ଜହ୍ନମାମୁଁ -59

ଛଦ୍ମବେଶ 1

ନିଶା ଗରଜୁଥାଏ । ତୁହାକୁ ତୁହା ଶୀତଳ ପବନ ସାଙ୍ଗକୁ ଝିପିଝିପି ବର୍ଷା ମଧ୍ୟ ହେଉଥାଏ । ଆଖପାଖର ବଣବୁଦା ମଧ୍ୟରୁ ସାଇଁ ସାଇଁ ପବନ ଭାସି ଆସୁଥାଏ । ଘଡଘଡି ଓ ଶ୍ୱାନଶ୍ୱାପଦଙ୍କ ରଡି ସହିତ ମଝିରେ ମଝିରେ ଅଶରୀରୀମାନଙ୍କର ଅଟ୍ଟହାସ୍ୟ ଶୁଭୁଥାଏ । ଘନଘନ ବିଜୁଳି ଆଲୁଅରେ ଭୟାବହ ମୁହଁଟିମାନ ଦିଶିଯାଉଥାଏ । କିନ୍ତୁ ରାଜା ବିକ୍ରମାର୍କ ତିଳେ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିଚଳିତ ନ ହୋଇ ପୁନର୍ବାର ସେହି ପ୍ରାଚୀନ ବୃକ୍ଷଟି ନିକଟକୁ ଲେଉଟି ଆସିଲେ ଓ ବୃକ୍ଷାରୋହଣ କରି ସେହି ଶବଟିକୁ ଉତାରି ଆଣିଲେ । ତେବେ ସେ ତାକୁ ନିଜ କାନ୍ଧରେ ପକାଇ ସେହି ଶୂନ୍ଶାନ୍ ଶ୍ମଶାନ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିବା ମାତ୍ରେ ଶବସ୍ଥିତ ବେତାଳ କହିଲା, “ରାଜନ୍, ତୁମେ ଏକ ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଶାସନ କର୍ତ୍ତା । ତୁମ ଆଜ୍ଞାକୁ ଅବଜ୍ଞା କରିବା ଭଳି ସାହସ କାହାର ମଧ୍ୟ ନାହିଁ । ତୁମେ ଯାହା ଚାହିଁବ, ପର ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ତୁମ ପାଦ ନିକଟରେ ତାହା ଆସି ପହଁଚିଯିବ । ସେସବୁ ଛାଡି ତୁମେ ରହସ୍ୟଜନକ ଭାବରେ ଏହି ଭୟଙ୍କର ଶ୍ମଶାନରେ ଏଭଳି ଘୁରି ବୁଲୁଛ କାହିଁକି? ବିଳାସବ୍ୟସନ ମଧ୍ୟରେ ଅତି ସୁକୁମାର ଜୀବନ ବିତାଇଥିବା ରାଜା ହେଉଛ ତମେ । ଏହି ଶ୍ମଶାନରେ କାହିଁକି କଷ୍ଟପୂର୍ଣ୍ଣ ରାତ୍ରିସବୁ ବିତାଉଛ? ତୁମକୁ ଦେଖିଲେ ମୋର ଭାରି ଦୟା ହୁଏ । କିଏ ବୋଧହୁଏ ତୁମକୁ ଅଲୌକିକ କିଛି ଲାଭ କରିବାର ପ୍ରଲୋଭନ ଦେଖାଇ ଏପରି କରିଛି । ସେ ବୋଧହୁଏ ତୁମକୁ ଏହି ପୃଥିବୀ ଉପରୁ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ କରିଦେବା ପାଇଁ ଏପରି କରିଛି । ତୁମେ ମଧ୍ୟ କିପରି ତା’ କଥାରେ ବିଶ୍ୱାସ କରି ନିଜ ଜୀବନକୁ ନର୍କରେ ପରିଣତ କରିସାରିଲଣି?

କେତେକ ଲୋକ ମିଠା କଥା କହି, ନିଜର ବାକ୍ଚାତୁରୀ ଦ୍ୱାରା ଅନ୍ୟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରି, ତାଙ୍କ ଉପରେ ଲାଭ ଉଠାନ୍ତି । ମୋର କାହିଁ ସନ୍ଦେହ ହେଉଛି ଯେ ତୁମେ ବି ବୋଧହୁଏ ଏହିପରି ଏକ ମାୟାଜାଲରେ ପଡିଛ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ମୁଁ ତୁମକୁ ଚିତ୍ରସେନ ନାମକ ଜଣେ ରାଜାଙ୍କ କାହାଣୀ ଶୁଣାଇବି, ମନ ଦେଇ ତାହା ଶୁଣ, ଶ୍ରମଭାର ଲାଘବ ହେବ ।” ଏହାପରେ ସେ ବେତାଳ ଗପିଲା –

– ମଗଧଦେଶରେ ଚିତ୍ରସେନ ନାମକ ଜଣେ ରାଜା ରାଜୁତି କରୁଥିଲେ; ସେ ବଡ ବିଳାସପ୍ରିୟ ଥିଲେ । ସଦାସର୍ବଦା ନୃତ୍ୟସଙ୍ଗୀତରେ ମଗ୍ନ ରହି ସୁଖମୟ ଜୀବନ ସେ ବିତାଉଥିଲେ; ତେଣୁ ଶାସନକ୍ଷେତ୍ରରେ ବଡ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ଦେଖାଦେଲା । ପ୍ରଜାମାନେ ନାନା ପ୍ରକାରର କଷ୍ଟ ଭୋଗ କଲେ ।

