અન્યમનસ્કતા (૬)

પ્રકરણ- ૬

 

પાણીનાં વહેતા પ્રવાહની ઠંડી ઘેરી લીલી સતહમાં પ્રાત:કાલીન સૂરજની ધૂપવાળી સોનેરી સુવાસ હતી. દરિયાનાં ટાપુઓનું સૌંદર્ય નિહાળવા, શિખાઉ ગિટારવાદકની ધૂન પર બેઢંકી રીતે ખૂલીને નાચવા, ખુલ્લાં આકાશમાંથી વરસતી ચાંદનીમાં, અનાદિથી અનંત સુધી ઝગમગતા આસમાની સિતારાઓની રોશનીમાં તરબતર થવા, ખારાં પાણીનાં તાજા સી-ફૂડનો, વિવિધ જાતની મચ્છીઓનો સ્વાદ ઊઠાવવા, અસીમ અફાટ સામુદ્રિક સપાટી પર તરતા દૈનિક ફિકરમાંથી મુક્ત બની દરિયાઈ સંપત્તિનાં પ્રવાસનો લુફ્ત ઊઠાવવા, વિહરવા માટે ફિશીંગ ફન શ્રેષ્ઠ સાધન હતું. અહીં પાણીનો સ્વાદ નમકીન અને હવા શુષ્ક હતી, અજનબી હતી.

સવાર પડી. પાણી પર સૂર્ય ઊગી ક્ષિતિજની રેખામાંથી બહાર આવી ઝળહળતો ને પીળા પ્રકાશની સ્વર્ણ આભામાં દરિયાનાં ખારાં, મીઠાંવાળા પાણીને ચમકતું-ચળકતું કરી દેતો. જહાજમાં વહેલી સવારનાં કુમળા તડકામાં ટુવાલ ઓઢીને પુરુષો લાંબી સફેદ નેતરની સુંવાળી આરામ-ખુરશીઓ ઉપર પગ લંબાવીને સૂતાં-સૂતાં સનગ્લાસિસ ચડાવી શરીર શેકી રહ્યાં હતાં. અંગ્રેજી છાપા વાંચતાં, જ્યુસનો ઓર્ડર અપાતો હતો. તેમની સ્ત્રીઓ પોતાનાં બચ્ચાંઓને લઈને સ્વિમિંગ પુલમાં બિકીની પહેરીને મસ્તી કરતી હતી. કલાકો સુધી હવા ભરેલા બોલ લઈ સંતાનો જોડે રમતી રહી હતી. બ્રેક-ફાસ્ટ પણ તે ઈચ્છે તો ત્યાં આવી જતો હતો.

એક સમુદ્રી ટાપુ પાસેથી જહાજ પસાર થયુંને મુસાફરો તેને જોવા ઉમટી પડ્યાં. રેતી પર ઊંધી રાખેલી હોડીઓ અને વાંસના ટેકે છાપરા ટેકવેલા ઘરવાળી આદિવાસી કબીલાની વસ્તી જોવા મળી. વસાહતમાંથી પથ્થરનાં દાગીનાં અને લીલાં પાંદડા પહેરેલાં અર્ધનંગા બાળકો દોડતાં જહાજને જોવા નીકળ્યાં. આગળ જંગલ ગાઢ બન્યું. લીલોતરી હરિયાળીમાં નારિયેળીનાં નારિયેળ ન ઊતરવાને લીધે પાકીને ધૂળિયા રંગના થવા માંડ્યા હતાં. પક્ષીઓ-પ્રાણીઓ જહાજનાં અવાજમાં જંગલમાંથી બહાર નીકળતા કલરવ કરતાં તો અમુક છુપાઈને ત્રાડ પાડતાં હતાં. પાણીનાં વહેણમાં સરકતી માછલીઓના આભાસી પડછાયા દેખાતાંને બાળકો તેમને પોપકોર્ન નાખતાં ફોટો પાડતાં આનંદ કરવાં લાગ્યાં.

ડેક પર ઊભા રહીને ચોકોના ટુકડા છાંટેલી ફીણયુક્ત કોલ્ડ-કોફી પીતાં પીતાં સોનાલીએ બેંચ પર બેસીને અખબાર વાંચી રહેલાં વિવેકને પૂછ્યું, ‘તેને કેવી સ્ત્રી ગમે?’

