આલબેલ

હજુ હમણાં જ મોટું શહેર બનેલું, કાટખૂણે વિકસેલું એક ગામ મધરાતની નિંદર માણી રહ્યું હતું અને ત્યારે ગામની કોઈ એક શેરીમાં ધીરે ધીરે લાકડીનો ખટખટ અવાજ આવી રહ્યો હતો અને સાથે થતો હતો ધ્રુજતા આવજે પોકાર “આ…લબેલ.”

મહિનાની ત્રીજી તારીખ થઈ અને સાહિલના ઘરે સવારમાં જાળી ખખડી “ભાભી… સલામ.” સાહિલ આઠમાં ધોરણની પરીક્ષાની તૈયારી કરતા કરતા ઊભો થયો. 

“સંતુ કાકા સલામ, કેમ છો કાકા?”
“બસ ભગવાનની દયા છે બાબાભાઈ.”

“કાકા, મમ્મી બહાર ગઈ છે, આવતી જ હશે, બેસો ને.”

સાહિલે હજી થોડા દિવસ પહેલા જ “થ્રિ ઈડિયટ” જોયેલું અને એના મગજમાં બેસી ગયેલું કે ચોકીદાર કેમ “ઓલ ઈસ વેલ” બોલતા હોય છે. તેને થયું, “સંતોષ કાકા તો વર્ષોથી આપણી શેરીની ચોકીદારી કરે છે, ચાલને તેમને પૂછું.”

“કાકા તમે રાત્રે શું બોલતા હોવ છો?”

“હું…? હું તો બાબાભાઈ આલબેલ પોકારતો હોવ છું.”

“આલબેલ એટલે શું કાકા?”

“કોને ખબર, બાપુ એ શિખવાડેલું કે આપણે રાત્રે લાકડી પછાડતાં પછાડતાં આલબેલ બોલવાનું, ચોર ન આવે અને બધા શાંતિથી સુવે.”

“અરે કાકા! તમને એ પણ નથી ખબર એનો મતલબ છે ઓલ ઈસ વેલ... એટલે કે બધું બરાબર છે.”

“હેં…! હા... બાબાભાઈ બધુ બરાબર છે.”

સંતોષકાકા સાહિલ સામે જોઈ રહ્યા અને આંખમાં આંસુ ભરાઈ આવ્યા…

લગભગ ૧૯૪૫-૪૬ની સાલ હશે. જેસંગ અને દેવી, એમના જેવા ત્રણ-ચાર કુટુંબો સાથે નેપાળનાં કોઈક ખૂણેથી આ ગામમાં રોજીરોટી રળવા આવી પહોંચ્યાં હતાં. અંગ્રેજોની વસાહત તરીકે વસેલા ગામમાં સુખી માણસોની જ વસ્તી એટલે ચોકીદારની અને ઘરકામ કરનારની જરૂર તો હતી જ, મહેનતકશ પહાડી પ્રજાને ત્યાંના શેઠિયાઓ એ અપનાવી લીધી.

જેસંગ અને દેવી ગામની એક તરફની નાની મોટી શેરીઓ વચ્ચે જાતે ચણેલા એક ઓરડાના મકાનમાં રહેતા. જેસંગ દસ બાર ઘરની ચોકીદારીનું કામ કરતો અને દેવી એ જ ઘરોમાં કામ. બેય ભારે સંતોષીલા જીવ. શાંતિથી પેટિયું રળી ખાય. વર્ષો વીતતા ગયા. હવે જેસંગને બધા જેસંગભા અને દેવીને દેવીબા કહેતાં. મોટી ઉંમરે તેમને ત્યાં દીકરો અવતર્યો નામ પાડ્યું. “સંતોષ” તે રાત્રે જેસંગભા જોર જોરથી ડંગોરો પછાડી બોલતા’તા “આ…લબેલ.”

સંતોષના જન્મ પાછી દેવીબાનું શરીર કથળતુ જતું હતું. માંડ માંડ સંતોષનું ધ્યાન રાખતાં અને બે વખતના રોટલા ઘડતા. એકલા જેસંગભાના પગારમાં બે છેડા માંડ ભેગા થતા ત્યાં દાક્તરના ખર્ચા તો કેમ પોસાય? સંતોષને નિશાળ મોકલવાની ઉંમર થતાં પહેલા તો દેવીબા પ્રભુધામ સિધાવી ગયાં. ક્રિયાકરમ પતાવી તે રાત્રે જેસંગભા માંડ માંડ બોલતા હતા. “આ..લબેલ.”

