રાંડ, ખરા બપોરે આયાં કાળા કામા કરવા ગુડાણી છો, તારે તો આબરૂ જેવું કંઈ હોય નઇ, તારો બાપ રૂડીયો આખા ગામમાં મારો ફજેતો કરશે, ઇ નીસનો કેવો ભગતનો દીકરો સે તે આખું ગામ જાણે સે'' ગણાશેઠ કાળા મેશ થઈ દુકાનના થડા પર ગોઠવાયા.
"હવે જી થયું ઇ, મન મોટું રાખજો બાપલા, ઇ ભગતડાને ખાંડ બાંડ દેતા રેજો એટલે ઇ કોઈને નઇ કે ! પણ મને મુંગી રાખવા તો કંઈક દયો, મારે તો હાવ મફતમાં જ લાફો ખાવાનો થયો, આ તો મારા ધણી હારે તમારે હારાવાટ (સારો સંબધ) સે એટલે હું કંઈ બોલી નઈ, નકર આ ઝમકુને હાથ અડાડવાવાળાને હજી જનમ લેવાનો બાકી સે શેઠ !" ઝમકુએ થડા પાસે આવીને શેઠ સામે મોરચો ખોલ્યો.
"હેં..?" ગણા શેઠ આ વળતા હુમલા માટે બિલકુલ તૈયાર નહોતા. ફાંગી આંખે ઝમકુંને તાકી રહ્યાં.
"હેં શુ, હું ઝમકું છઉ ઝમકું, ખરા બપોરે દુકાનમાં બોલાવી'તી,રૂડા ભગત સાક્ષી સે, ઝટ રૂપિયા ગણી દ્યો નકર હમણે માહણા ભેગા કરીશ, મોટા શેઠિયા થઈને અમ ગરીબની આબરૂ લૂંટી સે તમી !'' થોડીવાર પહેલાની ગાય હવે વાઘણ થઈને ઘુરકવા માંડી.
"પણ મેં ચ્યાં તને બોલાવી'તી, તું ધોડીને મારી દુકાનમાં સંતાણી'તી, ઓલ્યા ટોળાથી એક તો મેં તને બસાવી."
શેઠ ઝમકુંને નજીકના ભૂતકાળની વધુ યાદ દેવડાવે તે પહેલા જ વાઘણ બનેલી ઝમકું વિફરી, "તે કાંઈ મફતમાં નથી બસાવી, સારું થાજો રૂડા બાપાનું, વખતસર આવી પોચ્યાં નકર આજ હું મારા ધણીને મોઢું દેખાડ્યા જેવી નો રે'ત. મારી તો લાજ લૂંટાઈ જાત આજ તો. લ્યો હવે લાંબુ નો કરવાનું હોય તો હઝાર રૂપિયા દઈ દયો હાલો"
શેઠના નાક પર જે બેચાર વાળ હમેંશા ખડા રહેતા તે અચાનક વળી પડ્યા. માથામાં કોઈએ બોથડ પદાર્થ માર્યો હોય તેમ ફાંગી આંખોમાં અંધારું છવાઈ જવા લાગ્યું.
"લ્યો હવે ઝટ કરો, મારે મોડું થાય છે, કે પછી બોલાવું ઘરમાંથી ગવરી શેઠાણી ને?" ઝમકુએ દુકાનની પાછળ જ પડતા ઘરમાં જવાના દરવાજા તરફ ડગલું માંડતા કહ્યું.
''તારા બાપગોતરમાં કોએ હજાર રૂપિયા ભાળ્યા સે ? હાળી કજાત, તારા ડોહા હજાર રૂપિયા ચ્યમ થાય ઇનું ભાન છે ?"
"તો પાન સે દ્યો, પાન સે પસી હળવે હળવે કરી દેજો !"
શેઠને ઉભા થઈને પેલીનો હડિયો જ ટીપી નાખવાનું મન થયું.,"કેમ તારા બાપ પાંહે થી મેં ઉછીના લીધા'તા ?, તે હળવે હળવે કરી દઉં ?"
