લગ્નની વાત

લગ્નની વાત 
રાજકોટના એક શાંત વિસ્તારમાં રહેતા વિજયભાઈ પટેલ પોતાના એકના એક દીકરા રવિને લઈને લગ્ન માટે છોકરી જોવા ગયા હતા. છોકરીનું નામ હતું નેહા. ઘરનો માહોલ ખૂબ જ હૂંફાળો અને આદરભર્યો હતો. ચા-નાસ્તો થયો, બંને બાજુના વડીલોએ ખૂબ હસી-મજાક કરી. નેહા અને રવિ બંને એકબીજાને પસંદ કરી ગયા લાગતા હતા. છેલ્લે નેહાના પપ્પા બોલ્યા, “બંને બાળકો થોડી ખાનગી વાતો કરી લે, આપણે બહાર બેસીએ.”
બંને યુવાનો એક નાનકડા અભ્યાસખંડમાં ગયા. ને દરવાજો અડધો બંધ કરી દીધો. રૂમમાં શાંતિ હતી. દીવાલ પર એક મોટી ફ્રેમમાં સુભાષચંદ્ર બોઝની યુવાનીની તસવીર લટકતી હતી – ટોપી પહેરેલી, ચહેરો તેજસ્વી, આંખોમાં આગ.
રવિ થોડો ગભરાયેલો હતો. બોલવા માટે કંઈક સરળ વિષય શોધતો હતો. એણે દીવાલ તરફ જોઈને હળવેથી પૂછ્યું:
“આ તમારા દાદાજી છે ને?”
નેહા એક પળ માટે સ્તબ્ધ થઈ ગઈ. પછી ચહેરો લાલ થયો, ગુસ્સો નહીં – શરમ અને નિરાશા ભળી ગઈ. એણે એક પણ શબ્દ બોલ્યા વિના ઊભા થઈને રૂમમાંથી બહાર નીકળી ગઈ.
પાંચેક મિનિટમાં જ નેહાના પપ્પાનો ફોન આવ્યો: “સોરી વિજયભાઈ, અમારી દીકરીને રિશ્તો પસંદ નથી.”
વિજયભાઈ ચોંક્યા. ઘરે પાછા ફરતાં રસ્તામાં એમણે રવિને પૂછ્યું, “બેટા, એમાં શું થયું? તમે બંને એકબીજાને ખૂબ પસંદ કરી રહ્યા હતા એવું તો લાગતું હતું!”
રવિ ક્ષોભ સાથે બોલ્યો, “પપ્પા, મેં તો એમાંથી નાની વાત પૂછી હતી કે દીવાલ પર જે ફોટો હતો એ તેમના દાદાજી છે કે નહીં… એટલે જ એ ગુસ્સે થઈને નીકળી ગઈ.”
વિજયભાઈએ માથું પછાડ્યું. “અરે દીકરા, એ સુભાષચંદ્ર બોઝ હતા! નેતાજી!”
બીજી તરફ નેહાના ઘરે પણ એવું જ દૃશ્ય હતું. નેહાના પપ્પા ચિંતાતુર થઈને પૂછી રહ્યા હતા, “બિટા, તું તો લગભગ ‘હા’ કહેવાની હતી, પછી અચાનક મન બદલાઈ ગયું?”
નેહાએ નજર નીચી રાખીને, પણ હળવો હાસ્ય સાથે કહ્યું, “પપ્પા, જે છોકરો નેતાજી સુભાષચંદ્ર બોઝને પણ ઓળખી ન શકે, એની સાથે હું સાત જનમ કેવી રહું? એ બેવકૂફે પૂછ્યું, ‘આ તમારા દાદાજી છે ને?’” અને પછી ખડખડ હસી પડી.
ઘરમાં બધા હસવા લાગ્યા. નેહાની મમ્મીએ કહ્યું, “બેટા, બહુ સારું કર્યું. લગ્ન તો જીવનભરનો સાથ છે, એમાં બુદ્ધિ અને સંસ્કાર બંને જોઈએ.”
અને એ જ ક્ષણે નેહાના દાદાજીએ ધીમેથી સંસ્કૃતમાં શ્લોક બોલ્યો:
विद्या विनयं ददाति विनयाद् याति पात्रताम्। पात्रत्वात् धनमाप्नोति धनात् धर्मं ततः सुखम्॥
(વિદ્યા વિનય આપે છે, વિનયથી પાત્રતા મળે છે, પાત્રતાથી ધન મળે છે, ધનથી ધર્મ ને ધર્મથી સુખ મળે છે.)
પછી ગુજરાતી કહેવત પણ કહી:
“ઘરનો વહુ ઘર આગળ વળે, ને ઘરનો દીકરો દેશ આગળ વળે.”
નેહા હસી પડી અને બોલી, “દાદાજી, એ છોકરો તો પોતાના દેશના મહાન નેતાને પણ ઓળખતો નહોતો, એ મારી આગળ કેવી રીતે વળે?”
અને એમ એક નાનકડી ભૂલથી એક મોટો રિશ્તો તૂટી ગયો… પણ નેહાના મનમાં એક જ વાત ચોંટી ગઈ:
જે વ્યક્તિ પોતાના ઇતિહાસને ભૂલી જાય, એની સાથે ભવિષ્ય ન બાંધાય.
यस्मिन् देशे वयं जन्मधारणं कुर्मः स हि अस्माकं देशः जन्मभूमिः वा भवति। 
जननी इव जन्मभूमिः पूज्या आदरणीया च भवति॥
“જે ધરતી પર આપણે જન્મીએ છીએ, જે ધરતી આપણને રોટી-પાણી આપે છે, જેની હવામાં શ્વાસ લઈએ છીએ – એ જ આપણી માતૃભૂમિ છે. અને મા જેવી જ આ જન્મભૂમિ પણ સૌથી વધુ પૂજવા લાયક અને માથે ચઢાવવા જેવી છે.”