વિવેકે છાપાંની અંદરથી મોઢું બહાર કાઢી સ્ફૂર્તિથી જવાબ આપ્યો. ‘સ્વસ્થ બદન, શરબતી હોય, એકલી પ્રેમી કે પતિથી છૂટી પડેલી સિંગલ હોય, વાતવાતમાં અંગ્રેજી વર્ડ બોલતી હોય, તેનું નામ સુમધુર હોય, ધનિક ખૂબસૂરત હોય, ઓછું ભણેલી પણ વધુ જાણતી હોય તેવી યુવતી હર પુરુષની પસંદ છે, પણ મારો ટેસ્ટ જરા અલગ છે. મને માત્ર એવી યુવતીઓ ગમે છે જે જૂઠ પણ બડી સચ્ચાઈથી બોલી શકે. જેની પાસે બેફિકર થઈને રહી શકાય. સ્વપ્નમાં જે દગો ના આપે અને દગો આપે તો એ પણ પૂરી વફાદારી, ખાનદાની, નિર્ભયતા સાથે, અન્યાય વિના આપે.’

ગમતી સ્ત્રી વિશે ખુદનાં વિચારો જણાવતા વિવેકનાં ચહેરા પર સ્મિત છલકી આવ્યું. સોનાલીને તેની વાતમાં રસ પડ્યો. સનગ્લાસિસ આંખ પરથી ઊંચા કરીને કપાળ પર વાળમાં ભરાવતા ઉત્સાહથી તે બોલી, ‘સ્ત્રી કેવી હોવી જોઈએ?’

‘સ્ત્રી કવિ ન હોવી જોઈએ. પુરુષને કવિ બનાવી દે તેવી હોવી જોઈએ. જેની પાસે રહીને બધી જ ઇન્દ્રિયો અટકી જાય. સમજશક્તિ, તર્કબુધ્ધિ અને જ્ઞાન ઓગળી જવા જોઈએ. મનગમતી માશુકા આંખ સામેના હરેક દૃશ્યમાં છલકાઈ, અતીતના દુ:ખોને ધોઈ નાંખવી જોઈએ. તેની સૂકી આંખોમાં જોઈ ખોળામાં કમજોર બની બધી જ વેદના ઢાળી દેવાનું મન થઈ રડી પડવાની ઈચ્છા થાય તેવી સ્ત્રી મારી પસંદ છે. મારાં આત્માને પ્રેમથી ભીંજવી નાંખે તેવી સ્ત્રી અને ખુલ્લી આંખોના હર ખ્વાબ પૂરા કરી નાંખે તેવી સ્ત્રી. જેના શરીરનો સ્પર્શ બધી જ બનાવટને ઊખેડીને સચ્ચાઈ પ્રસ્તુત કરી દે તેવી સ્ત્રી. જેના વિચારો શરીર અને મન બેફામ બની દિમાગ સાથે ટકરાઈ મર્દાનગી ભડકાવી દે તેવી સ્ત્રી. જેની જિદ પણ પ્રિય થઈ જાય એવી સ્ત્રી. નિર્મળ ખાલીસ પારદર્શક્તા, મૌલિકતા સાથે મન-મર્યાદાની સપાટી પર રહીને સુખેથી ઝઘડી એકબીજાનાં વિરોધને સહજતાથી સ્વીકારી શકે તેવી સ્ત્રી મારી સપનાંની, પરિકથાની રાજકુમારી છે.’

‘કોલેજકાળમાં ઘણી સ્માર્ટ, સોફિસ્ટીકેટેડ, સીધીસાદી સરળ છોકરીઓથી લઈ ઉચ્ચ દરજાવાળી સુંદર-સુંદર યુવતીઓ સાથ તેં ફ્લર્ટિંગ કર્યું હતું અને આજ સુધી એ બધી છોકરીઓમાંથી કેમ કોઈ તારી પસંદ ન બની શક્યું?’

