૩૯. નાજરને પત્ર

ડરબન,

નવેમ્બર ૧૨, ૧૮૯૪

વહાલા મિ. નાજર,

ચાલુ માસની ચોથીનો તમારો પત્ર મળ્યો. મારો તાર તમને ગઈ કાલે મળ્યો હોવો જોઈએ. સરકાર અને મારી વચ્ચે જે તારો સામસામા થયા છે તેની નકલો આ સાથે બીડી છે. સરકાર અને તેના એજન્ટ વચ્ચે થયેલા પત્રવહેવારની નકલો મારે જોવી છે.

ધિ સ્ટાર અખબારમાં આવેલો લેખ ખરાબ છે – ઘણો ખરાબ છે. હિંદીઓને જાહેર... અને લવાજમની જરૂર નથી એવી મતલબનું લખાણ તમે તેના તંત્રીને કરો તો સારું. તે લોકો તેમના દાનની બહાર જાહેરાત કરતા નથી. ટ્રાન્સવાલમાંથી ૧૦,૦૦૦ હિંદુસ્તાનીઓ નાતાલમાં જાય તો તે બધા ભૂખે મરવાના નથી અને છતાં તે વિષે ઝાઝી ધાંધલ નહીં થાય. નાતાલના રાજ્ય પર હિંદુસ્તાનીઓ કદી બોજારૂપ થયા નથી. હિંદુસ્તાન દુનિયામાં ગરીબમાં ગરીબ મુલક છે છતાં ત્યાં ગરીબોને લગતા કાનૂન નથી. મૂંગી અને તેથી ઈશુને લાયકની હિંદુસ્તાનની દાનવૃત્તિ સારી પેઠે જાણીતી થયેલી છે. બ્રિટિશ સિદ્ધાંતોની બડાશ હાંકનારા અને નબળા તેમ જ ગરીબ લોકોનો પક્ષ કરવાનો દેખાવ કરનારા ધિ સ્ટાર જેવા મોભાદાર પત્રને આવી બદગોઈ કરવાનું છાજતું નથી. તમે તેના તંત્રીને એવું પણ જણાવી શકો કે સો – લગભગ સો – જેટલા હિંદુસ્તાનીઓ ગઈ કાલે જોહાનિસબર્ગથી આવ્યા. અને સરકારના અધિકારીઓને ગરીબ ગોરાઓને સારુ ખાસ જોગવાઈ રાખવી પડે છે. પણ એ સોમાંથી એકેને ભૂખે મરવું પડયું નથી કે મદદ શોધવી પડી નથી. અને છેવટમાં તેમને જણાવો કે નાતાલ સરકારે પાછળથી ડહાપણ બતાવ્યું હોઈ મોડું મોડું પણ તેને છાજે એવી રીતે ૧૦ પાઉન્ડની અનામત મુકાવવાનું માંડી વાળ્યું છે. લીડર પત્રને પણ સરકારના નિર્ણયની ખબર આપવાને અને તેનાથી થયેલા સંતોષ ને આભારની લાગણી વ્યક્ત કરવાને લખવું સારું.

અંતરથી તમારો,

મો. ક. ગાંધી

લીડર અખબારમાં આવેલી ભૂલો તમે સુધારી હશે એવી આશા છે. 'ડૉ.' લખવાથી ખોટી છાપ ઊભી થઈ છે.

મો. ક. ગાંધી