ଏ ଜନ୍ମର ତୀର୍ଥକ୍ଷେତ୍ର - ୩

ଗୋଦାବରୀଶ ମହାପାତ୍ର

ତାର ଦେବତା ତା’ର ଶ୍ୟାମ ସୁନ୍ଦର ତରୁକୁଞ୍ଜ ତଳେ, ଲଳିତ ସୁନ୍ଦର ଧାନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ, ନଦୀକୂଳରେ, ସ୍ଫୁଟନୋନ୍ମ୍ରଖ ପୁଷ୍ପଗୁଚ୍ଛ ଭିତରେ, ଗୃହ ସମ୍ପଦ ଗୋମାତା ରୂପରେ, ଶିଶୁରୋଳ ମୁଖରିତ କୁଟୀର-ପ୍ରାସାଦ ଭିତରେ । ଏହା ଛଡ଼ା ତା’ର ଦେବତା ଆଉ ଏ ତ୍ରିଭୁବନରେ ନାହାନ୍ତି । ଏ ଦଳ ନ ଛାଡ଼ିଲେ ସେ ଦେବତାଙ୍କ ସାକ୍ଷାତ୍ ପାଇବ ନାହିଁ ବୋଲି ବିଚାରିଲା ।

ଅଇଁଠା ପ୍ରଥମେ କୀର୍ତ୍ତନ ଶୁଣିଲା, ବୁଝିପାରିଲା ନାହିଁ । କରତାଳି ଧରି ବାଡ଼େଇଲା, ମନ ବୋଧ ହେଲାନାହିଁ । ଜୀବନରେ ସେ କାହାକୁ ଜାଣେ ଯେ, କାହାକୁ କ’ଣ ବୋଲି ଡାକିବ ? ଗଗନ ମୁଖରିତ କରି ଯେତେବେଳେ ରୋଳ ଉଠେ :-

“ବାଜିଲା ବଂଶୀ ଦିନେ ବୃନ୍ଦାବନରେ-

ସେହିଠାରେ ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖିଗଲା, ସେ ଶୁଣିଲା-

ବାଜିଲା ବଂଶୀ ଦିନେ ବୁଦାବଣରେ ।”

ଜୀବନରେ ଚାଳିଶ ବର୍ଷକାଳ ତା’ ଜୀବନର ବଂଶୀ ଦୟାନଦୀକୂଳରେ ବୁଦା ବଣରେ ବାଜିଛି । ତାକୁ ଛାଡ଼ି ଆସିଲା ପରେ ସେହି ବଂଶୀର ଡାକ ପୁଣି ସେ ପ୍ରାଣରେ ଅନୁଭବ କରି ପାରିଲା । ସେ ଦେଖିଲା- କୃଷ୍ଣ ତା’ର ଦୟାକୂଳର ଶସ୍ୟ ଗହଳେ ହଳ ଧରି ଚାଷ କରୁଛନ୍ତି, ଦାଆ ଧରି ଫସଲ କାଟୁଛନ୍ତି, ଖରାରେ ମାଟି ତାଡୁଛନ୍ତି, ବର୍ଷାରେ ଗୀତ ଗାଇ ହସି ଉଠୁଛନ୍ତି । ତେଣୁ ସମସ୍ତେ ଗୀତ ଗାଇ ବସିଲାବେଳେ କରତାଳି ଧରି ସେ ଗାଇଲା :-

“ବୁଦା ବଣରେ, ବୁଦା ବଣରେ !”

ଭକ୍ତ ଦଳ ଅଳ୍ପଦିନ ଭିତରେ ଅଇଁଠାର ଏହି ମନୋଭାବ ଠଉରେଇ ପାରିଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କର ତା’ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ପଡ଼ିଲା । ଦେଖାଗଲା ଗାଁ ଗାଁ କୀର୍ତ୍ତନ କଲାବେଳେ ଅଇଁଠାରେ ହାତ ଥାଏ କରତାଳରେ ବନ୍ଦ, ଆଉ ଆଖି ଥାଏ ଆଖପାଖର ଗାଈ ଗୋରୁଙ୍କ ଉପରେ । ଭଲ ଧାନ କିଆରୀଟିଏ ଦେଖିଲେ ସେ ମୂହୁର୍ତ୍ତ ମୂକ ହୋଇ ଠିଆ ହୁଏ । ବଳଦ ହଳେ ଦେଖିଲେ, ତାରି ମୂଲ୍ୟ ପଚାରି ବସେ ।

ଭକ୍ତଦଳ ପକ୍ଷରେ ଏହା କମ୍ ଅପମାନର କଥା ନୁହେଁ । ଏ ଯେ ମାୟା ଏଡ଼ିପାରି ନାହିଁ । ଏ କି ଭକ୍ତର ଲକ୍ଷଣ !

