નાનકાનો છોરો

સામરા જખુ ગઢવીના નાના દીકરાની વહુએ દીકરો જણ્યો એની ખુશીમાં, ગામ આખામાં પેડા અને પતાસા વહેંચાયા. સામરાને ઘેર તેના નાના દીકરા નાનકાના પુત્રનું મોઢું જોવા આવનાર બહેનોની જાણે કતાર લાગી.

કોઈકે કહ્યું, "અસલ બાપ જેવો લાગે છે."

કોઈકે કહ્યું, "ના રે, આતો અદલોઅદલ દાદા જેવો જ છે."

કોઈ કહે, "અરે એતો નાનું બાળક, રોજ રૂપ બદલે."

ફળીમાં બેઠો એનો દાદો સામરો ગઢવી આ બધું જોઈ સાંભળીને ફુલાઈને મૂછને વળ દેતો બેઠો હોય. આવનારને મીઠો આવકાર આપી મીઠું મોં કરાવતો જાય. પણ શંકરના મંદિરના ઓટલે ભેગા થતા.

એના ભેરૂઓને ચાર-પાંચ દિ’થી એની ગેરહાજરી ખૂંચતી. ઓટલે બેઠેલા નરસિંહે કહ્યું, "નવી નવાઈનો દાદો થોડો થયો છે, મોટા દીકરા દેવદાનના પણ બે દીકરા છે જને."

વ્રધ અભેશંગે કહ્યું, "દાદાને તો જેટલા પોત્રા હોય તોય ઓછા લાગે!"

"પણ આપણને એના વગર મઝા ન પડે, એ આવે એટલે વાતું અને મસ્તીના તડાકા." વાલા રબારીએ કહ્યું.

આ સાથે બધા હસી પડ્યા. અભેશંગે કહ્યું, "સામરો એટલે સામરો હો ભઈલા. એની તોલે કોઈ ન આવે." વાલા રબારીએ બીડીની જુડી અભેસંગ તરફ ફેંકીને કહ્યું. "કિસ્મત વાળો છે. બબે દીકરા એના ઘેર પણ દીકરા. ખેતર વાડી."

અભેશંગે જુડીમાંથી એક બીડી લઈને જુડી વાલાને પાછી આપીને બીડી સળગાવી ને કહ્યું, "એ વાત સાચી, પાછો ઉદાર, ધાર્મિક, અને ટિખળીખોરેય એવો હો." 

"જરાય અભિમાન નહીં. અત્યારે પણ ધાક જમાવે એવો."

નરસિંહે કહ્યું, "સાચી વાત કાકા, સાચું હોય ઇ મોઢામોઢ કે’નારો અને કાળી રાતે કામ આવે એવો જણ." વાલા રબારીએ બીડી ઓલવીને કહ્યું, "પાછા કામમાં પણ લોઠકાં, દાડીયા આઘાપાછા થાય તો ત્રણે બાપ દીકરો મંડી પડે. અને ધર્માદા કરવામાં બળુકા. " અને સૌ ખડખડાટ હસી પડ્યા. નરસિંહ કહ્યું, "ઓલી ચંપક વાણીયાવાળી વાત યાદ છે?" "હા… હા…" બધાંએ હકારાત્મક રીતે માથાં હલાવ્યાં.

ચંપક વાણીયો એટલે કંજૂસ મારવાડી જોઈલો. દુકાને બેઠો ઇ આખા ગામની પતર ખાંડે. એકવાર સામરો એને ભેટી ગયેલો.

નાનજી બોલ્યો, "બટુક ભોજનવાળી વાતને?"