‘નાદાન છોકરીઓ સાથે કેબિનોમાં, બગીચાનાં ખૂણાઓમાં કે સિનેમા હૉલની કપલસીટ પર બેસીને અંધારામાં અડપલાં કરી લેવાનું કોને ન ગમે? એ યુવકની રોમિયોગીરી નથી પણ બાજીગરી છે. હર યુવતીને પ્રિય થઈ શરીરથી પારખી લેવાની પ્રયુક્તિ. એ ફ્લર્ટિંગ ન હતું અને મને ખ્યાલ નથી જિંદગીમાં કોણ પહેલાં આવ્યું? ફીલિંગ કે ફ્લર્ટિંગ. કદાચ ફ્લર્ટિંગ જ. લાગણી તો બહું પહેલાં આંધળા પ્રેમનાં અનુભવો સાથે કિશોરાવસ્થાએ આવીને યુવાવસ્થા સુધીમાં જતી રહી હતી. પછીથી જીવનનાં પ્રત્યેક વળાંકે આકર્ષક અને સુંદર સ્ત્રી સાથે સંગાથ કેળવવામાં, સમજી-વિચારીને હળવા-મળવામાં, તેનાં સોહામણા વ્યક્તિત્વ અને સંદેશમય અસ્તિત્વનાં નિરીક્ષણ કરવાંમાં રસ રહ્યો છે.’

‘જીવનમાં સિંગલ રહી એકલતા મહેસૂસ નથી થતી?’

‘એકલતા!’ વિવેક જોરથી હસ્યો. ‘હા, લાગે છેને એકલતા. પરંતુ શું થાય? સખત ભૂખ લાગે ત્યારે ખરાબ રસોઈ પણ સ્વાદિષ્ટ લાગે છે એ રીતે એકાંતની પળોમાં કોઈ ન હોય ત્યારે ઘરનો નોકર કે કૂતરો પણ પ્રેમી લાગવા માંડે છે. એકાંત સ્ત્રીઓને સતાવી શકે. પુરુષોને તો એકલતા સ્વતંત્રતાનો અહેસાસ કરાવે છે.’ વિવેક અટક્યો, ‘પ્રેમ વિષય મારાં માટે બહું પેચીદો બની ગયો છે. હવે કોઈ માટે પહેલાં જેવો પ્રેમ ઉપજતો જ નથી, કોણ જાણે કેમ?’ વિવેકે લાંબુ બગાસું ખાધું.

‘બીજાની પસંદને પસંદ કરવાં લાગી જા, પ્રેમ આપોઆપ ઉત્પન્ન થઈ જશે.’

‘પ્રેમ માટે સમાધાન કરીને સ્વતંત્ર રહેવાનાં ભ્રમમાં રહેવા કરતાં આત્મહત્યા વધુ સારો રસ્તો છે. કમ સે કમ એક જિંદગી જ નામશેષ થાય છે.’

‘વિવેક મને આવી મરવા-મારવાની વાતોથી ડર લાગે છે. તને ડર નથી લાગતો?’ સોનાલીનાં મુખ પર ચિંતાની રેખાઓ ખેંચાઈ આવી.

‘મને સત્ય બોલતાં માણસથી દુનિયામાં સૌથી વધુ ડર, ભય, બીક લાગે છે. કોણ જાણે ક્યારે આપણો સામનો નગ્નતા સાથે કરાવી નાંખે. નગ્નતા જાનલેવા હોય છે.’

‘હું ગઈકાલ સાંજથી પેલા કપલનો અભ્યાસ કરી રહી છું.’ સોનાલીએ એક સ્ત્રી-પુરુષ સામે હાથ લંબાવી ઇશારાથી વિવેકનું ધ્યાન તેની તરફ દોર્યું. એક યુવા પુરુષ તેની પાર્ટનરનાં નખ નેલ-કટરથી હજામની જેમ તરાશી રહ્યો હતો.

‘તે કપલ નવા-નવા નુસખાથી પોતે એકબીજાને કેટલો પ્રેમ કરે છે તે જતાવે છે. તે બંનેના સંબંધોમાં ઉપર ઉપરથી ફેશનેબલ મોડર્ન ઉષ્માની કરચલી ચડેલી દેખાય છે અને અંદરથી બર્ફીલી ઠંડક. નવપરણિત લાગે છે.’

