ଭକ୍ତିର ପରିଭାଷା

॥ ଭକ୍ତିର ପରିଭାଷା ॥

ଅନେକ ଥର ମୁଁ ଭାବିଛି ଏ କଥାଟିର ଆରମ୍ଭ କେଉଁଠାରୁ କରିବି ? ସତରେ କଣ ସବୁ ଆରମ୍ଭଟା ଆମରି ଇଚ୍ଛାରେ ହୁଏ ! ଆମ ଜୀବନରେ ଘଟୁଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘଟଣା କଣ ଆମ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଯୋଜନାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ! ତର୍ଯ୍ୟମା କରିବସିଲେ ଏହା ଗୋଟିଏ ନିଷ୍କର୍ଷବିହୀନ ଯୁକ୍ତିଟିଏ । କାହିଁକିନା ଆଜିବି ବିଜ୍ଞାନ ଆଉ ବିଶ୍ବାସ ମଝିରେ ଥିବା ଦୂରତାଟା ଅନେକ ବେଶି । ଆଜିବି ଆଧ୍ୟାତ୍ମ୍ୟ ଚେତନାରେ ଅବିଶ୍ବସ୍ୟ ବିଶ୍ବାସଟା ବଳବତ୍ତର ହୋଇରହିଛି । ଆଜିବି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସୀମା ବାହାରେ ଘଟୁଥିବା ଅନେକ ଘଟଣାର ପ୍ରମାଣ କେବଳ ଅନୁଭବୀର ଅନୁଭବ ଭିତରେ ସୀମିତ । ଅନୁଭବର କୌଣସି ପ୍ରମାଣ ନଥାଏ ଆଉ ପ୍ରମାଣ ବିନା ବିଜ୍ଞାନ ବୁଝିନଥାଏ । ଏହିସବୁ ଭିତରେ ଅନେକ ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ 'କରି କରାଉ ଥାଉ ତୁହି , ତୋବିନୁ ଆନ ଗତି ନାହିଁ ' ରେ ବିଶ୍ବାସ କରନ୍ତି । ମୁଁ ମଧ୍ୟ ସେହିମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଜଣେ । ତେବେ ଅନେକ ସମୟରେ ଚପଳ ଜ୍ଞାନଟା ମୋର ପ୍ରମାଣ ଖୋଜେ ଜ୍ଞାନର ସେପାଖରେ ବିଚରୁଥିବା ଭଗବତ୍ ବିଶ୍ବାସ ଉପରେ । ବାରମ୍ବାର ପ୍ରଶ୍ନକରିଚାଲେ ଭଗବାନଙ୍କର ଅସ୍ଥିତ୍ବ ଉପରେ । ଆଉ ବାରମ୍ବାର ମୋର ଅନୁଭବର ପ୍ରମାଣଟା ନିଜର ଅକ୍ଷମତା ପ୍ରକାଶକରେ ଅବିଶ୍ବାସର ପରିଧିରେ ସୀମିତ ଥିବା ମୋର ଜ୍ଞାନ ବାରିଧିକୁ ଅତିକ୍ରମଣ କରିବାରେ । ବାରମ୍ବାର ପ୍ରଶ୍ନ ପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ମୋ ଆଗରେ ମୁଣ୍ଡଟେକି ଛିଡାହୋଇଯାଆନ୍ତି ସମୟ ସମୟରେ । ଏଇତ କିଛି ଦିନତଳେ ହଠାତ୍ ଯାଇ ପହଞ୍ଚିଲି ବଡଦାଣ୍ଡରେ । ସମ୍ମୁଖରେ ସ୍ନାନ ମଣ୍ଡପ । ମଣ୍ଡପରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଧାମୂରତି । ମଧ୍ୟରାତ୍ରର ଅନ୍ଧକାରଟା ତା ଆଗରେ ଫିକାଫିକା ଲାଗୁଥିଲା । ତୁଳସୀ , ପଦ୍ମ ଆଉ ନାନାଦି ପୁଷ୍ପରେ ଖୁବ୍ ଭାରିଭରି ଲାଗୁଥିଲା ସିଏ । ଲାଗୁଥିଲା ସ୍ନାନରେ ନୁହେଁ ତା ଶରୀର ରେ ଲଦିଦିଆଯାଇଥିବା ପତ୍ର ପୁଷ୍ପ ର ଭାରରେ ସିଏ ଅସୁସ୍ଥ ଆଉ ଅଣନିଶ୍ବାସୀ । ମେଘନାଦ ପାଚେରୀର ସେପାଖରେ ସିଏ ଆଉ ପାଚେରୀ ଏପାଖ ବଡ ଦାଣ୍ଡରୁ ଏକ ଲୟରେ ମୋ ଆଖିଦ୍ବୟ ଅନୁସରଣ କରୁଥାଏ ତାର ସମ୍ମୋହନକାରୀ ରୂପଲାବଣ୍ୟକୁ । ଏମିତି ଅନୁସରଣ କରୁକରୁ ଆଖିରେ ଆଖି ମିଶିଗଲା । ହଠାତ୍ ଲାଗିଲା ଯେମିତି ସିଏ ମୋତେ ପଚାରୁଛି "ଆରେ ! ମୋତେ ଏମିତି କଣ ଦେଖୁଛୁ " ? ସରଳିଆ ମନଟା ମୋର ଆଖିରେ ଆଖିରେ ହସିଦେଇ ଉତ୍ତର ଦେଲା " କଣ ଆଉ ଦେଖିବି ? ଖାଲି ପ୍ରମାଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରୁଛି ମୁଁ ପଢିଥିବା ନିଉଟନ୍ଙ୍କ ତୃତୀୟ ନିୟମଟା ଠିକ୍ ନା ଭୁଲ୍ " ! ! ! ଏତିକିବେଳେ ତା ଦେହରେ ପଡିଥିବା ତୁଳସୀ ମାଳକୁ ପାଇବାପାଇଁ ମାଡିଆସିଲା ଜନସମୁଦ୍ର । ଆଉ ସେ ତୁଳସୀ ମାଳକୁ ଭକ୍ତ ବୋଲାଉଥିବା ଲୋକେ ଅବିଳମ୍ବେ ଖିନ୍ଭିନ୍ କରିପକାଇଲେ ଠିକ୍ ଗୋଟିଏ ଶାଗୁଣା ପଲର ମୁର୍ଦ୍ଦାର ଶୀକାରପରି । ଅବିଶ୍ବାସର ପରିଧିରୁ ଜ୍ଞାନଟା ମୋର ତାଚ୍ଛଲ୍ୟଭରା ହସଟେ ହସିଦେଇ ପ୍ରଶ୍ନକଲା " ଏଇଟା କଣ ଭକ୍ତିର ପରିଭାଷା ? ଏଇଟା କ'ଣ ଜଣେ ଭକ୍ତର ପରିଚୟ ? ତୋର ଏହି ଅଧାଖଣ୍ଡିଆ କାଠଗଡଟା କଣ ଦେଇପାରିବ ମୋ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର " ? ଭକ୍ତ ଆଉ ଭକ୍ତିର କି ପ୍ରମାଣ ଦେଇ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିଥାନ୍ତି ତାକୁ ! ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ ଆଉ ନିଃସହାୟତାର କରୁଣ ଚାହାଁଣିରେ ଶେଷଥର ତାକୁ ଚାହିଁଦେଲି । ଭକ୍ତିର ପରିଭାଷାଟା ନବୁଝାଇ ସେଦିନ ସିଏ ଚଳିଗଲା ଅସୁସ୍ଥ ଶରୀରନେଇ ଅଣସର ଘରକୁ । ସେଠାରୁ ଉତ୍ତର ନପାଇ ଚୁପ୍ଚାପ୍ ଚାଲିଆସିଲି ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନ ଚିହ୍ନକୁ ସାଥିରେନେଇ ।