ଦିନେ ଭକ୍ତଦଳ ଭିତରେ ବିଦ୍ରୋହ ଦେଖାଗଲା । ଜଣେ ତରୁଣ ଭକ୍ତ ଉତ୍ତେଜନାରେ ଖୋଳ ବଜାଉ ବଜାଉ ତା’ର ରଣ-ପିପାସୀ ବାହୁର ଜୋର୍ ଏତେ ତୀବ୍ର ହେଲା ଯେ, ଖୋଳଟା ଫାଟିଗଲା । ଏଣେ ଦେଖାଗଲା, ଅଇଁଠା ତା’ର କରତାଳ ହଳକ ହାତରେ ଧରି କେବଳ ଗାଉଛି-

ବଂଶୀ ବାଜିଲା ଦିନେ ବୁଦା ବଣରେ- ବୁଦା ବଣରେ । ଦଳର ବୃଦ୍ଧନେତା ଚମକି ଉଠିଲେ । ଦଳ ଭିତରେ ପାପ ପଶିଲା । ଏଥିରେ ବିଚାର ହେଲା । ଦୋଷୀ କହିଲେ, “ବାହୁର ଜୋର୍ ତୀବ୍ର ହେଲା, ତେଣୁ ମୋର ଦୋଷ ନୁହେଁ ।” ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ୍ତ ହେଲା- ଦୁଇ ଦିନରେ ଦିନେ ସେ ପଙ୍ଗତ ଖାଇବେ । ତାହାହେଲେ ବୈଷ୍ଣବ ସୁଲଭ ଶୋଭାରେ ଦଳ ପୂରି ଉଠିବ । ଅଇଁଠାର ବିଚାରବେଳେ ଉତ୍ତର ମିଳିଲା- “ମୋର ଦୟାନଦୀ, ମୋର ବିଲବାଡ଼ି. . . ।”

ନେତା କାନରେ ହାତ ଦେଇ ମାଳିକି ଖୁବ୍ ଜୋର୍‌ରେ ଗଡ଼ାଇ ଗଡ଼ାଇ କହିଲେ- “ହରେକୃଷ୍ଣ, ହରେକୃଷ୍ଣ । ଏ ମାୟା ସଂସାର ଭିତରେ ପୁଣି ତୁମେ ଅଛ ?”

ଅଇଁଠା କହିଲା- “ମୁଁ ଅଛି ଏଠି, ଆଉ ମୋ ଦେବତା ଅଛନ୍ତି ଦୟାନଦୀ କୂଳରେ-ବିଲ ପଡ଼ିଆରେ ।”

ଆଉ କାହାର ସ୍ୱର ଶୁଭିଲା- ମୋ ଦେବତା ମୋର ତରବାରିରେ ।

ଏହି ଶେଷ ପଦକ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତଙ୍କ ପ୍ରାଣରେ ପ୍ରତିଧ୍ୱନିତ ହେଲା । ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ଏକା ସ୍ୱର ସବୁଆଡୁ ଶୁଭିଲା- ତରବାରି, ତରବାରି !

ବୃଦ୍ଧ ବାବାଜି କହିଲେ- “ହିଂସା ! ହିଂସା !”

କିଏ କହିଲା- “ଦେବତା ମୋର କୃଷ୍ଣା ଦୁର୍ଗରେ ।”

କିଏ କହିଲା- “ମୋ ଦେବତା ରଣକ୍ଷେତ୍ରରେ ।”

ବୃଦ୍ଧ ପଚାରିଲେ- “ତୁମେ ଯେ ଏବେ ବାବାଜି ।”

ସମସ୍ତେ ଉତ୍ତର ଦେଲେ- “ନିଶ୍ଚୟ ! ଅନ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ ନାହିଁ ବୋଲି. . . ।”

———————————————

କିଛିଦିନ ପରେ ଦେଖାଗଲା- ପାପୀ ପୁତ୍ର ଅଇଁଠା ଦୟାନଦୀ କୂଳରେ ବିଲ-ପ୍ରାନ୍ତର ଭିତରେ ଗୀତ ଗାଇ କହୁଛି- “ମୁଁ ଜାଣେ ନାହିଁ ପୁରୀ, ମୁଁ ଜାଣେ ନାହିଁ ହରି । ମୋର ଏଇ ଜନ୍ମର ତୀର୍ଥଭୂମି ଏଇ ବିଲବାରି ।”

ବାକି ରଣ-ପିପାସୀ ବାବାଜି ଦଳ ଯୁଦ୍ଧ ଅଭାବରେ, ଦେଶ ଜୟ ଅଭାବରେ, ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରତି ଗଜପତିଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସଘାତକତା ଫଳରେ କି ବେଶରେ କେଉଁ ଦୁର୍ଗ ତଳେ ଶେଷ-ଜୀବନ ଶେଷ କଲେ, ତାହା ଇତିହାସର ଅନ୍ଧକାରମୟ ଗହ୍ୱରରେ । ନୂତନ ଉତ୍କଳର ସୃଷ୍ଟିବେଳେ ସେମାନେ ପୁଣି ଜୀବନ ପାଇ କବିକଣ୍ଠରେ ଅତୃପ୍ତ ଆତ୍ମକଥା ଗାଇ ପାରନ୍ତି ।