વિવેક આશ્ચર્યથી સવાલ કર્યો. ‘તું આવું બધું ક્યારથી માર્ક કરવાં લાગી?’

‘જ્યારથી બીજાઓની જેમ જીવવાનું, વિચારવાનું મેં છોડી દીધું. જીવનનાં આવા જ અભ્યાસો પરથી અનુભવ્યું છે કે ખોટાં દેખાડા કરી સૌપ્રથમ મનુષ્ય પોતાની જાતને ઠગતો થાય છે. પછી દેખાડો થોડી સાધના માગી લે છે ત્યારે પોતાનું જૂઠ પણ બીજાને સત્ય લાગવા લાગે છે.’

‘ઓહ કમ ઓન ડિયર, સ્ત્રી-પુરુષનાં સંબંધ જૂઠનાં પાયા પર વધુ સમય સુધી ટકી શકે છે. શું આલોકે ક્યારેય તને લાડ લડાવ્યા નથી? શું તમારી બંને વચ્ચે પણ પેલા કપલ જેવો ઉષ્મા છલકાવતો પ્યાર ન હતો? એક નાનકડું સત્ય ઇતિહાસનાં પાયા ડોલાવી નાંખવા પૂરતું છે. મારાં દિલમાં કોઈ પ્રત્યે કેટલી લાગણી છે એની જાણ જો તેમને થઈ જાય તો એ મારી ઈર્ષા કરવાનાં હકદાર બની જાય. જીવનની વિચિત્ર હકીકત તો એ છે કે જેમનાં પ્રત્યે આપણાં હદયમાં ભારોભાર તિરસ્કાર અને નફરત હોય છે એ લોકો જ આપણી તીવ્ર આવશ્યકતા અને અનિવાર્યતા હોય છે.’

‘આલોકને મારી દરકાર હતી. એ દેખાડા ન હતાં. હા, અમે પણ એકબીજાને ખૂબ લાડ લડાવ્યાં છે. રિસાયા છીએ, રિસાઈને એકબીજાને મનાવ્યાં છે. એકબીજાની જિદને જાન લગાવી પૂરી પણ કરી છે. એક સ્ત્રી કેમ ન ઈચ્છે કે એ શ્રેષ્ઠ પ્રેમિકા બની શકે તો બેસ્ટ વાઇફ પણ બની શકે. પછી ભલે દુ:ખ વધુ અને સુખ ઓછું ભોગવવા મળે. પછી ભલેને કોઈ એકની વફાદાર બનવા માટે બીજા બધાં સાથે ગદ્દારી કરવી પડે. આલોક એવો પુરુષ હતો જેની પત્ની બનીને કોઈ પણ સ્ત્રી સુખ મેળવી શકે. તે લાગણીમાં વહી જતો નહોતો, પણ તેને લાગણીનું ભાન અને કદર હતી. ન ગમવા જેવું ઘણું હતું એનામાં, પરંતુ તેની સાથે જીવવાનું મને ગમતું હતું. જોકે આપણી જુદાંઈમાં, તારો સાથ છૂટ્યાં બાદનાં વિખૂટાપણામાં હું દુ:ખી પણ હતી. મેં તને યાદ ન કર્યો એવું પણ ન હતું. આલોકની હાજરીએ બસ તારી કમી ઓછી કરી હતી. આવનારાં વર્ષોમાં એ કદાચ મારાં જીવનમાંથી તારી યાદો ભૂંસવામાં, ભૂલવામાં સફળ પણ થઈ જાત પણ...’

‘હું સમજી શકું છું સોનાલી...’ વિવેકે સોનાલીને આશ્લેષમાં લીધી. ‘તે ઘણાં કષ્ટો સહ્યાં છે.’

‘ગમતી ક્રિયાઓમાં આનંદ અને આરામ કરતાં શ્રમ વધુ પડે છે.’ બંને ભાવહીન મુસ્કુરાયા.