વાલારબારીએ કહ્યું, "હા, તે ચંપક દુકાને બેસીને બટુક ભોજન માટે ફાળો ઉઘરાવતો હતો. ત્યાં સામરે આવી કહ્યું, "ચંપક બટુક ભોજન માટે ફાળા હોય?" ત્યાં ચંપકથી બોલી જવાયું, "તો પછી ગઢવી તમે એકલા ખર્ચ ભોગવી લો ને." ત્યારે સામરે કીધું, "તું જો બટુક ભોજનનો ખર્ચ ભોગવ તો હું શિવરાત્રીએ ગામ જમણ કરું. બોલ મંજૂર? અને ચંપક વણીયાથી હા પડાઈ ગઈ. અને સામરે વટથી ગામજમણ કરાવેલું, પણ ચંપક પાસે બટુક ભોજન કરાવે છૂટકો કરેલો. અને સૌ હસી પડ્યા. ત્યાં સામેથી સામરો આવતો દેખાયો. સૌને મોઢે રંગત દેખાણી.

"આવો આવો સામત ભાઈ. આવો આવો ગઢવી." સૌએ આવકાર આપ્યો. સામરાએ સૌને જય માતાજી કહી એણે બેઠક જમાવી. નરસિંહે કહ્યું, "ગઢવી સૌ હમણાં તમને જ યાદ કરતા હતા."

"દાદા બન્યાનો બહુ હરખ કર્યો ભાઈ…" અભેશંગે વાત આગળ વધારી. સામરાએ નિસાસો નાખી કહ્યું, "હરખ તો સાચો ભા…"

"તો આમ ઢીલો કાં? થાક્યો છો?"

રોજ હાકલા પડકારા કરતો સામરો આજ સૌને અલગ દેખાયો. થોડીવાર મૌન રહ્યો. સૌને નવાઈ સહ તાલાવેલી જાગી. ત્યાં સામરો બોલ્યો, "થાક્યો તો નથી પણ આ મારા નાગદાનના છોરાએ મારો મૂછનો વટ ખોલી નાખ્યો."

"શું વાત કરો છો? સૌ તો વખાણ કરે છે. કે દાદા ઉપર ગયો છે, અને થશે પણ તમારા જેવો." સામરાએ ગોઠણીએ પછેડી વીંટીને બીડી સળગાવીને જૂડી વચમાં રાખી. "વાત સાંભળવી છે?" સૌ તેને જોઈ રહ્યા. જીજ્ઞાસાવ્રત સૌ નજીક સરકયા. એક બે જણે બીડી સળગાવી 'ને સૌ તેને જોઈ રહ્યા.

"કહેવા જેવી વાત નથી, તમે કહેતા હો તો કહું."

સૌ તેના આનંદી સ્વભાવથી ટેવાયેલા હતા. અભેસંગે કહ્યું, "કે ને ઝટ ભઈલા, આ બધાની અધીરાઇ જોઈ." સામરાએ વાતની શરૂઆત કરતા કહ્યું.

"આ પાંચેક દિ’ પહેલાં નાનકાની વહુને વેણ ઊપડ્યું. તમારી કાકી, મોંઘીમાં સુંયાણીને બોલાવી લાવી. અને હું નાનકાના છોરાંનો ઉંવા ઉંવા અવાજ સાંભળવા ફળીમાં ખાટલે બીડી પીતો બેઠો હતો."

"ત્યાં તો તમારી કાકી અને મોંગી મા બહાર આવ્યાં. ફાનસના આછા અજવાળાંમાં તેઓનાં મોંઢાં પર મેં ચિંતા જોઈ. મોટા દેવદાનની વહુ અંદર હતી. તમારી કાકી બિલકુલ મારી નજીક આવીને ઊભી રહી. મુને ધ્રાસ્કો પડ્યો. મેં કહ્યું "હા બોલ."

તેણે કીધું, "મોંગીમાં તો 'કે છે કે આમાં મારુ કામ નહીં. પહેલીવારનું છે, વહુ બી ગઈ છે, શરીર ઢીલું નથી મૂકતી. આને તાલુકાની હોસ્પિટલે લઈ જવી પડશે." સૌને એકીટશે સાંભળતાં જોઈ સામરાએ નાનજીને કહ્યું, "નાનીયા, ચંપકની દુકાને હળી કાઢીને સિગારેટનું પાકીટ લેતો આય. મારુ નામ આલજે."