શેઠ વેપાર કરી જાણતા. આવા કિસ્સાઓમાં કઈ રીતે કામ લેવું તે અનુભવ નહોતો પણ કોઈને એમને એમ સાવ મફતમાં પૈસા આપી દે તો તો એ ગણપત શેઠને "ન ઓગળે એવો ગઠ્ઠો" નું જે બિરુદ મળેલું તે નકામું જ જાય ને !
કારણ વગરનું આ બ્લેકમેઇલીગ તેમને ઘણની જેમ માથામાં વાગતું હતું. આખરે ઘણી બધી લમણાં ઝીંક પછી પણ સો રૂપિયા તો આપવા જ પડ્યા. બસ તે દિવસથી રૂડા ભગત અને ઝમકુંને "જોતું કરતું" સાવ મફતમાં જોખી દેવું પડતું. ગામમાં ખોટી વાતો થાય અને આબરુના કાંકરા થાય તેના કરતાં થોડી ખોટ ખાઈ લેવાનું શેઠે મુનાસીબ માન્યું. પણ પેલા બન્ને મફતિયાઓના લોભને કોઈ થોભ ના રહ્યો. અમસ્તું'ય સાવ મફતમાં મળતું હોય તો કોઈ ઓછું લે જ શુ કામ ?
ધીરે ધીરે ગણા શેઠ નામની ખાણને વધુને વધુ ખોદવાનું શરૂ થયું. રુડાભગત ખાંડમાંથી નાહવા ધોવાના સાબુ, કાજુ, બદામ, ઘી,તેલ અને ઘરમાં જરૂરી બીજી ચીજ વસ્તુઓ ખેંચી જવા મંડ્યા. ઝમકું પણ અવારનવાર પચાસ સો રૂપિયા અને ચીજ વસ્તુઓ ઉપાડવા માંડી. ક્યારેક દુકાનમાં સાફસફાઈ કરી આપવાનો ઉપકાર પણ કરતી. ગામને સમજાતું જ નહીં કે ગણપતશેઠ જેવો ચીકણો માણસ આ બગ ભગત રૂડિયા અને ગામની ઉતાર ઝમકુંડીના હાથમાં આવી કઈ રીતે ગયો !
પણ દરેક વાત કે જે શરૂ થઈ હોય તે પુરી તો થાય જ છે. ગવરીશેઠાણીએ ઓગળતા જતા ભરથારને કઈ ચિંતા સતાવે છે એનું પગેરું પતિને પૂછ્યા વગર કાઢી લીધું. પોતાના નિર્દોષ પતિને બોરડીના ઝાડની જેમ ખંખેરી રહેલા આ બે જનાવર ને ઝેર કરવાનો કારસો પણ કરી નાખ્યો.
બીજે દિવસે ગણપતશેઠના થડા પર શેઠના સાળા મૂળચંદશેઠે આસન લીધું. બનેવી સાથે બનેલા બનાવની બીના જાણીને તાબડતોબ તે આવી પહોંચ્યો હતો. બનેવી
"બીમાર" હોવાથી તેમને રજા ઉપર ઉતારી દેવામાં આવ્યા !
ત્રીજે દિવસે બપોરે બે વાગ્યે '' હરિ કરે ઇ ખરી" ની હાંક પાડતા રુડાભગત દુકાનના પગથિયાં ચડ્યા.
"એક નાવાનો સુગંધી સાબુ દેજો અને બે કિલો બદામ જોખજો શેઠ, હમણે હમણે કાંઈ યાદ રે'તું નથ. એટલે ઘી તો પડ્યું સે થોડુંક, તે કીધું કે થોડોક બદામ પાક બનાવડાવીને ખાઉં તો ઓલ્યુ બપોરવાળું કોઈને કેવાય નો જાય !" આંખો ચૂંચી કરીને ભગત ફરી વદયા," એ.. હરિ કરે ઇ ખરી બાપલા"
તમે રૂડા ભગત નઈ ?" મૂળચંદે ભગતની વાત પરથી ઓળખ્યા.