વિવેકે વિચાર્યું, ‘એકલાં પડવાનો પણ આનંદ મળે છે અને ભીડ વચ્ચે ગુમ થઈ વિષાદ ભળે છે. એ જવાનીનાં દિવસો હતાં જ્યારે ફિકરનું ફલક બહું નાનું અને હલકું હતું. હર યુવતી સાથે પ્રેમ કરી ‘આઈ લવ યુ’ કહી શકાતું હતું. આગળ જતાં પૈસા અને પોતાનાં પાછળ દોડતી દુનિયામાં દિલચસ્પી સાથે સમયનું ક્ષેત્રફળ નાનું બનતું ગયું. આજે જ્યારે ઘટનાનું, ભૂતકાળનું કર્મક્ષેત્ર વિસ્તરીને સામે આવે છે ત્યારે લાગી રહ્યું છે કે, વેર લેવાથી સંતોષ મળતો નથી કે ફાયદો થતો નથી. પુરુષ પોતાનાં અહમથી ટકરાઈ, અથડાઈને તો સ્ત્રી જિદથી ઝૂકીને વેર લે છે. જ્યારે માણસનાં અહમને ધક્કો લાગે છે ત્યારે તેને બીજાઓ અહંકારી લાગવા લાગે છે. પુરુષ-સ્ત્રીનાં ઘર્ષણમાંથી ઝરતા પરાગનું નામ હશે : શૂન્યાવકાશ. ગઈકાલની ક્ષણો અને હાથની રેખામાં ચિતરેલી ભવિષ્યની પળો કોઈ ભૂંસી શકતું નથી.

વીતેલી પળોને, જીવેલાં ભૂતકાળને ઇતિહાસ સમજીને તેને યાદ કરતાં રહેવાનો આપણે ત્યાં રીવાજ છે. ખુશનુમા વ્યક્તિઓ અને ગુલાબી ઘટનાઓને આપણી આજ સાથે સરખાવીને વાસ્તવને ઢાંકી શકાય છે. પાછલી કાલને ભૂલી જવાથી ભૂતકાળ ભૂંસાઈ જતો નથી. એ ઘટનાઓની યાદો મરતી નથી. સ્મૃતિઓ બુઝાતી નથી. આંખોની ભીનાશ, ચહેરા પરનું હાસ્ય, હાથની રેખાઓ, જબાની વાયદાઓ અને બીજું કેટકેટલુંય જે બયાન કરી શકાતું નથી.

આજે પણ જૂની પ્રેમિકાઓ ફેસબુક પર કે રસ્તામાં અનાયાસે મળી જાય છે ત્યારે જિંદગી બેખબર બની ભૂતકાળ તરફ ભાગતી જાય છે. વર્તમાનને ઠુકરાવી વીતેલી કાલની મેઘધનુષી યાદો જીવંત બની જાય છે. ભૂતકાળ હંમેશા જીવતો રહે છે. ધડકનો સાથે ધબકતો રહે છે અને આજ?’ વિવેકે બ્રિસ્ટોલ સિગારેટનાં પાકીટ પરથી પ્લાસ્ટિકનું પાતળું રેપર કાઢ્યું. તેમાંથી એક સિગારેટ કાઢીને હોઠોમાં દબાવી. લાઈટરથી જગાવી અને લાંબો કશ લઈને મોઢું આકાશની દિશામાં ઊચું કર્યું. તેનાં બે હોઠ વચ્ચેથી સફેદ ધુમ્રસેરની ગોટીઓ હવામાં ભળી ગઈ.

‘આજે હું ખુશ છું. પ્રેમિકાઓનાં દગા સહન કરીને બેવફાઈનાં જામ પીને, મમ્મી-પપ્પાની ઈચ્છા મુજબ જીવીને, પરણીને... દર્દ અને સુખનાં અનુભવો પરથી એટલું સમજાઈ ગયું છે કે જીવનમાં જો આંખોમાં ભીનાશનો, શ્વાસોનો અવાજ સાંભળીને કે વેદનાનો અહેસાસ ન થાય કે પછી કંઈ પણ યાદ કરીએ અને દુ:ખ ન થાય, સંતોષ ન મળે તો તેને જ ખરાબ સમય કહેવાય. જિંદગી થોડી લડખડાય નહીં તો અવનવા અનુભવોની મજા કેવી રીતે લઈ શકાય? પોતાનાંઓથી પરિચિત કેમ થઈ શકાય? અને ખુદની ઓળખ જમાનાને કેવી રીતે આપી શકાય? આ દુનિયામાં ઈચ્છા, અનિચ્છાએ એકાએક થતી ઘટનાઓને અકસ્માત કહે છે, અકસ્માતો મને ગમે છે. જેમણે મને ખુન્નસથી ટક્કર આપવાની ઊર્જા બક્ષી છે.

