ଜହ୍ନମାମୁଁ -୫୮

“ମୁଁ – ଆମେ” - ୩

ମେଘନାଥ କହିଲେ, “ଯେଉଁ କାବ୍ୟ ମୁଁ ରଚନା କରିଛି, ତାହାର ଅନ୍ୟନାମ ଏକ ଅସତ୍ୟ । ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଯଦି ଅନ୍ୟ କାହା ନାମରେ ଶାସନ ଚଳାଉଥାନ୍ତେ, ଅଥବା କାଳିଦାସ ନିଜ କାବ୍ୟ ଉପରେ ଅନ୍ୟନାମ ଲେଖିଥା’ନ୍ତେ ତେବେ ଅସତ୍ୟ ହୁଅନ୍ତା । ଇତିହାସ ସତ୍ୟ କଥା ଲେଖିବ, ତେଣୁ ଆମେ ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିଚାଲିଛୁ । ତେଣୁ ମୋର ନାମ ମୋର ରଚନା ଉପରେହିଁ ରହିଛି । ଏବେ ରହିଲା ପ୍ରଚାରର କଥା ମୁଁ ଯଦି ମୋର କାବ୍ୟକୁ କୌଣସି ରାଜାଙ୍କୁ ଦେଇଥାନ୍ତି, ତେବେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ମୁଦ୍ରା ମିଳିବା ସଙ୍ଗେ ମୋର ନାମ ମଧ୍ୟ ଆପେ ଆପେ ଇତିହାସରେ ରହିଥା’ନ୍ତା । ଗ୍ରାମ ଗ୍ରାମ ବୁଲି ବୁଝାଇବା ଦ୍ୱାରା ସେମାନଙ୍କର ବୁଦ୍ଧି ଓ ବିବେକକୁ ଜାଗ୍ରତ କରାଉଛି । କେବଳ ଯଶଲାଭ ପାଇଁ ଜଣେ ସପରିବାର ବୁଲିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଷ୍ଟଦାୟକ କାର୍ଯ୍ୟ । ଧନ ମଧ୍ୟ ପରିଶ୍ରମ ଅନୁସାରେ ଲାଭ ହୁଏ ନାହିଁ । ଏବେ ତୁମେ ପଚାରିବ ଯେ ନୂଆ କାବ୍ୟ ଲେଖିବାର ଆବଶ୍ୟକତା କ’ଣ? ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ମଣିଷ ଲଙ୍ଗଳା ହୋଇ ବୁଲୁଥିଲା । ବେଳେ ବେଳେ ପତ୍ରରେ ଦେହ ଢାଙ୍କୁଥିଲା । ଏବେ ତ ଆମେ ରେଶମୀ ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧୁଥାଉ । କାରଣ ସମାଜ, ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ, ରୁଚି ସଦାବେଳେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଅନୁସାରେ ନୂଆ ନୂଆ କାବ୍ୟ କବିତା ମଧ୍ୟ ରଚନା କରାଯାଏ । ତୁମେ ଏସବୁ ଯଦି ବୁଝି ନ ପାରୁଛ, ନିଜେ କବି ହୋଇ କାବ୍ୟ ଲେଖିଲେ ଅତି ସହଜରେ ବୁଝିଯିବ । ଯଦି ନିଜେ ଲେଖି ନ ପାରିବ, ତେବେ ଆମମାନଙ୍କ ଲେଖା ପଢିବ ।”

ମେଘନାଥଙ୍କ ଏପ୍ରକାର ଉତ୍ତର ଶୁଣି ମାଧବ ପ୍ରଥମେ ଅବାକ୍ ହେଲା; କିନ୍ତୁ ପରେ ସେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେଲା । ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏପରି ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ କଥା ସେ କେବେବି କାହାଠୁ ଶୁଣି ନଥିଲା । ସେ ମନେ ମନେ ହାରିଗଲା । କିନ୍ତୁ ବାହାରେ ନିଜ ବୁଦ୍ଧିବତା ଦେଖାଇବା ପାଇଁ ସେ ଚାହିଁଲା ।

