ବାଉଁଶ

ସରୁ ସରୁ ପତ୍ର ବକଳ ବାହାରେ

    କେତେ ଡେଙ୍ଗା ଗଛ ତୁହି 

ତୋ ବିନା କେହି ତ ତିଷ୍ଠି ପାରନ୍ତିନି

    ଏଇ ଚରାଚର ମହୀ ।

ଜନମଠୁ ପୁଣି ମରଣ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ 

   ଲୋଡା ହୋଇଥାଉ ତୁହି

ତୋ ବିନା ଜଗତ ନା ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭବ

   ନା ବଞ୍ଚି ପାରଇ କେହି ।

ଏନ୍ତୁଡି ଶାଳରେ ବାଉଁଶ ବତାରେ

    ପିଲା ସେକା ଯାଇଥାଏ 

ସେଇ ଉତ୍ତାପରେ ପିଲାର ଶରୀରୁ

   ଥଣ୍ଡା ଜର ଦୂର ହୁଏ ।

ବାଉଁଶ ଜନମ କୋରଡ ସମୟେ

   ତରକାରୀ କରାଯାଏ

ସେଇ ତରକାରୀ ଏତେ ସ୍ବାଦ ଭରା

   ଜାଣେ ଯିଏ ଖାଇଥାଏ ।

ଏଇ ବାଉଁଶର କୁଲେଇ ଦେହରେ

   ଅନେକ ଶୁଙ୍କ ଯେ ଥାଏ

ପିଲା ମାନେ ତାକୁ ଯତନରେ ବାଲି

   ଦେହେ ଘଷିଣ ଛଡାଏ ।

ସେଇ କୁଲେଇର ସାହାଯ୍ୟରେ ସିଏ

   ବାଲି ଖେଳ ଖେଳୁ ଥାଏ 

ବାଲିକୁ ପାଛୋଡି ସରୁ ବଡ ବାଲି

   ଗୋଡି ଅଲଗା କରାଏ ।

ମୋଟା ବାଲିରେ ସେ ଭାତ ରାନ୍ଧି ଦିଏ

    ସରୁ ବାଲିରେ ସେ କ୍ଷୀରି

ସେଇ କୁଲେଇଟି ହୁଏ ତା ଭରସା 

    ମନେ ଖୁସି ଦିଏ ଭରି ।

ସେଇ ବାଉଁଶକୁ ହାଡି ଭାଇ ମାନେ

    ପଇସା ଦେଇ କିଣନ୍ତି

କେତେ ସେ ସାମଗ୍ରୀ ତିଆରି କରିଣ

    ଗାଆଁ ଗଣ୍ଡାରେ ବିକନ୍ତି ।

ବୋଝ, ଟୋକେଇ, କୁଲେଇ, ଡାଲା ଟୋପି

    ଚାଳୁଧୁଆ ଆଦି କେତେ

ଅତି ଯତନରେ ତିଆରି କରନ୍ତି 

   ଧରି ସରୁପାତ ହାତେ ।

ତାର ବିନା ଚଷା ଭାଇଟି ନା କେବେ

   ଅକ୍ଷି ମୁଠି ଧରି ପାରେ 

ଚାଷର ପ୍ରଥମ ଦିନରେ ପରା ସେ

    ଶୁଭ ଆରମ୍ଭ ସେ କରେ ।

ଧାନ କଟା ଶେଷ ହୋଇଯାଏ ଯେବେ

    ପଡେ ଶେଷ ଶନିବାର 

ଟୋକେଇ ଦେହରେ ଉଖୁଡାକୁ ନେଇ

    କ୍ଷେତ ବଢାଏ ବିଲର ।

ସେଇ ଉଖୁଡାକୁ ସେଇ ତ ବିଲରେ