નાનજી થોડો ખચકાઇને ઊભો થયો. તેને વાતની વચમાં આ લપ ગમી નહીં. તેને જોઈ સામરે કહ્યું, "જા જલદી લેતો આવ, તું આવીશ પછે જ વાત આગળ ચાલશે."

નાનજીએ સટ કાઢી 'ને સૌ હસી પડ્યા. વાલાએ પૂછ્યું, "પછે?" કરસને કહ્યું, "નાનજીને આવવા દે ને યાર." આરતીને કેટલી વાર છે? ત્યાં નાનજી દોડતો આવી ગયો, તે થોડો હાંફતો હતો. નરસિંહ બોલ્યો, "આ આવ્યો ખોટો રૂપીઓ." નાનજીએ તેની સામે ગુસ્સાથી મોઢું બગાડ્યું. અને સામરા સાથે ત્રણેક જણે સિગારેટ સળગાવી.

સામરાએ અભેસંગ સામે જોઈ વાત આગળ ચલાવી. "તે વખતે તો હું મૂંઝાઈ ગ્યો. વિચાર્યું, વાડીએથી છોકરાઓને બોલાવી લાવું, પણ તેમાં ટેમ જશે. લાવને હું ને તારી કાકી ગાડું જોતરીને જઇ પોગીએ. એકાદ કલાકમાં પોગી જઈશું."

મેં બળદોને ડચકારો દઈ ઉભા કર્યા અને તમારી કાકીને કહ્યું "ઝટ કર આપણે બે ગાડાં થી લઈ જઈએ". તે થોડી ખચકાઇ હા ના કરતી અંદર ચાલી ગઈ."

"તારી કાકીએ બે-ત્રણ ધડકી ગાડાંમાં પાથરીને દેવદાનની વહુએ નાગદાનની વહુને સુવડાવી. તારી કાકી એની બાજુમાં ચડીને ગોઠવાઈ અને રાત્રે બે વાગ્યે અમે તાલુકા હોસ્પિટલે પહોંચ્યા."

"પણ ત્યાંનું વાતાવરણ ભેંકાર, કોઈ ન મળે. એક નર્સે ત્યાંથી બાજુના રોડ પર આવેલ પ્રાઇવેટ દવાખાને લઈ જવા કહ્યું. અમે ત્યાં પહોંચ્યાં. નર્સે તરત અંદર લીધા. હું લોબીમાં બેઠો. બીડી સળગાવી. ત્યાં નર્સે બહાર આવી કહ્યું, "અદા, તમારા દીકરાની વહુ છે?"

મેં કહ્યું, "હા કેમ? " તે થોડી ઉદાસીન દેખાઈ. મુને ધ્રાસકો પડ્યો.

"બેન, દીકરી બધું બરોબર છે 'ને."

"બધું બરોબર છે એટલે જ ઉપાધી છે, અદા હું ઉપર જઈ લેડી ડોક્ટરને બોલાવી લાવું છું."

મેં કીધું "તો જલ્દીથી જા ને બેન, બરોબર હોય તો ઉપાધી શાની?" તે તો મારી સામે જોઇજ રહી. હું થોડો મૂંઝાયો. તેણે મુને કહ્યું, "અદા એક વાત કહું, કોઇને કહેતાં નહીં, આ ડોક્ટર તો રાક્ષસ છે."

"હું તો વળ ખાઈ ગ્યો. ઘડીભર શું બોલવું તે સુજ્યું નહિ. "જો દીકરી તારા મનમાં જે હોય તે બોલી દે, બીજે લઈ જાઉં?.

"ના ના અદા મેં જોયું છે, નોર્મલ ડિલિવરી છે" મેં કીધું, "તો શેની બીક છે? વધારે પઈસા લેશે, મોંગી છે? તું પઈસાની ચિંતા મ કર બેટા."

એણે કીધું, "અદા એ નીચે આવશે, અંદર જઈને ચેક કરશે, દસેક મિનીટ પછી આવીને કહેશે. તકલીફમાં છે, છોકરું ઉપરથી ઓપરેશન કરીને લેવું પડશે. અને ખર્ચનો આંકડો મોટો બતાવશે." મેં કહ્યું, "ખરચની ચિંતા છોડી દે દીકરી."