"હા, હો! પણ તમારી ઓળખાણ નો પડી, ચ્યાં જ્યાં ગણાશેઠ ?" ભગતે દુકાનની અંદર ઘર તરફ પડતા દરવાજા તરફ નજર કરી.
"ઈમ ને બવ મઝા નથી રે'તી હમણે હમણે ! એટલે હવાફેર માટે મોકલ્યા સે. હું ઇમનો સાળો મૂળચંદ,તમે મુજાતાં નઈ, તમારે જે જોતું કરતું હોય ઇ આપવાનું કઈ ને જ ગયા સે!"
મૂળચંદે ભગતનું માપ કાઢતો હોય તેમ માથાથી પગ સુધી નજર નાખીને કહ્યું.
"હા ભઈ હા, ઇ તો મારે શેઠ હારે સંબધ જ એવો સે ભઈ !"
"તે તમે કાંક બપોરવાળું કોઈને કેવાય નો જાય ઈમ કાંક બોલ્યા ને !" મૂળા એ મૂળ કાઢવા પ્રયત્ન કર્યો.
"ઇ તો હું ને ગણાશેઠ જ જાણઇ ભઈ, તમે તમારે કીધું એટલું કરો ને ભઈશાબ, હરિ કરે ઇ ખરી !" ભગતે હુકમ આપ્યો.
"તે ચેટલા ટેમથી અમારા બનેવીનું ઉભા ગળે ઓગાળો છો ? હરિ કરે ઇ ખરી કે ખોટી? " મૂળચંદે જરાક અવાજ
ઊંચો કર્યો.
"ઇ તમારા બનેવીને જ પુંસવું ભાઈ, અમને ભગતને મોંમાં આંગળા નો નખહવશો બાપલા !" ભગતે કંટાળીને કહ્યું.
"બવ હારું હો ભગત, બદામ થોડીક ઘટે ઈમ છે લ્યો હું અંદરથી લઈ આવું! " કહીને મૂળચંદ ઘરમાં ગયો. થોડીવારે નહાવાના ડઝન સાબુ અને પાંચકીલો બદામ લઈને આવ્યો.
"લ્યો ભગત, લાવો થેલી, તમારા જેવા ભગત માહણાને વારે વારે આવવું પડે ઈમાં કાંઈ અમારી શોભા ? તમતમારે દાબો બે મોઢે!"
રૂડા ભગત તો અચરજ પામી ગયા. "વા ભઈ વા, તમે ગણા શેઠની ગણતરી શેઠમાં રેવા દેશો કે નઈ ઇ તો હરિને ખબર !" થેલી આપતા ભગત બોલ્યા. મૂળચંદે થેલીમાં બધું નાખી આપ્યું એટલે "હરિ કરે ઇ ખરી " કહેતા ઘર તરફ હંકારી ગયા.
છેક સાંજે ભગતના ઘરની ખડકીની સાંકળ કદી ન ખખડી હોય એટલા જોરથી ખખડી. સુગંધી સાબુથી નાહીને ભગત બદામનો વાટકો ભરીને ઓસરીમાં ખાટલી પર ગોદડાંનો ગોટો વાળીને બનાવેલા તકિયા પર શરીર ટેકવીને એક એક બદામ નો આસ્વાદ માણી રહ્યા હતા. વરસો પહેલા ભગત વિધુર થયેલા અને સંતાનો તો હતા જ નહીં. ભગત પછી ભગતી (?)ના મારગે ચડી ગયેલા એટલે એકલા જ જીવન વિતાવતા. ઝમકું જેવી ભગતાંણીઓ (!) ભગતના "ભજન" સાંભળવા આવતી જતી.
"અલ્યા કોણ ઇ મરવાનો થયો સે ? તારી ડોહી બારસખ સોતી ઉખડી જાય એટલી બધી ચ્યમ ખખડાવે સ ?"રૂડા ભગતે ઘરમાં બોલવાની સ્પેશ્યલ લેંગ્વેજમાં બે ચાર ગાળો પણ ઠબકારી.