     ପିଲାମାନେ ଖାଇଥାନ୍ତି 

ଅନେକ ସୃତି ତ ସେଇଠାରେ ଥାଏ

    ନା କିଏ ଭୁଲି ପାରନ୍ତି ।

ବାଉଁଶକୁ ନେଇ ମେଢା ସେ କରନ୍ତି

    ବାଡ ବି ପକେଇ ଥାନ୍ତି 

ଗୋରୁଙ୍କ କବଳୁ ସେ ବାଡ ସାହାଯ୍ୟେ

     ଫସଲ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି ।

ସେଇ ଫସଲକୁ ବୋଝରେ ମୁଣ୍ଡେଇ

    ହାଟ ବଜାର ଯାଆନ୍ତି 

କେତେ କେନ୍ଦୁ କୋଳି ପରିବାକୁ ବିକି

    ପଇସା ଗଣି ଆଣନ୍ତି ।

ଗାଆଁ ଗାଆଁ ବୋଲି ଡାକନ୍ତି ସାଆନ୍ତେ

    ଆସ କିଣି ନେବ କିଏ

କେତେ ଢଗ ଢମାଳି ସେ କହୁଥାନ୍ତି 

    ନା ତାକୁ ଭୁଲି ହୁଏ ।

ବୋଝ ଟୋକେଇରେ ଧାନ ଚାଉଳକୁ

    ଚାଷୀ ଭାଇ ଭରି ଦିଏ

ଭାର ସେ କରିଣ କାନ୍ଧରେ କୃନ୍ଧେଇ

     ବଜାରରେ ବିକୁ ଥାଏ ।

ଗାଆଁ ମାଇପି ଯେ ମୁଣ୍ଡରେ ମୁଣ୍ଡେଇ

     ଦୂର ଗାଆଁ ନେଇଥାନ୍ତି 

ଚାଉଳକୁ ବିକି ଚଳିବା ସମଗ୍ରୀ 

     ପଇସା ଘେନି ଆସନ୍ତି ।

ଏଇ ବାଉଁଶରୁ ଘର କରି ନର

    ସେଇ ଘରେ ବାସ କରେ

କୁଟୀର ନିର୍ମାଣି ଚାଳକୁ ଚାଉଣୀ 

    ଉପରେ ବତା ସେ ଭରେ ।

କି ସୁନ୍ଦର ସତେ ସେଇ ତ କୁଟୀର

    ଦିବା ସ୍ବପ୍ନ ହେଇ ଯାଏ

ଝାଟି ମାଟି ଘର ଲିପା ପୋଛା ଝୋଟି

     କି ସୁନ୍ଦର ପଡି ଥାଏ ।

ଭୁଲେଇ ଦିଏ ସେ ମନର ବ୍ୟଥାକୁ

    ତା ପରି ହୋଇବ କିଏ

ଏବେତ ସତେ ଏ ଦିବା ସ୍ବପ୍ନ ହୁଏ

     ଧିରେ ଧିରେ ଲୋପ ପାଏ ।

ଯୁଆଡେ ଦେଖିବ ବାରାଟ ମହଲା

     ସତେକି ରଜ ମହଲ

ଖରା ଋତୁ ବେଳେ ତା ଭିତରେ ରହି

    ନର ହୁଏ କଲବଲ ।

ଖୋଜୁଥାଏ ସିଏ ମାଟି କୁଡିଆକୁ

    ଝାଟି ମାଟି ଚାଳ ଘର

ହେଲେ ସେ ପାଇବ ଆଉ ବା କୋଉଠୁ

    ବଂଶ ଲୋପ ହୁଏ ତାର ।

ନା ମାନବ ଆଉ ବାଉଁଶ ଲାଗାଏ

   ବାଉଁଶର ଯତ୍ନ ନିଏ 

ବଡ ହେଇ ଯେବେ ପାକଳ ସେ ହୁଏ