રાતે પહેરો દેતા અને દિવસે નાનકડા સંતુની દેખભાળ કરતા જેસંગભા જાતે રાંધતા, ઘરકામ કરતા અને કુમળા સંતુને પણ શીખવાડતા. એકવાર જેસંગભા આડે પડખે થયેલા ત્યારે રમતા રમતા નાનકડો સંતુ ગરમ ચૂલાને અડી ગયો. પૈસાના અભાવે સરકારી દવાખાનામાં લઈ ગયા. વેદનાથી કણસતા સંતુનો છેક સાંજે વારો આવ્યો અને ઈલાજ શરૂ થયો. રાત દવાખાનામાં રાખવો પડે એમ હતો ત્યારેય એકલા બાળને ભગવાન ભરોસે મૂકી જેસંગભા છડી પોકારતા હતા. “આ…લબેલ.”

સરકારી શાળામાં સાતમી ચોપડી ભણી માંડ માંડ લખતાં વાંચતાં શીખેલો સંતોષને સોળ વર્ષનો થતા. એમની સાથે આવેલા એક કુટુંબની દીકરી અઢાર વર્ષની રામી સાથે પરણાવી દીધો. રામી કામકાજે કુશળ હતી. બાપ દીકરાના સંસારને સાચવી લીધો. શહેર મોટું થયું હતું. બાપાની સાથે સંતોષ પણ ચોકીદારી કરવા લાગ્યો. ત્રણ જણનું પેટ ભરાઈ રહેતું. ચારેક વર્ષમાં રામીએ મરેલા બાળકને જન્મ આપ્યો તે રાત્રે પણ જેસંગભા અને સંતોષ શેરીએ શેરીએ ફરતાં હતા… “આ..લબેલ.”

લગ્નના દસમે વર્ષે રામી એ એક સ્વસ્થ દીકરાને જન્મ આપ્યો, સંતોષે નક્કી કર્યું કે દીકરાને તો આ ચોકીદારી નહિ જ કરાવે. જેસંગભા અને સંતોષે બીજી બે શેરીનું કામ વધાર્યું. ઉંમરને કારણે જેસંગભા અચાનક દેવીબાની વાટે સિધાવ્યા. આવક ઘટી તોય સંતોષે દીકરા કિસનને ખાનગી શાળામાં ભણાવ્યો. એસ. એસ. સી. પાસ થઈ કિસને ઘરમાં મદદરૂપ થવા પટાવાળાની નોકરી સ્વીકારી લીધી. ઘરે વહુ લાવવાના દિવસો આવ્યા.

દૂરની ઓળખાણથી નેપાળની એક રૂડીરૂપાળી છોકરી નામ મોની ઘરમાં આવી, રામી અને સંતોષ હરખાતાં. થોડા દિવસમાં ઘરમાં નાના મોટા ઝગડા થવા લાગ્યા. મોની ગર્વિલ, ઉગ્ર અને લાડમાં રહેલી હતી, તેને ઘર, આવક નાના પડતા હતા.

સંતોષ અને રામી એમનું કામ કર્યા કરતા, મોનીને એક શબ્દ પણ ના કહેતા છતાંય મોની અવારનવાર ઝગડા કરી તેમને વાગોવતી અને ત્યારેય સંતોષ રોજ રાત્રે પોકારતો “આ… લબેલ.”

હજુ તો લગ્નને વરસ પણ નહોતું થયું ને ગુસ્સામાં ને ગુસ્સામાં મોની એ કુવામાં પડતું મૂક્યું. કિસન તો કામે ગયેલો છતાંય મહિલા સુરક્ષા કાયદાઓ હેઠળ કિસનને, રામીને અને સંતોષને જેલ થઈ. શેરીના લોકોની મદદથી જામીનતો મળ્યા પણ ચુકાદો તેમની તરફેણમાં આવે તે પહેલાં તો કિસને બદનામીથી ડરી આત્મહત્યા કરી.

રામી પણ આઘાત ન સહી શકી અને રામશરણ થઈ અને સાંહીઠ વર્ષે એકલો પડેલા સંતોષને શેરીના લોકો એ સાચવી લીધો. પગારની સાથે ખાવા-પીવાના દિવસના વાર પણ બાંધી દીધા અને સંતોષનું ગાડું ગબડી રહ્યું હતું.

અને એ રોજ રાત્રે બોલતો “આ…લબેલ.”