પણ ગાળ સાંભળીને તો પેલો ખખડાવનાર વધુ ખિજાયો. તેણે ભગત ખોલવા આવે તેની રાહ જોયા વગર ખડકી ઉપર પાટુ પ્રહાર ચાલુ કરતા બરાડો પાડ્યો," ખોલ એ..ઇ ભગતડા, બારો નીકળ સાલ્લા ચોરટા !"
ભગતના મોતિયા મરી ગયા. બદામનો વાટકો વેરાઈ ગયો. દોટ મૂકીને એમણે ખડકી ખોલી. તાલુકેથી આવેલા બે પોલીસ જમાદારમાથી એકે ભગતને તરત જ એક અડબોથ ઝીકી દીધી. બપોરના સમયે ગણા શેઠની દુકાનમાં ઘૂસીને પાંચ કિલો બદામ અને નહાવાના ડઝન સાબુની ચોરી કરવા બદલ ભગતને "મુદ્દામાલ" સાથે પકડવામાં આવ્યા !
ગણા શેઠ અને મૂળચંદ દુકાનના ઓટલે આવીને ઊભા. ભગતને દોરડાથી મુશ્કેટાટ બાંધવામાં આવ્યા. પાછળ ગામના છોકરા, પુરુષો અને જોણું જોવા ભેગી થયેલી જનતા ભગતની ઠેકડી ઉડાડતા આવી રહ્યા હતા. પોલીસવાળાઓ એ ભગતનો વરઘોડો આખા ગામમાં ફેરવ્યો હતો. જ્યારે ગણા શેઠની દુકાને આ જમેલો પહોંચ્યો ત્યારે એ બેઉ એક સાથે બોલ્યાં , "હરિ કરે ઇ ખરી!"
રૂડા ભગતે દોડીને ગણાશેઠના પગમાં પડતું મૂક્યું. "બાપ શીદને આ ધોળામાં ધૂળ નખાવી ? તમારી ગાય છવ, બાપા મને છોડાવો." ભગત આજીજી કરીને રડી પડ્યા.
"ઓલ્યુ બપોરવાળું......"મૂળચંદ બોલ્યો.
"તમારી દુકાન પાંહેથી નીકળું તોય ભડાકે દેજો ભાઈસાબ, સાચું ખોટું ઉપરવાળો જાણે, હું કાંઇ કરતા કાંઈ જાણતો જ નથી બાપ હવે તો છોડાવો" ભગતે મૂળચંદના પગ પકડ્યા.
ગણાશેઠે ભગત સામેનો ચોરીનો કેસ પાછો ખેંચીને ભગત પર બહુ જ મોટો ઉપકાર કર્યો. મૂળચંદની તાલુકાની પેઢીના દરવાજે રાખેલા બન્ને વોચમેન કે જેઓ પોલીસની ખાખી વરદી પહેરીને નકલી પોલીસ બનીને આવેલા તેમને રાત્રે વાળું પાણી કરાવીને રવાના કર્યા.
"મૂળિયા, તેં તો ભારે કરી હો, ભારે ખેપાની નીકળ્યો હોં, પણ ઓલી ઝમકુંડી." ગણા શેઠે સાળાની પીઠ થાબડતા ઝમકુનો ડર બતાવ્યો.
"હવે ઇ બે બદામની ઝમકુંડી કોઈ દી નહિ આવે જીજુ, ભગતની દશા જોઈને ! આખું ગામ ભેગું થ્ય'તું. એટલે ઇને સમાચાર મળી જ ગયા હોય. અને આવે તો કેજો ને આપડે તો ઘરની જ પોલીસ છે ને !" મૂળચંદ ખડખડાટ હસી પડ્યો અને ગણા શેઠ પણ ઘણા દિવસો પછી ખખડી પડ્યા.
અને સાચે જ ત્યાર પછી ક્યારેય ગણપતશેઠની ફાંગી આંખોએ ઝમકુડી જોઈ જ નહીં !!