    ଖାଲି ବାକି ଜାଣେ ସିଏ ।

ଏଇ ବାଉଁଶରୁ କାଗଜ ହୁଅଇ

    ସବାଇ ଘାସରେ ମିଶି

ସେଇ କାଗଜଟି ବଡ ଉପକାରୀ 

    ଓଠେ ଭରି ଦିଏ ଖୁସି ।

ଆଖି ତ ପକାଅ ଯୁଆଡକୁ ଚାହିଁ 

   ବାଉଁଶ ରହିଛି ଆଗେ

ମରଣ ବେଳରେ କୋକେଇ ଦେହରେ

    ସିଏ ଲୋଡା ହୁଏ ବେଗେ ।

ଛଅ ଖଣ୍ଡ ବାଉଁଶେ ମଶାଣୀକୁ ଯାଏ

    ଖେଞ୍ଚା ବାଉଁଶ ବି ଥାଏ

ଶେଷ କୃତ ବେଳେ ବିନା ବାଉଁଶେ ନା

    ଶବ ସତ୍କାର ଯେ ହୁଏ ।

ମାଙ୍ଗଳିକ ବେଳେ ଦିଅଁ ତୋଳା ବେଳେ

    କୁଲେଇ ମୁଣ୍ଡେଇ ଯାନ୍ତି 

ସେଇ କୁଲେଇକି ବେଦୀର ଉପରେ

  ସ୍ଥାପନ କରି ଥାଆନ୍ତି ।

ବନ୍ଦାପନା ହୁଏ କୁଲେଇ ଦେହରେ 

   ସେଇ ବର କନ୍ୟା ଦୁଇ

ବାଉଁଶଟି ଏଠି ଶୁଭ ହେଇଥାଏ

    ସବୁ ତୁଣ୍ଡୁ ବାହାରଇ ।

ରାତିରେ ବାଉଁଶ ଦିଆ ଯାଇ ନାହିଁ 

    ଗାଆଁ ଲୋକେ ମାନି ଥାନ୍ତି 

ଏଇ ବାଉଁଶରେ ସିଡି ସେ କରିଣ

    ଆଟୁ ଉପରକୁ ଯାନ୍ତି ।

ବୋଝର ସାହାଯ୍ୟ ସିଝା ଧାନ ବୋହି

     ଆଟୁରେ ଘାଣ୍ଟି ଦିଅନ୍ତି 

ଧାନ ପାଗ ଯେବେ ହେଇ ଯାଏ ସିଏ

    ଢିଙ୍କିରେ କୁଟି ଖାଆନ୍ତି ।

କଥାରେ ରହିଛି ଖୋଦୁରୁକୁଣୀରେ

     ଶୀତ ଆସଇ ଡାଲାରେ

ଦ୍ବିତୀୟା ଓଷାରେ ବାଉଁଶ ବୋଝରେ

     ଶୀତ ଓହ୍ଲେ ଧରା ପରେ ।

ଏଇ ବାଉଁଶରେ ସାତ ସୁର ସୃଷ୍ଟି 

     କାହ୍ନୁ ହାତେ ଧରି ଥାଏ

ବାଉଁଶରୁ ସୃଷ୍ଟି ବଇଁଶୀ ନାଟି

    ନା ଭୁଲି ଥାଏ କିଏ ।

ବାଉଁଶକୁ ନେଇ ଯେତେ ଲେଖୁ ଥିବ

    ସେତେ ସିଏ ବଢୁ ଥିବ

ଏଇତ ବାଉଁଶ ଏମିତି ଗୋଟିଏ 

   ଯୁଗ ଯୁଗ କୀର୍ତ୍ତି ଥିବ ।

ବାଉଁଶ ନ ଥିଲେ କେମିତି ମାନବ

   ଚଳିବ ଏଇ ଜଗତେ

ଜନମ ତା ହାତେ ମରଣ ତା ହାତେ

   ଲେଖା ହୋଇଛି ତା ଗାତ୍ରେ ।

ବାଉଁଶ ଗଛଟି ବଡ ଉପକାରୀ

    ତା ପତ୍ରେ ଔଷଧ ଭରା

ଏବେ ହେ ମନବ ନଷ୍ଟ ନ କରିଣ

   ଲଗାଅ ବାଉଁଶ ଧରା ।