તમને કેમ સમજાવું? તમે સમજતા નથી. હું કહું તેમ કરશો તો હમણાંજ છુટકારો થઈ જશે. મારામાં વિશ્વાસ રાખો. પૈસા તો ઠીક પણ તમારી વહુને તકલીફ થશે."

"અને ભાઈઓ એણે જે મને સમજાવ્યું એની વાત મુને ધડ બેઠી. અને મેં હકાર માં ડોકું હલાવ્યું, અને તે ઉપર દાક્તરીયાની ને તેડવા ગઈ." કરશન વચમાં બોલ્યો, "સામરા ભાઈ તેણે શું કહ્યું?"

"એ પછી કહું છું, એણે કહેલું એમજ થયું. દાકતરાની નીંદરમાં આંખો ચોળતી નીચે આવી. રૂમમાં જઈ દસેક મિનિટમાં પાછી આવી અને મને તેની કેબિનેટમાં બોલાવ્યો. અને નર્સે કીધી'તી એજ વાત કરી.

"અને હું પણ નર્સે કહ્યું હતું, તેમ ભવાયો થઈ ગ્યો. અને મંડ્યો કરગવા."

સામરાએ બીજી સિગરેટ સળગાવી દમ ખેંચીને કહ્યું, "આ સામરો કોઈ કને ઝૂકે નહીં એ રીતસર રોઇ પડ્યો.મેં કહ્યું, "બુન અમે તો ગરીબ માણહ છીએ, વધારે પૈસા ખરચવાનું અમારું ગજું નહીં, માંડ માંડ અહીં પહોંચ્યા છીએ. તમે કહેતા હો તો સરકારી અસપ્તાલ લઈ જઈએ."

"તે એકીટશે મારી સામે જોઈ રહી અને હું ભવાઈ કરતો રહ્યો. મેં નિસાસો નાખ્યો. છેવટે એણે કહ્યું, "ઠીક છે, ચિંતા ન કરો હું ટ્રાય કરું છું." આમ કહીને તે રૂમમાં ગઈ. અને થોડીવારમાં તો તે ઉપર ચાલી ગઈ.

હું તો બાઘાની જેમ લોબીમા બીડી પીતો બેઠો રીયો. અને તમે માનશો? વિસ જ મિનિટમાં તમારી કાકીએ આવી કીધું,કે" નાનકાની વહુને દીકરો આવ્યો છે "તે હરખ માં જલ્દી પાછી જતી રહી.મેં મનોમન માતાજીનો પાડ માન્યો.

સવારે નાગદાન અને દેવદાન બને આવી પુગા. તેવો પણ રાજી થયા. તેઓનું કહેવું હતું કે રાતે જ અમને બોલાવી લેવા હતા આમ એકલા અવાય?" 

"અને સવારે દશ વાગે થોડા રૂપિયા લઈ ને અમને રજા દઈ દીધી.પણ નાનકા ના છોરાએ આવતા પહેલા મુને તો રાંક બનાવી દીધો."

વ્રધ અભેસંગે બોખા મોંએ હસીને કહ્યું., " સામરા નાગદાનનો દીકરો તારા જેવો ટિખડી થાશે, આવતાંવેંત દાદાની ટીખળ કરી."

"સાચી વાત અભેસંગ." ત્યાં વાલાએ પૂછ્યું,"પણ ઓપરેશનની વાત હતી તો પછી કેમ થયું?"

"એજ તો વાતનો મરમ છે વાલા, સાંભળ, "સવારે મોં સુજડું થયું ત્યારે હું બહાર નીકળ્યો. રેકડીએ જઈ મોં ધોઈ ચા પીધી. અને કરશીયામાં ત્રણેક કપ ચા ભરાવી લોબીમાં આવ્યો. મને એમ કે તારી કાકી બહાર આવે તો ચા આપું. અને પૂછું કે વહુ માટે દૂધ બિસ્કિટ એવું કંઈ લઈ આવું? ત્યાં ઑલી નર્સ આવીને તેની ટેબલે બેઠી. અને મારી સામે જોઇને હસી. મેં ચાનું પૂછ્યું. તેણે થોડી ચા પીધી. મેં તેને કહ્યું. "દીકરી આમ કેમ થયું? તેં તો આજ મુને ગરીબળો બનાવી દીધો."