એક ભયાનક દુર્ઘટના બીજાનાં જીવનનો સુખદ પ્રસંગ બની જાય છે. આલોકનાં હવાઈ-અકસ્માતનાં મૃત્યુએ મને ફરીથી સોનાલી સાથે મેળાપ કરાવી આપ્યો. કોઈ મૃતકની વિધવા આજે મારી દોસ્ત બની. અનાથ ઓલાદને પોતાનાં ગર્ભમાં લઈ ફરી રહેલી પુરાણી પ્રેમિકા. આ એ જ સોનાલી છે જેણે મને ગરીબ, બેકાર અને નિષ્ફળ હોવાનાં કારણે પ્રેમ હોવા છતાં નાપસંદ કરી દીધો હતો. આ એ જ સ્ત્રી છે જેણે ઘર-પરિવાર, જૂઠ્ઠી ઈજ્જત અને એક અમીર યુવકનાં પૈસાની રેલમછેલ પાછળ પોતાની પસંદને છોડી મૂકી હતી. આ એ જ ઔરત છે જેણે મહોબ્બતનાં મતલબોને પલટાવી નાંખ્યા હતાં અને આજે એ જ સોનાલી મને કહે છે, બીજાની પસંદને પસંદ કરવાં લાગી જા, પ્રેમ તો આપોઆપ ઉત્પન્ન થઈ જશે.’

દૂર ડેક પર ફોટો ખેંચાવી રહેલી સોનાલીએ કેમેરો હાથમાં લઈ ઈશારો કરી વિવેકને પોઝ આપવા કહ્યું. તે સિકંદરની જેમ છાતી બતાવી ખુમારીથી ટટ્ટાર ખડો રહી ગયો.

બપોર પડી ગઈ હતી. ખુલ્લા ગગનમાં સૂર્ય ગરમ જ્વાળાઓ છોડવા લાગ્યો. ફિશીંગ ફન પર વાંસના ફર્નિચરથી સજાવેલી રેસ્ટોરાંમાં સોનાલી-વિવેક લંચ કરવાં ચાલ્યાં ગયા. સફેદ કાચના ડિશ-બાઉલમાં બારીક ચીઝ છાંટેલી, કોથમીર ભભરાવેલી વિવિધ સબ્જી, વરાળ નીકળતા રાઈઝ પર લવિંગ અને તજ સજાવેલી ખૂશ્બુથી મહેકત ડિશ, ક્રિસ્પી ફરસાણ, ચાસણીમાં ડૂબેલા ડ્રાયફ્રૂટથી તરબતર મિષ્ટાન, બારીક કાપેલાં પ્યાજ, બીટ, કાકડી, કોબી અને ટમેટા જેવાં વેજીટેબલ સાથે સફરજન, કેળાં, દ્રાક્ષ અને કિસમિસ નાંખેલું રશિયન સલાડ, પાલકનાં પાનના પરાઠા અને દાડમનાં દાણાંથી ઢંકાઈ ગયેલી મલાઈદાર ઘટ્ટ લસ્સી. જમીને લાલ રંગની મખમલી કાર્પેટ ફરસ પાથરેલાં બારમાં જઈ બંને થોડીવાર ગેમ રમ્યાં. સિગારેટનાં ધૂમાડા અને આલ્કોહોલની વાસમાં આછાં અજવાળામાં બંનેએ કિંગફિશર બિયર પીધું અને પછી સોનાલી તેની કેબિનમાં આવી સૂટકેસ પૅક કરવાં લાગી. બેગ તૈયાર થઈ. સામાન લઈ કેબિનની ચાવી જહાજનાં કેશ-કાઉન્ટર પર સોંપાઈ ગઈ.