ମେଘନାଥ ଯେତେ ଯେତେ କଥା କହୁଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ‘ମୁଁ’ବା ‘ମୋର’ ନକହି ବାରମ୍ବାର ‘ଆମେ’ ବା ‘ଆମର’ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ । ମାଧବ ମେଘନାଥଙ୍କୁ କହିଲା, “ଏକଥା ସତ୍ୟ ଯେ ଆପଣ ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତି ନୁହଁନ୍ତି । କିନ୍ତୁ କାବ୍ୟ ବିଷୟରେ କିଛି କହିଲେ ଆପଣ କାହିଁକି ‘ମୁଁ’ ନକହି ‘ଆମେ’ ବୋଲି କହୁଛନ୍ତି; ଏଭଳି କରିବା ଦ୍ୱାରା ନିଜକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉଛନ୍ତି ନା କ’ଣ? ଆପଣ ବୋଧେ ଏକବଚନକୁ ବହୁବଚନରେ କହିବାରେ ନିଜର ମହତ୍ୱ ପ୍ରତିପାଦନ କରୁଛନ୍ତି ।”

ମେଘନାଥ କହିଲେ, “ଠିକ୍ କହିଛ, ମୋର ସ୍ତ୍ରୀ ମେଘାବତୀ ସରସ୍ୱତୀଙ୍କର ଆଶୀର୍ବାଦ ପାଇଛନ୍ତି । ମୋର ମୂଳନାମ ରଙ୍ଗନାଥ । ମୁଁ ମୋ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ସୌଭାଗ୍ୟବଶରୁ ପାଇଛି । କାରଣ ସମସ୍ତ କାବ୍ୟକବିତା ଆମେ ଦୁଇଜଣ ମିଶି ଲେଖିଛୁ ଏବଂ ସେଥିପାଇଁ ଦୁଇଜଣଙ୍କ ନାମ ଯୋଡି ମୁଁ ମୋ ନିଜ ନାମ ମେଘନାଥ ହିଁ ରଖିଛି । ତେଣୁ ସଦାବେଳେ ମୁଁ ‘ମୁଁ’ କହି ‘ଆମେ’ ବୋଲି କହେ । ତାହାହିଁ ନିରାଟ ସତ୍ୟ ।”

ମାଧବ ଏଥିରେ ଆହୁରି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେଲା ଓ ହାତଯୋଡି କହିଲା, “ମୋତେ କ୍ଷମା କରନ୍ତୁ ।”

ମେଘନାଥ ଅଳ୍ପ ହସି କହିଲେ, “ଏପରି କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ କେବେ ମଧ୍ୟ କରିବ ନାହିଁ, ଯେଉଁଥିପାଇଁ ତୁମକୁ ଅନ୍ୟ କାହା ପାଖରୁ କ୍ଷମା ମାଗିବାକୁ ପଡିବ । ଈର୍ଷା ଓ ଅଜ୍ଞାନତା ଯୋଗୁଁ ମୋତେ ତୁମେ ହୀନ ଚକ୍ଷୁରେ ଦେଖିଲ । ତେଣୁ ତଦ୍ୱାରା ତମେ ତଳକୁ ଗଲ ଓ ମୋର ସମ୍ମାନ ଆପେ ଆପେ ବଜାୟ ହୋଇ ରହିଲା । ଯିଏ ଅକାରଣରେ ଅନ୍ୟକୁ ଅପମାନ ଦେବାକୁ ବା କଷ୍ଟ ଦେବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରେ, ସେ ନିଜେ ତଳକୁ ଯାଏ, ଅନ୍ୟଟି ଆପେ ଆପେ ଉପରକୁ ଉଠେ ।”

ମାଧବ ଏବେ ବୁଝିଲେ ସାଧୁ କାହିଁକି ତାଙ୍କୁ ମେଘନାଥଙ୍କୁ ଗୁରୁ କରିବାକୁ କହିଥିଲେ । ମାଧବର ଅହଂକାର ଦୂର ହେଲା ଓ ସେ ମେଘନାଥଙ୍କୁ ନିଜ ଗୁରୁ ବୋଲି ମାନିଲା ।