ମହାମନ୍ତ୍ରୀ ସୁବୁଦ୍ଧି ଦିନେ ରାଜାଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଇ, ରାଜ୍ୟର ଅବ୍ୟବସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟ ବୁଝାଇ କହିଲେ, “ମହାରାଜ, ଶାସନର ପ୍ରାୟ ଅଚଳ ଅବସ୍ଥା ଆସିଲାଣି । ପ୍ରଜାମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃଖରେ କାଳାତିପାତ କରୁଛନ୍ତି । ଆପଣ ସେସବୁ ପ୍ରତି ଟିକିଏ ମନ ନଦେଲେ ସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପତନ ଅନିର୍ବାଯ୍ୟ । ମୋ କଥା ସତ୍ୟ କି ନୁହେଁ, ଆପଣ ତାହା ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ଛଦ୍ମବେଶ ଧାରଣ କରି ନିଜେ ବୁଲି ବୁଲି ଦେଖନ୍ତୁ ।”

ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ଏହି ମନ୍ତ୍ରଣା ରାଜାଙ୍କୁ ଖୁବ୍ ଭଲ ଲାଗିଲା । ସେହିଦିନହିଁ ସେ ବେଶ ବଦଳାଇ ରାଜ୍ୟରେ ଘୁରି ବୁଲିଲେ । ସେ ଦେଖିଲେ ଯେ ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନେ ବହୁତ ଉତ୍କୋଚ ନେଉଛନ୍ତି; ପରଦିନ ସେମାନଙ୍କୁ ଏସବୁ ବିଷୟରେ ପ୍ରଶ୍ନ କରାଯିବାରୁ, ସେମାନେ କହିଲେ, “ମହାରାଜ, ମନେହୁଏ କେହି ବଦମାସ ଲୋକ ଆପଣଙ୍କୁ ମିଛ କହି ଆପଣଙ୍କ ମନକୁ ବିଷାକ୍ତ କରି ଦେଇଛି । ଆମ ବିଷୟରେ ଯାହା ତାହା କରି ସେ କହିଛି ।”

ରାଜା କହିଲେ “ତୁମମାନଙ୍କର ଅନୀତି ମୁଁ ମୋ ନିଜ ଆଖିରେ ଦେଖିଛି, ତୁମେମାନେ ମୋତେ ଛଦ୍ମବେଶରେ ଚିହ୍ନିପାରି ନାହଁ ।” ତା’ପରେ ସେହି ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନେ ଅନନ୍ୟୋପାୟ ହୋଇ ତାଙ୍କ ପାଦ ଧରି କ୍ଷମା ଚାହିଁଲେ, ରାଜା ତାଙ୍କୁ ସାବଧାନ କରାଇ କହିଲେ କି ଭବିଷ୍ୟତରେ ଯେପରି ଏଭଳି ଘଟଣା ଆଉ କେବେବି ନହୁଏ । ସେମାନେ ସେହିଦିନଠାରୁ ବଡ ସାବଧାନତାର ସହିତ ଚଳିଲେ ।

ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନେ କିଛିଦିନ ପାଇଁ ନୀତିବାନ୍ ହୋଇଗଲେ ଯେ ଶାସନ ଭଲରେ ଚଳିବ, ସେପରି କିଛିର କୌଣସି ଅର୍ଥ ନାହିଁ । ସେଥିପାଇଁ ସ୍ୱୟଂ ରାଜାହିଁ ସଚେତନ ହେବା ଉଚିତ୍ । କିଛିଦିନ ପାଇଁ କିଛିଟା ଉନ୍ନତି ହେଲା ସତ ପୁଣି ଯେଉଁ କଥାକୁ ସେହି କଥା । ମହାମନ୍ତ୍ରୀ ସୁବୁଦ୍ଧିଙ୍କର କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟବିମୁଢ ଅବସ୍ଥା । ସେ ଦେଖିଲେ ଯେ ରାଜା ତାଙ୍କ କଥା ବେଶି ଆଉ ଶୁଣୁ ନାହାଁନ୍ତି । ତେଣୁ ସେ ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ନିକଟସ୍ଥ ଜଙ୍ଗଲରେ ଥିବା ସାଧୁଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଇ ତାଙ୍କୁ ସବୁ ଜଣାଇ ଏହାର କିଛି ପ୍ରତିକାର କରିବା ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କଲେ । ସାଧୁ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସହ ରାଜଧାନୀକୁ ଆସିଲେ ।

ସାଧୁ ବୃଦ୍ଧ ଥିଲେ । ସେ ମଗଧ ରାଜାଙ୍କର ବଂଶଜ । ସଂସାର ସୁଖରେ ବିରକ୍ତ ହୋଇ ଅରଣ୍ୟକୁ ଯାଇ ସେ ତପସ୍ୟା କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ କଥା ମଗଧ ରାଜାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅଟଳ ସତ୍ୟ ଥିଲା । ଚିତ୍ରସେନ ସାଧୁଙ୍କର ସ୍ୱାଗତ କଲେ । ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଶଂସା କରି ସାଧୁ କହିଲେ, “ପୁତ୍ର, ତୁମେ ତ ସଦ୍ଗୁଣ ସମ୍ପନ୍ନ ମନେ ହେଉଛ । କିନ୍ତୁ ତୁମ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଜାମାନେ କାହିଁକି ସୁଖୀ ନାହାଁନ୍ତି । ତୁମେ ଏବିଷୟରେ କେବେବି କିଛି ଚିନ୍ତା କରିଛ କି?”