ફિશીંગ ફનનો દરિયામાંથી કિનારા પર પાછો આવવાનો જેમ-જેમ વખત નજીક આવતો ગયો તેમ-તેમ યાત્રીઓમાં ચહલ-પહલ વધતી ગઈ. દૂરથી કિનારો દેખાવા લાગ્યો. નાના મોજાંઓ નિ:શબ્દતાથી પથરાઈ જઈ સોનેરી રેતી પર ભીનાશ પાથરતા હતાં. આજે સમુદ્ર શાંત, સ્થિર અને સ્વચ્છ બ્લૂ દેખાતો હતો. મોટી ઈલેક્ટ્રિકની ડિસ-પ્લે પર વિવિધ રીતે પ્રવાસીઓનો આભાર વ્યક્ત થયો અને તેમને ફરીથી ફિશીંગ ફન પર આવવાનું આમંત્રણ અપાયું.

રવિવારની સાંજે કિનારા પર જહાજ આવ્યું. યાત્રીઓ ઠંડી રેતી પર ઉતર્યા. વિવેક અને સોનાલી ગેસ્ટ હાઉસ પર આવ્યાં. જમીને થોડીવાર આરામ કરીને બંને ગાડીમાં ગોઠવાયા. વિવેકે ગાડી સ્ટાર્ટ કરી.

પાછાં આવવાનો સમય આવી ગયો.

જે દિશામાંથી ગાડી આવી હતી તે દિશાનાં રસ્તા પર ફરીથી એ વૈવિધ્યહીન જીવેલી, વીતી ચૂકેલી ગઈકાલો વચ્ચે પાછું જવાનું હતું. ઘર-પરિવાર, ઓફિસનાં પરિચિતો, સાથી કર્મચારીઓનાં જૂનાં ચહેરા અને તીણાં અવાજોવાળી નામહીન કામસભર સંબંધોની દુનિયામાં પાછું ફરવાનું હતું. ટ્રાફિક વચ્ચે મશીનોની અદ્યતન નગરીમાં ઘડિયાળની છટકેલી કમાન જેવી માનસિક મનોદશા હેઠળ કામ કરતાં માલિકો, એક-એક પાઇ માટે ઝઝૂમતા મજૂરો, બેશુમાર પ્યાર કરતી ખંજન, પોતાની જવાબદારીઓને ખૂબસૂરતીથી નિભાવતી સયુરીની દુનિયા તેમને બોલાવી રહી હતી. મરેલાં જાનવર ઉપર જંતુઓ ભેગા થવા લાગે એમ સિધ્ધાંતો અને આદર્શોનાં ખદબદતા વિચારોવાળી દુનિયામાં, સવારની કોમળ આભા, બપોરનો નમકીન ઉત્તાપ, સાંજનો ઠરતો સૂર્યાસ્ત અને થાકેલી રાતોવાળી દુનિયા. જ્યાં અપાયેલી સ્થિતિઓને તોડી, મરોડીને પોતાનાં મન મુજબ ગોઠવીને જીવવું મનુષ્ય-કર્મ છે. જંગલી જેહાદમાં, મરણિયા મુકાબલામાં, ખુવારી અને પ્રતિશોધની લડાઈમાં જિંદગી જીવવાની છે.

આ જમાનામાં પુરુષની તાસીર જ આવી છે. દિવમાં આવેશને આવેગપૂર્વક હેત અને હૂંફ આપી સોનાલી જેવી પ્રિયતમાને પત્નીની જેમ પામીને જિંદગીની ખાલી જગ્યા થોડી પૂરાઈ હતી. મધુરતાથી વીતાવેલી આ ઘડીઓ જીવનસફરની કઠોર યાદોને ભૂંસી નાંખવા સર્જાઈ હતી તેવું લાગી રહ્યું હતું. સિક્કાની બીજી તરફ ખંજન જેવી આજ્ઞાકારી, વિશ્વાસુ અને આંખ આડા કાન કરી બધું ચલાવી લેનારી પત્ની સાથેની અનીતિ આચરી બેસીએ એવા પ્રેમી અને પતિત્વ વચ્ચેનાં સંબંધમાં પોતાને નિર્દોષ સાબિત કરવાનો વિચાર વિવેકને અકળાવી રહ્યો. અસહ્ય સુખ પાથરતા જીવન વચ્ચે ખંજન જેવી શ્રેષ્ઠ સ્ત્રી, પત્ની અને સંજોગોનાં કારણે લગ્નસંબંધમાં અપ્રમાણિક બન્યાં બાદ પોતાને ઈમાનદાર, ભાવુક અને નિર્બળ બનીને ખુદને બેકસૂર સમજવાની, સમજાવાની એક એક રમતનાં પાસાં વિવેકનાં મનમાં પડવા લાગ્યાં હતાં.