ମୁଁ କିନ୍ତୁ ଜାଣିଥିଲି ସେ ଉତ୍ତର ଦେବ । କାହିଁକିନା ନିଉଟନ୍ଙ୍କ ତୃତୀୟ ନିୟମଟା ସତ୍ୟ ବୋଲି ତାକୁ ପ୍ରମାଣ ଦେବାକୁ ପଡିବ । ପ୍ରଶ୍ନ ଯେତେବେଳେ କରିଛି ଉତ୍ତର ସିଏ ନିଶ୍ଚୟ ଦେବ । ସେ ଅଣସରରୁ ଫେରିଲାପରେ ଉତ୍ତର ଦେଲା । ଖାଲି ଯାହା ସ୍ଥାନ ସମୟ ଆଉ ପରିସ୍ଥିତି ବଦଳିଯାଇଥିଲା । ସେଦିନ ପୁରୀର ସ୍ନାନ ମଣ୍ଡପର ସ୍ଥାନ ନେଇଥିଲା ବାରିପଦା ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର । ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ସିଏ ଆଉ ତାକୁ ମନ୍ଦିର ବାହାରେ ଅବଲୋକନ କରୁଥାଏ ମୁଁ । ଅଭିଯୋଗ ଶୂନ୍ୟ ମୁଦ୍ରାରେ ମୁଁ ଚାହିଁରହିଥାଏ ତାକୁ । ଏମିତି ଚାହିଁବା ଭିତରେ ମନେପଡିଗଲା ସ୍ନାନବେଦିରେ ଛାଡିଆସିଥିବା ସେହି ଅସମାହିତ ପ୍ରସଙ୍ଗଟା । ଏହାଭିତରେ ଅନେକ ଲୋକ ଦର୍ଶନ କରି ଚାଲିଯାଉଥିଲେ । ହାତରେ ତୁଳସୀ ମଥାରେ ଚନ୍ଦନ ଆଉ ମୁଖରେ ପ୍ରଭୂନାମ ଏତିକି ହିଁ ଭକ୍ତଟିଏର ପରିଚୟ ପାଇଁ ବୋଧେ ଯଥେଷ୍ଟ । ମନେମନେ କହିଲି " ପ୍ରଭୂ ! ମୋ ପ୍ରଶ୍ନଟା ମୋତେ ଅବୁଝା । ମୁଁ ଆଉ ତୁମ ଉତ୍ତର କଣ ବୁଝିବି " ? ଏହା ଭିତରେ ଅନେକ ସମୟ ବିତିଯାଇଥାଏ । ମୁଁ ଆଉ ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ନଯାଇ ଯିବାକୁ ବାହାରିଲି । ହଠାତ୍ ଦେଖିଲି ପାଗଳଟିଏ ମାଡିଆସୁଛି ମନ୍ଦିର ଆଡକୁ । ଉନ୍ମୁକ୍ତ ଶରୀର । ନା ଲଜ୍ୟା ନା ଅପମାନ ନା ମାନ ନା ସମ୍ମାନ ନା ଭୟ ନା ସଙ୍କୋଚ । ଏସବୁଥିରୁ ସେଥିଲା ଉର୍ଦ୍ଧରେ । ମୁଣ୍ଡରେ କେଶ ଆଉ ମୁହଁରେ ଥିବା ଦାଢିର ଭୟଙ୍କର ସଂଯୋଗଟା ତାକୁ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଆଖିରେ ସଜାଇଦେଉଥିଲା ଏକ ଘୃଣ୍ୟ ଚରିତ୍ର । ପାଗଳଙ୍କ ପରି ଥିଲା ତାର ବ୍ୟବହାର । କିନ୍ତୁ ସବୁଜାଣିଲାପରି ମନ୍ଦିର ଆଗରେ ଖୁବ୍ ସଞ୍ଜମତାର ସହ ଛିଡା ହେଲା ସିଏ । କଣ ଭାବିଲା କେଜାଣି ହାତ ଦୁଇ ଟେକିଦେଲା ଅବୁଝା ଢଙ୍ଗରେ କାଳିଆ ପାଇଁ । ମୁହଁରୁ ତାର ସ୍ବତଃ ବାହାରି ଆସିଲା " ଜୟ ଜଗନ୍ନାଥ " । ଆଉ ଏତିକିବେଳେ ଆକାଶରେ ତାଣ୍ଡବ କରୁଥିବା କଳାମେଘମାଳା ଝଙ୍କାରିତ କରିଦେଲେ ବର୍ଷାର ମୂର୍ଚ୍ଛନା । ହଠାତ୍ ବର୍ଷିବାକୁ ଲାଗିଲା ପ୍ରଚଣ୍ଡ ବାରିଧାରା । ଶୂନ୍ୟକୁ ଉଠିଥିବା ତାର ହାତ ପାପୁଲିରେ ଭରିଗଲା ବର୍ଷାଜଳ । ସତେଯେପରି ସେ ପାଗଳକୁ ମିଳିଗଲା ପ୍ରଭୂଙ୍କ ପାଦୁକା ପାଣି । ଅପୂର୍ବ ସନ୍ତୋଷରେ ତାକୁ ଉଦରସ୍ଥ କରି ପ୍ରଭୂଙ୍କୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଜଣାଇ ନାଚିନାଚି ଚାଲିଗଲା ନିଜ ଅଜଣା ପଥରେ । ନା ଅଭିମାନ ନା ଅଭିଯୋଗ , ନା କାମନା ନା ଲାଳସା , ନା ଦୁଃଖ ନା ଅଶ୍ରୁ , ତା ମୁଖମଣ୍ଡଳରେ ଖେଳିବୁଲୁଥିଲା ଏକ ଚରମ ଆତ୍ମତୃପ୍ତି । ଏତିକିବେଳେ ମୋ ଗାଲଟା ଅନୁଭବକଲା ଉଷ୍ମତାର ସ୍ପର୍ଶ । ହାତମାରି ଦେଖିଲା ବେଳକୁ ତାକୁ ହାତ ପାପୁଲିରୁ ଧୋଇଦେଲା ଅମାନିଆ ବର୍ଷା । ସେ ପାଗଳକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରୁକରୁ ମୋ ଅଜାଣତରେ ମୁଁ ମଧ୍ୟ ସେହି ବର୍ଷାରେ ଅସରାଏ ଭିଜିଯାଇଥିଲି । ମୁହଁ ଫେରାଇ ଥରେ ଦେଖିଲି କାଳିଆ ର ହସହସ ମୁଖମଣ୍ଡଳକୁ । ମନେମନେ କହିଲି "ଓହୋ! ଏଇଥି ପାଇଁ ତୁ ମୋତେ ବର୍ଷାରେ ଭିଜାଇ ଏଇଠି ଛିଡ଼ା କରାଇ ଦେଲୁ " ! ଅପେକ୍ଷା ନକରି ଦୌଡିଗଲି ଗାଡି ପାଖକୁ । ଗାଡ଼ିର ଲୁକିଂ ଗ୍ଲାସ୍ ପୋଛୁପୋଛୁ ନଜର ପଡିଲା ନାଲି ପଡିଯାଇଥିବା ମୋ ଆଖି ଯୋଡିକ ଉପରେ । କିଛିକ୍ଷଣ ସେହି ଲୁକିଂ ଗ୍ଲାସରେ ନିଜକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କଲାଭିତରେ ବୋଧହୁଏ ପ୍ରମାଣ ଖୋଜୁଥିବା ଜ୍ଞାନ ଚକ୍ଷୁକୁ ମିଳିଯାଇଥିଲା ଉତ୍ତର, ସେହି ଅସମାହିତ ପ୍ରସଙ୍ଗଟିର । ଆଉ ବିଳମ୍ବ ନକରି ସେହି ବର୍ଷାରେ ବର୍ଷାରେ ଗାଡି ଧରି ମୁଁ ଚାଲିଯାଉଥିଲି ନିଜ ଘରକୁ ଅନ୍ୟମନଷ୍କ ଭାବରେ ଠିକ୍ ସେହି ପାଗଳଟିର ପରି ।

॥ ଜ୍ୟୋତିରଞନ ସାହୁ ॥

drdo chandipur.