તે હસી, "અદા, જેમ થયું તેમ, તમારું કામ થઈ ગયું ને? મેં કીધું, "ભગવાન તારું ભલું કરે પણ પઈશે ટકે વાંધો નહોતો હો." અને એણે શરમાતી રીતે વાત કરી. એ સાંભળીને હું તો દંગ થઈ ગ્યો. ભગવાન બચાવે આવા રાક્ષસૌથી. વાત આગળ વધારી મેં કહ્યું, 

"દીકરી પછે તેં વાત ન કીધી કેમ થયું."

"જુઓ અદા સવારે દસ વાગે તો તમને રજા આપી દેશે, મેં કહ્યું તેમ ન કર્યું હોત તો ઉપાધી થાત."

"એવું તે શું થાત દીકરી?"

"તમને કેમ સમજાવું અદા, તમે મારા પપ્પા જેવા છો. આ લેડી ડોકટર પહેલા તમારી વહુને એક ઇન્જેક્શન આપત."

 "તો?"

એણે બિચારીએ શરમાઈને નીચે જોઈ કહ્યું. "એ ઇંજેક્શનથી બાળક આવવાનો રસ્તો બંધ થઈ જાય, સંકોચાય, એટલે સુવાવડી રાડો પાડે, એકબાજુ છોકરું જોર કરતું હોય અને રસ્તો બંધ હોય."

"ઓહ, માતાજી... માતાજી દીકરી."

"પછી ઓપરેશન થાય, પાંચેક દીવસ અહીં રાખે અને મોટું બીલ બને. સુવાવડી દુઃખી દુઃખી થઈ જાય તે જુદું."

મને ચૂપ જોઈ એ બોલી, "ડોકટરને એમ થયું કે આમાં કંઈ વળે તેમ નથી, તેથી મને નૉર્મલ ડિલીવરી કરવાનું કહ્યું. એટલે મેં રાબેતા મુજબ એવું ઈંજક્શન આપ્યું કે માર્ગ ખુલ્લી જાય, છોકરું આરામથી આવે અને આમાં કંઈ હતું જ નહીં. પહેલીવારનું હોય એટલે બહેન મૂંઝાય. ઇન્જેક્શનથી તેનું શરીર ઢીલું થાય."

"ઓ દીકરી! આવું ચાલે છે?"

"એટલે તો અદા મેં તમને વાત કરી, મારું પણ મન આવું બધું જોઇને મૂંઝાય છે, હું થોડા દિવસમાં નોકરી મૂકી દેવાની છું."

"અને તમે માનશો મેં તેના હાથમાં પ્રેમથી એક હજાર રૂપિયા મૂકી દીધા. મેં નાનકાના છોરાંના સમ દીધાં ત્યારે તેણે ભીની આંખે પૈસા લીધા. સાવ ગરીબ ગાય જેવી છોકરી હતી." અને સૌ સ્તબ્ધ થઈ ગયા. લગભગ બધાંના મોઢેથી એકજ શબ્દો નીકળ્યા, "ઘોર કળિયુગ ભા"

સામરાએ કહ્યું, "કળિયુગ તો સાચો મારા ભાઈઓ પણ આ નાનકાના છોરાંએ મુને ભવાયો બનાવી ભવાઇ કરાવડાવી અને મારી ભવાઈ જોઈ દાક્તરીયાની ભોળવાઇ ગઈ." અને સૌ ખડખડાટ હસી પડ્યા. ત્યાં શ્રી શીવ મંદિરે આરતી ચાલુ થઈ અને સૌ સંધ્યા આરતીમાં સામેલ થવા મંદિરે ઉપડ્યા.