જિંદગી પોતાને માટે જીવવા મળી હોય તેવું બહું ઓછીવાર મહેસૂસ થયું છે. જીવન પોતાની મેળે જીવ્યું હોય તેવું ક્યારેય લાગ્યું જ નથી. સ્વાર્થ નામના શબ્દને કોઈ સ્થાન ન હતું ને આજે સ્વાર્થ સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ નથી. ખુશ થવાનો, મુખ પર હોઠ ભીડીને હાસ્ય કે ખામોશીથી શૂન્ય આંખોમાં ભીનાશના રંગ ઉપસાવી ખુશીનાં આંસુ છલકાવવાનો મોકો ક્યાં મળે છે? કોઈનાં દુ:ખમાં બહેલાવેલા આંસુ પણ આજે નમકીન લાગતા હતાં જ્યારે ખુશીઓની કિંમત આટલી મોંઘી ન હતી. સમયની કદર ન હતી કે ભાવિ પર ભરોસો ન હતો. મુઠ્ઠીમાં આજ સમાયેલી હતી.

લાગણીનાં, આકર્ષણનાં સંબંધોમાં માનવીએ સત્યનું, સ્વાર્થનું, સહાનુભૂતિનું અટપટું ગણિત સૌએ પોતપોતાની જરૂરિયાત અને બુધ્ધિક્ષમતાથી સમજવા-સંતોષવાનું રહે છે. અપેક્ષા, આકાંક્ષા અને ઈચ્છાઓ નિરાશાને જન્મ આપીને સંબંધોને ખતમ કરી નાંખે છે.

બધી વૃત્તિઓ ચીમળાઈ ગઈ હતી. કશામાં જ્યારે રસ ન હતો એ સમયે સોનાલીને વિવેકનો સાથ-સહકાર, સ્નેહ અને સ્પર્શ મળી ગયો હતો. જે વ્યક્તિ પ્રત્યે પારાવાર રસ જાગ્યો હતો એ વ્યક્તિ હવે હાથમાં આવી હૈયા પર રાજ કરી હતી. તે છટકી ન જાય તેનું ધ્યાન રાખવાનું હતું. સોનાલીએ અવરોધોને શાંતિથી સહન કરી લેવાનું અને સંજોગો સામે ધીરજ રાખી નમી જવાનું છોડી દેવાનો નિર્ધાર કર્યો.

માનસપટ પર છવાયેલી ધૂંધળાશ વચ્ચે ગઈકાલનાં દૃશ્યની છાપ સ્પષ્ટ થવા લાગતી અને ઝડપથી ફરતાં ફિલ્મી દૃશ્યની જેમ વિવેક અને સોનાલીને જાતજાતનાં ખયાલો આવી જતાં હતાં. વિચારો પણ બે પ્રકારના હોય છે : આંતરિક અને બાહ્ય. ભડકતી જ્યોતની જેમ, શમાની લૉની જેમ, ચિરાગોમાંથી જન્મતી દિમાગમાં તનાવ ઝુકાવી આંખોમાં શરૂર પેદા કરી નાંખતી હર રાત સરખી અને સવાર જુદી હતી. શબ્દો વિનાનાં, વિચારો વિનાનાં, સંવેદનો વિનાનાં, વાચાને આકાર આપતા અજાણ, અણગમતા લાગણીઓનાં રસ્તા અન્યમનસ્કતા તરફ હાથમાં નાચતા પારાની જેમ ડોલી રહ્યાં હતાં. જીવવાની પ્રક્રિયા ફરી આનંદ-પ્રમોદનાં ઉચ્ચ સ્તર પર પહોંચી સ્વતંત્રતાની બેફામ ખુશીની સીમાને અડી સામાન્ય જીવનની ક્ષણિક ખરાબીઓ અને કાલ્પનિક સારાઈ વચ્ચે આવીને અટકી પડી.

ક્રમશઃ